معرفی کتاب‌هایی شبیه سووشون

افسانه دهکامه

183 بازدید

سیمین دانشور را مادر ادبیات داستان ایران و نخستین زنی می‌دانند که داستان‌نویسی را پیشه‌ی خود قرار داد. درحقیقت، نهالی که فروغ فرخزاد در شعر کاشت و به ثمر رساند، او در داستان پرورش داد.

سووشونِ سیمین را آغازگر فصلی نو در تاریخ ادبیات داستانی ایران می‌دانند. برای نخستین بار در ادبیات داستانی، زنی قهرمان داستان می‌شد و یک‌تنه بار رمان را به‌دوش می‌کشید. دانشور در جایگاه یک نویسنده‌ی زن نشان داد که زنان در تحولات اجتماعی و سیاسی و در دل خانواده‌‌ای که ساخته بودند چگونه می‌توانند تاثیرگذار باشند و رویدادهای پیرامون خود را مدیریت کنند.

قهرمان داستان سیمین، زنی منفعل نبود؛ او در عین تمام دل‌نگرانی‌ها و اضطراب‌هایش، در کنار زندگی به‌ظاهر ساده و همیشگی‌اش، مسئله و دغدغه‌ی ذهنی داشت. حقوق از دست‌رفته‌اش، ظلمی که در جامعه می‌دید و صدای خشن و سرکوبگر مردانه‌ی پیرامونش باعث می‌شد ساکت نماند و اعتراض کند. و این نخستین بار بود که زنان می‌توانستند صدای خود را در رمان بشنوند.

کتاب سووشون که سال ۱۳۴۸ منتشر شد، داستان زنی به نام زری است و از زبان او روایت می‌شود. قصه در شیراز و در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم می‌گذرد و فضای اجتماعی سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ را نشان می‌‌دهد. زری به همراه همسرش، یوسف و فرزندانش یکی از خانواد‌ه‌های نیمه‌مرفه شیراز هستند. هم‌زمان با ورود نیروهای متفقین به شیراز و اتفاقات سیاسی که یکی پس از دیگری رخ می‌دهند، زری احساس خطر کرده و تلاش می‌‌کند از خانواده‌اش مراقبت کند. یوسف معترض است و می‌خواهد در برابر ظلم آشکاری که می‌بیند ایستادگی کند، زری از سویی، از اینکه چنین همسری دارد به خود می‌بالد، اما از سوی دیگر، از این می‌ترسد که خانواده‌اش از هم بپاشد. غافل از آنکه باید قوی‌تر از آنچه فکر می‌کند باشد تا بتواند خودش را برای روزهای سخت‌تر آماده کند. او باید راه یوسف را ادامه دهد.

به دلیل تاثیر عمیق و درخور توجهی که سووشون بر ادبیات داستانی ایران گذاشته، در این یادداشت از وبلاگ طاقچه، به معرفی برخی از کتاب‌هایی پرداخته‌ایم که شبیه سووشون هستند. این اشتراک را در چند وجه دیدیم: ۱. قهرمان یا شخصیت اول کتاب زن است. ۲. کتاب راوی ظلمی است که به زنان شده و قهرمان کتاب می‌خواهد در برابر آن بایستد. ۳. شخصیت زن کتاب توصیفی زنانه از وضعیت پیرامون خود دارد.

‌

چراغ ها را من خاموش می کنم

نویسنده: زویا پیرزاد

نشر مرکز

اطلاعات بیشتر و خرید

چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم درمورد زنی ارمنی به نام کلاریس است که در آبادان حوالی دهه‌ی ۴۰ زندگی می‌کند. او زنی خانه‌دار با دل‌مشغولی‌های روزمره‌ی خودش است؛ قرار نیست در این کتاب اتفاق خاصی بیفتد و دقیقا همین موضوع است که این داستان را از بقیه‌ی داستان‌ها متمایز می‌کند. هرروزِ او شبیه روزهای قبل و حتی روزهای بعدش است؛ درحالی‌که انگار زندگی برای بقیه‌ی اعضای خانواده جور دیگری می‌گذرد. بیرون، همه چیز برای کلاریس عادی و همیشگی است اما کم‌کم درون اوست که تغییر می‌کند. او دربرابر این همه امر عادی می‌ایستد و هرآنچه هرروز انجام می‌دهد تا برای دیگران زندگی به شکل طبیعی طی شود متوقف می‌کند. کلاریس امر به‌ظاهر عادی خودش را انجام نمی‌دهد و اینگونه زندگی روزمره‌ی تمام اطرافیانش مختل می‌شود. درون کلاریس چه روی می‌دهد که او انقلاب می‌کند؟ و بعد از این انقلاب او چگونه برمی‌خیزد؟

