آشنایی با بهترین و مشهورترین نویسندگان طنز خارجی

حرف بی‌راهی نیست اگر میگل دو سروانتس را مشهورترین نویسنده و ادیب اسپانیایی بدانیم. چراکه هیچ اسپانیایی دیگری نتوانسته شهرتی که او داشت را برای خودش بهم بزند. رد کردن شهرت و اهمیت سروانتس در ادبیات اسپانیا، یک جورهایی شبیه به رد کردن اهمیت شکسپیر در ادبیات انگلستان است! کار به جایی می‌رسد که نشریه‌ی انگلیسی گاردین درمورد میگل سروانتس می‌گوید که فقط شکسپیر از نظر نبوغ توانسته به سروانتس نزدیک شود! 

سروانتس زندگی پرفراز و نشیبی را از سر گذراند و عضویت در ارتش اسپانیا، اعزام به جنگ، اسارت در دستان دزدان دریایی، بیماری، نوشتن شاهکار ادبی از جمله وقایع زندگی اوست. 

مهم‌ترین و ارزشمندترین اثر سروانتس دن کیشوت است. دن کیشوت عمیق، قدرتمند و بسیار خنده‌آور است. دن کیشوت شخصیت اصلی داستان و مردی جوان شیفته‌ی داستان‌های عاشقانه‌ی شوالیه‌هاست. او تصمیم میگیرد که شوالیه شود و برای همین همراه با دوست و خدمتکارش راهی سفری دور و دراز می‌شود.

جاناتان سوییفت از مشهورترین ایرلندی‌های ادبیات و قرن هجدهم است. شناخته‌شده‌ترین اثر او سفرهای گالیور با آن جملات درخشان تیز و خنده‌آورش است. یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار هجو کلاسیک سفرهای گالیور است که شخصیت اصلی آن همه چیز و همه کس را به سخره می‌گیرد و ریشخند می‌کند.

سوییفت در سفرهای گالیور از رسم و رسوم انگلیسی و دیگر کشورها گرفته تا افکار و آرزوهای مردم را از تیزی شوخی‌هایش می‌گذراند! مثلا می‌گوید عالم و آدم دوست دارند عمر طولانی داشته باشند، اما هیچکس دوست ندارد پیری را ببیند! یا مثلا در جایی دیگر می‌گوید رسوم و مذاهب بسیاری وجود دارند که باعث می‌شوند از یکدیگر متنفر باشیم، اما هنوز آیینی از آسمان نیامده که ما را عاشق هم کند! 

شاهکار نامیرای جاناتان سوییفت حتی پس از گذشت چهارصد سال همچنان زنده و گیرا است و مخاطبان را می‌خنداند و البته کمی هم به فکر فرو می‌برد. این اثر کوتاه هنوز هم در میان مخاطبان طنز کلاسیک و فلسفه طرفداران خاص خود را دارد.

کورت ونه گات یکی از مشهورترین رمان‌نویس‌های فانتزی و طنز معاصر بود که از کمدی سیاه به شکلی حیرت‌آور استفاده کرد. کورت ونه گات در هنگام نوشتن مشهورترین اثرش یعنی سلاخ‌خانه‌ی شماره پنج، سربازی بود در وسط جنگ ویتنام! بنابراین، یکی از پراهمیت‌ترین وجوه این داستان جذاب، مطلع بودن از شرایط جنگ سرد میان آمریکا و شوروی است و همچنین مطلع بودن از جنگی غیرضروری و بی‌فایده در ویتنام برای آمریکا.
ونه گات در رمان سلاخ‌‌خانه‌ی شماره‌ی پنج به وقایع جنگ جهانی دوم نگاه می‌کند و وقایع را با روایت یک کاراکتر پیش می‌برد که آنچنان هم قابل اعتماد نیست. او در این کتاب جنگ را زشت نشان می‌دهد و کشتار را تقبیح می‌کند، اما برای رساندن منظورش از کمدی و گزندگی آن استفاده می‌کند. 

کتاب سلاخ‌خانه‌ی شماره‌ی پنج، یک خط داستانی سرراست و ساده ندارد، در یک ماجرا بیلی پیلگریم ماجرای اسارت خود در یک سلاخ‌خانه‌ و همراهی یک سرباز ابله آلمانی را روایت می‌کند و در ماجرای بعدی که لابه‌لای این گنجانده شده، او در زمان سیر می‌کند و وقایع را در هنگام و پس از پایان جنگ توضیح می‌دهد!

دیوید سداریس نویسنده‌ی آمریکایی، باهوش و توانمند دهه‌های اخیر است و طنزهای منحصر به فرد او توانسته مخاطب‌های بسیاری در جهان پیدا کند. لس آنجلس تایمز سداریس و نوشته‌هایش را اینطور معرفی می‌کند که سداریس قصه‌گویی را بلد است و طنزهای هوشمندانه‌ای می‌نویسد. 