کلاریس در این داستان گویی زری در سووشون است که به گونه‌ای دیگر می‌خواهد زندگی‌اش را نجات دهد. یوسفی که در سووشون به شهادت می‌رسد، قرار نیست در رمان پیرزاد بلایی سرش بیاید. شوهر کلاریس سر جایش است، اما کلاریس می‌خواهد همچون زری، یاد بگیرد چگونه گلیم خودش را از آب بیرون بکشد.

‌

سال بلوا

نویسنده: عباس معروفی

گروه انتشاراتی ققنوس

اطلاعات بیشتر و خرید

عباس معروفی شیفته‌ی منش دانشور و قصه‌پردازی او بود. به‌هرحال نویسنده‌های هم‌دوره‌ی معروفی، دانشور را مادر نویسندگان لقب داده بودند. وقتی معروفی می‌خواست اطلاع بدهد که به سرطان گرفتار شده، گفت: «خانم دانشور به من گفت غصه یعنی سرطان. غصه نخوری یک وقت معروفی و من غصه خوردم.» همین نشان می‌دهد که چقدر معروفی ارتباط نزدیکی با دانشور و داستان‌های او، به‌ویژه سووشون داشته است. معروفی داستان سال بلوا را با احترام به دانشور نوشت؛ داستانی تحت تاثیر از سووشون و با حال‌و‌هوای آن.

این اثر داستان دختری به نام نوشافرین است که همراه پدر و مادرش از شیراز به سنگسر می‌آیند؛ گویی زریِ سووشون در موقعیتی دیگر باشد و مهاجرت کند به شهری دیگر. نوشا عاشق حسینا، مردی سیاسی و هنرمندی کوزه‌گر در سنگسر می‌شود، درست مانند زری که یوسف را که سیاسی بود دوست می‌داشت. اما نوشا به حسینا نمی‌رسد. او را به عقد مردی نان‌ به نرخ روزخور و ظالم در می‌آورند و او دق‌مرگ می‌شود. اما نوشا همیشه در عشق حسینا می‌ماند و تا لحظه‌ای که زنده است برای حسینا و خواسته‌هایش می‌جنگد، در برابر خانواده، در برابر حرف مردم، در برابر دشمنان حسینا. و آخر جانش را می‌دهد. انگار اینجا همه‌چیز برعکس شده. زری مرده، یوسف می‌ماند و انتقام زری را می‌گیرد.

سال بلوا به دلیل تاثیری که از اسطوره‌های ایرانی گرفته، از این نظر هم شبیه سووشون است. فضای سیاسی و اجتماعی که معروفی در داستان توصیف می‌کند نیز به سووشون نزدیک است. اگر به داستان سال بلوا علاقه دارید، می‌توانید نقد مفصل آن را در این یادداشت از وبلاگ طاقچه مطالعه کنید.

‌

بخشی از کتاب صوتی سال بلوا را بشنوید.

سال بلوا عباس معروفی

گوینده: عاطفه رضوی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

پرنده من

نویسنده: فریبا وفی

نشر مرکز

اطلاعات بیشتر و خرید

پرنده من نیز داستان زندگی روزمره و معمولی یک زن خانه‌دار است. زنی که بین حال و گذشته در رفت‌وآمد است. خاطرات کودکی‌اش را به‌یاد می‌آورد، در زندگی اکنونش با نگرانی سیر می‌کند و دلواپس آینده است. در لابه‌لای توصیفاتش از زندگی روزمره، همسرش امیر حضور دارد. زندگی مشترکشان تا جایی پیش می‌رود که امیر می‌خواهد خانوادگی به کانادا مهاجرت کنند. زن نمی‌خواهد از ایران برود و این آغازی می‌شود برای اینکه بماند، تغییر کند، عهده‌دار فرزندانش شود و جور زندگی‌اش را خودش به‌تنهایی بکشد.

این اثر به دلیل توصیفات زنانه‌ای که دارد، بسیار تحت تاثیر سووشون است. قهرمان فریبا وفی روحیاتی شبیه زری دارد. حساس و زودرنج است اما می‌خواهد محکم بماند. به همسرش وابسته است اما نه آن‌قدر که هویتش را از دست بدهد.

این زن در داستان اسمی ندارد اما شبیه تمام زنان است. شاید به همین دلیل برایش نامی نگذاشته‌اند تا راوی تمام زنان باشد.

‌

بازی آخر بانو

بلقیس سلیمانی یکی از نویسندگان شناخته‌شده و پرکار ادبیات داستانی است. او از همان زمان که شروع به نوشتن داستان کرد تحت تاثیر دانشور و دنیای داستان‌های او بود. به همین دلیل، سلیمانی را یکی از فرزندان خلف دانشور قلمداد می‌کنند که اتفاقا تلاش کرده بعد از سیمین، روایت زنانه در داستان‌ها را پروبال بیشتری بدهد و افق‌های جدیدی را کشف کند.

داستان بازی آخر بانو یکی از داستان‌های معروف سلیمانی است که حال‌و‌هوایی شبیه به سووشون دارد اما تفاوت‌هایی نیز با آن دارد که اتفاقا جذابش می‌کند. درست مثل بچه‌ای که شبیه به مادرش است اما می‌خواهد طرحی نو دراندازد.

داستان این کتاب در دهه‌ی ۱۳۶۰ می‌گذرد. قهرمان داستان دختری روستایی به نام گل‌بانو است که اهل مطالعه است و می‌خواهد با وجود تمام موانعی که بر سر راه دارد، پیشرفت کند و وارد دانشگاه شود. مادر او سرایدار مدرسه و مرده‌شور است، روستا امکاناتی برای رشد او ندارد و جامعه‌ی پیرامونش درکی از خواسته‌ها و آرزوهای یک دختر جوان ندارند و تنها راه پیش روی یک دختر را ازدواج و بچه‌دارشدن می‌‌بینند. درنهایت ناچار می‌شود تن به ازدواجی ناخواسته بدهد. بچه‌دار می‌شود و بعد طلاق می‌گیرد. فرزندش را شوهر سابقش به‌زور می‌برد و گل‌بانو راهی نمی‌بیند جز اینکه سرنوشتش را در دست بگیرد و برای رسیدن به آرزوی دیرینه‌اش، دانشگاه‌رفتن، تلاش کند.

فضای ابتدایی دهه‌‌ی ۶۰ مملو از بحث و جدل‌های سیاسی بود. روشنفکران، مبارزان سیاسی، مذهبی‌ها، زنان و… همه در این بحث‌ها شرکت می‌کردند. گل‌بانو نیز کم‌کم با این فضاها آشنا می‌شود و سعی می‌کند مسیر خودش را انتخاب کند.

پایان داستان البته غافلگیری بزرگی برای خواننده دارد اما کلیت داستان پر از توصیف‌های زنانه درباره‌ی مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است و نشان‌دهنده‌ی تلاش‌هایی که زنان در برهه‌های تاریخی برای رسیدن به حقوقشان انجام دادند.

کتاب شام آخر در سرخ ده، بی پایانی و روز خرگوش از دیگر داستان‌های اوست که حال‌وهوای زنانه دارند.

بخشی از کتاب صوتی بازی آخر بانو را بشنوید.

بازی آخر بانو بلقیس سلیمانی

گوینده: مریم پاک‌ذات

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

هرس

نویسنده: نسیم مرعشی

نشر چشمه

اطلاعات بیشتر و خرید

اگر داستان سووشون در شیراز می‌گذرد، داستان هرس در خوزستان طی می‌شود و اگر تکه‌هایی از آداب و رسوم و لهجه‌ی شیرازی را در سووشون می‌خوانید در هرس نیز قرار است با رسوم و لهجه‌ی جنوبی مواجه شوید.

هرس داستان زنی به نام نوال است که به خانواده‌اش عشق می‌ورزد و هزار امید و آرزو دارد اما جنگ همه چیزشان را نابود می‌کند، فرزندش را جلوی چشمش از او می‌گیرد و او ذره ذره زیر بار این ویرانی له می‌شود.

زری در سووشون از یک چیز می‌ترسید: از دیوانه‌شدن و اینکه او را به تیمارستان ببرند. نوال در هرس مجنون می‌شود و رسول، همسر او، به دنبال رد پای زنی می‌گردد که روزگاری شاد بود و حالا نخل‌ها را بغل می‌کند و زار می‌زند.

نوال همان زری است که با مرگ فرزندش و جنگ و ویرانی دیگر نتوانسته طاقت بیاورد. و یوسفی که این بار در تن رسول، می‌خواهد نه کل وطنش را، بلکه خانواده‌‌ی کوچکش را نجات دهد.