«بیا با جغدها راجع به دیابت تحقیق کنیم» نام یکی از آثار دیوید سداریس است که نیویورک دیلی نیوز آن را مجموعه‌ای بدیع و خنده‌دار توصیف کرده. این کتاب شامل بیست و هفت جستار طنز است که در ترجمه‌ی فارسی از نشر چشمه حدود بیست و یک جستار از آن آورده شده. سداریس در این جستارها با تیزبینی و جسارت با هر چیزی شوخی کرده، اما این اثر در سال ۲۰۱۵ منتشر شده و بسیاری از سوژه‌ها قدیمی و ناآشنا شده‌اند؛ مثلا شوخی با آیفون هفت یا مشکلات دندان‌پزشکی در فرانسه! اما در جسارت نویسنده برای خلق طنزهایی درخشان و خنده‌آور نمی‌توان شک کرد. 

مادربزرگت را از اینجا ببر نام اثر دیگری از دیوید سداریس است که یازده داستان کوتاه و طنز را در خود گنجانده است. ویژگی اصلی طنز سداریس سرگرم‌کنندگی و جان‌دار بودن شوخی‌های او است که مخاطب را با خود همراه می‌کند و به خنده می‌اندازند.

جروم کلپکا جروم طنزپرداز انگلیسی قرن نوزدهم و بیستم میلادی است که مشهورترین اثر او سه مرد در قایق است. این اثر شامل سه داستان کوتاه است که موقعیت‌های جالبش خنده بر لب‌های مخاطب می‌آورد. 

جروم نه‌تنها یک نویسنده‌ی خوش‌شانس نبود، بلکه یک انسان مرفه هم به شمار نمی‌رفت. در نوجوانی والدینش را از دست داد و مجبور شد برای تامین معاش خود و خواهرش کار کند. علاقه‌ی او به نویسندگی باعث شد تا در ۲۱سالگی به نوشتن رو بیاورد اما دائما متن‌هایش توسط ناشرها رد می‌شد. 

نقطه‌ی عطف زندگی جروم ازدواج و ماه عسلی بود که در کنار دریا گذراند. ایده‌ی نوشتن «سه مرد و یک سگ در یک قایق» در همین ماه عسل به ذهن او رسید و بعد از خلق این اثر تبدیل به یکی از طنزهای ماندگار و دلنشین جهان شد. این داستان یک سفر دو هفته‌ای روی آب را گزارش می‌دهد که سه شخصیت جورج، هریس و مونت مورنسی روی قایق آن را تجربه می‌کنند.

مارک تواین طنزپرداز پراهمیت و شهیر آمریکایی و قرن نوزدهم میلادی است که آثار تحسین‌برانگیز بسیاری از او منتشر شده. اغلب آثارش را در سینما یا برنامه‌های کودک دیده‌ایم. مثلا شاهزاده و گدا، تام سایر، ماجراهای هاکلبری فین از جمله‌ی آثار شناخته‌شده‌ی او هستند. 

اخلاق‌گرایی مارک تواین در اغلب آثار طنز او مشهود است و این موضوع در کتاب خاطرات حوا کاملا دیده می‌شود. خاطرات حوا نگاهی طنازانه به خلقت جهان و روزهای نخستین انسان بر زمین و تفاوت‌های بنیادین زن و مرد دارد و با نیم‌نگاهی به کتاب مقدس که اولین انسان‌ها را آدم و حوا معرفی کرده، شکلگیری جهان را از دید حوا نشان می‌دهد.

به علاوه، تواین ماهیت انسان را جهانی می‌دانست و میل انسان به انواع تجربه‌ها را در میان انسان‌های سراسر دنیا مشترک تلقی می‌کرد. همین باعث شد تا اغلب آثارش راه خود را در میان مردم دنیا باز کنند و در سراسر دنیا فهمیده شوند. مثلا ماجراهای تام سایر یا هاکلبری فین که حداقل به هفتاد زبان ترجمه شده‌اند. 

جالب اینجا است که رمان ماجراهای هاکلبری فین در زمانه‌ی انتشارش یعنی سال ۱۸۸۵ در آمریکا به خاطر به‌کاربردن عبارت «کاکا سیا» این کتاب ممنوع شده بود. داستان آن از جایی شروع می‌شود که نوجوانی به نام هاک از دست پدر الکلی و آزارگر خود فرار می‌کند و به می‌سی‌سی‌پی می‌رود.

نشریه‌ی نیویورکر رمان یاروسلاو هاشِک را یک کمدی کلاسیک تمام‌عیار از جنگ جهانی اول قلمداد کرد. مشهورترین اثر یاروسلاو هاشک کتابی است به نام شوایک که البته ناتمام ماند ولی باوجوداین، باز هم خواندنی و محبوب شد. 

یاروسلاو هاشک اغلب وقایع داستان و حتی اسم شوایک را از واقعیت الهام گرفته بود. شوایک در آن زمان یکی از اعضای حزب کانزروتیو امپراطوری اتریش مجارستان بود. هاشک وقایع زمانه‌اش را به‌خوبی با خیال و کمدی در هم‌می‌آمیخت و به صورت ستون‌هایی در روزنامه منتشر می‌کرد. مردم به داستان شوایک علاقه و توجه نشان دادند و نام نویسنده‌اش هم بر سر زبان‌ها افتاد.

نشریه‌ی گاردین رمان نیمه‌کاره‌ی هاشک را احتمالا خنده‌دارترین رمانی دانست که به‌تازگی دوباره منتشر شده است! دلیل محبوبیت داستان شوایک میان منتقدان و نشریه‌های معروف این است که یکی از اولین آثار ادبی به شمار می‌رود که با جنگ ضدیت دارد و پلیدی جنگ را در بستر کمدی نشان می‌دهد. 

دومین دلیل این است که شوایک ظرفیت شاهکارشدن را دارد و حتی ناقص و ابتر ماندنش هم نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. ضدیت اثر با جنگ آنقدر زهرآگین و اثربخش از کار درآمد که نسخه‌ی ترجمه‌شده‌ی شوایک به آلمانی در زمان نازی‌ها سوزانده شد تا برای همیشه از بین برود! اما پایان این کمدی نبود و پس از گذشت صد سال از خلق شدن شوایک یک سرباز خوب همچنان محبوب و خواندنی است!

محمت نصرت را با نام عزیز نسین در ادبیات می‌شناسند. نامی قرض‌گرفته از پدربزرگش و البته بخش من‌درآوردی آن یعنی نسین که در ترکی به معنای «به تو چه» بود! نسین در ادبیات ترکیه طنزنویس بی‌همتایی است. او چیزی حدود صد کتاب نوشت و در هر یک وقایع اجتماعش را به سخره گرفت و با داستان‌های جاندارش مخاطبش را به خنده انداخت. 

عزیز نسین مهم‌ترین طنزنویس ترکیه است و در جوانی سعی داشت در محیط خشک افسری و نظامی دوام بیاورد، اما نتوانست. سعی کرد با نوشته‌هایش احساسات مخاطبانش را برانگیخته کند و آنها را به گریه بیندازد، اما اتفاقی عجیب افتاد و سردبیر روزنامه پس از خواندن نوشته‌هایش به خنده افتاد. آنقدر خندید که متقاعد شد او باید ستونی برای طنزهایش داشته باشد. 

کتاب «مگه تو مملکت شما خر نیست؟» یکی از مشهورترین آثار عزیز نسین است که خود او پیش از مرگ خود از میان تمام نوشته‌هایش انتخاب کرده و هفده داستان طنزی که می‌پسندید در این کتاب آورده شده. نسین در این داستان‌ها به جامعه، سیاست، زندگی فردی مردم پرداخته و نگاه طنز و خنده‌آورش باعث شده تا تیزترین و کوبنده‌ترین انتقاداتش هم دلنشین از آب دربیایند.

وودی آلن کارگردان و طنزپرداز آمریکایی است که کتاب‌های طنز او همیشه پرطرفدار و خواندنی بوده‌اند. دفاع از دیوانگی از مشهورترین آثار طنز آلن است که به فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند. دفاع از دیوانگی مجموعه‌ی نوشته‌های پراکنده، اما طنز است که در عمق و جان شوخی‌هایش دیدگاه فلسفی، ادبی و هنری نویسنده به چشم می‌خورد که اثر انگشت شاخص وودی آلن را در خود دارند. 

آلن در این متون طنز با همه چیز و همه کس شوخی کرده است. در دفاع از دیوانگی از شخصیت‌های مشهور دنیای ادبیات مثل موریس مترلینگ نمایشنامه‌نویس بلژیکی گرفته تا موضوعات اجتماعی مثل جرائم سازمان یافته با تیزبینی فلسفی منحصر به فرد وودی آلن دستمایه‌ی طنز قرار گرفته‌اند. نسخه‌ی صوتی این اثر با صدای اردشیر منظم تولید شده که دوبلور کاراکترهای کمدی است که از وودی آلن در تلویزیون دیده‌ایم و به یاد داریم. 

اثر طنز مشهور دیگری که از وودی آلن در ایران چاپ شده، جاذبه‌ی صفر است. جاذبه‌ی صفر اثری است که چند داستان کوتاه طنز رمانتیک را در برمی‌گیرد و شوخی‌های هوشمندانه و زیرکانه‌ای را با موضوعات پیچیده می‌کند. ویژگی بارز طنزهای وودی آلن را می‌توان به وضوح در آن مشاهده کرد. طنزی که وودی آلن چاشنی نوشته‌هایش می‌کند، از آن جنس طنزهای توخالی نیست که بعد از چند دقیقه اثر آن از بین برود. شوخ‌طبعی وودی آلن مخاطب را به فکر فرو‌می‌برد و هم فلسفه‌ی اگزیستانسیال در آن جاری است.