بخشی از کتاب صوتی هرس را بشنوید.

هرس نسیم مرعشی

گوینده: نوال شریفی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌‌

چهل سالگی

چهل سالگی داستان زنی به نام آلاله است که به ۴۰سالگی نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود. شوهر او مردی منطقی و آرام است و دختری باهوش دارند. آلاله موسیقی خوانده و در یکی از سالن‌های شهر مسئول کنسرت‌گذاری است. تا اینکه یک روز متوجه می‌شود رهبر یکی از کنسرت‌ها که قرار است از اروپا به ایران بیاید عشق دوران جوانی‌اش است. او از سویی اضطراب چهل‌سالگی دارد و از سویی دیگر به یاد جوانی‌اش افتاده است. زنان در این سن همیشه دچار این تعارض می‌شوند: دورشدن از جوانی و نزدیک‌شدن به میان‌سالی و هرکدام ممکن است به‌نوعی این دوره را پشت‌سر بگذارند

عاشقانه‌های یک زن، دل‌مشغولی‌ها و سرخوردگی او موضوع اصلی چهل‌سالگی است. از سوی دیگر، رخدادهای تلخ و شادی که در گذشته او تجربه کرده تا همیشه همراه اوست. و هر روز که می‌گذرد گویی رابطه با همسر و فرزندش وارد دوران جدیدی می‌شود و ارزش یکدیگر را بیشتر می‌فهمند.

بخشی از کتاب صوتی چهل سالگی را بشنوید.

چهل سالگی ناهید طباطبایی

گوینده: شهرزاد ثابتی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌‌

دو دنیا

نویسنده: گلی ترقی

انتشارات نیلوفر

اطلاعات بیشتر و خرید

گلی ترقی از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر ایران است و با سبک خاصی که در داستان‌نویسی‌اش دارد توانسته جایگاه منحصر به فردی در ادبیات داستانی بیابد.

زنان داستان‌های ترقی ویژگی‌های تقریبا مشترکی دارند: کودکی نوستالژیک، همراه با شادی، خلاقیت، دوستی‌ها و عشق‌های نوجوانی، جوانی همراه با کتاب، آزادی، دانشگاه، عشق‌های عمیق و محدودیت‌هایی که جامعه ایجاد می‌کند، سپس انقلاب ۵۷ شکافی ایجاد می‌کند و زنان را به مرحله‌ای دیگر پرتاب می‌کند، عده‌ای مجبور می‌شوند از ایران مهاجرت کنند و سختی غربت را تحمل کنند و عده‌ای دیگر می‌مانند و به گونه‌ای دیگر با مشکلات داخل دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. برخی بعد از چند سال، به ایران برمی‌گردند و حالا احساس می‌کنند نه به اینجا تعلق دارند و نه به آنجا. هرچه هست خاطرات خوش کودکی است و آدم‌هایی که از گذشته باقی مانده‌اند اما تغییر کرده‌اند.

داستان دو دنیا مجموع ۷ داستان کوتاه از گلی ترقی است با حال‌و‌هوای زنانه. برخی از آن‌ها از خاطرات و تجربه‌های خود ترقی الهام گرفته شده‌اند، اما دنیای داستان‌ها آن‌قدر وسیع است که همه می‌توانند با آن‌ها همذات‌پنداری کنند.

زنان این داستان‌های کوتاه رنج اطرافیان خود را می‌بینند و به این همه تبعیض و بی‌عدالتی فکر می‌کنند اما تلاش می‌کنند تغییر کنند و تغییری نیز در محیط خود به وجود آورند. زنان داستان‌های ترقی آزاد و رها هستند.

بخشی از کتاب صوتی دو دنیا را بشنوید.

دو دنیا گلی ترقی

گوینده: بهناز بستاندوست

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

خط تیره، آیلین

نویسنده: ماه منیر کهباسی

گروه انتشاراتی ققنوس

اطلاعات بیشتر و خرید

خط تیره آیلین داستان زنی به نام مهرانگیز است. داستان از عصری شروع می‌شود که مهرانگیز به همراه چند دوستش دورهم جمع شده‌اند و گپ می‌زنند. از هر دری سخن می‌گویند تا کمی از ملالت روزهایشان کم کنند.

اما داستان به لحظه‌ی اکنون ختم نمی‌شود. قرار است لابه‌لای توصیف‌های نویسنده به زمان گذشته نیز برگردیم و با اتفاقاتی که بر مهرانگیز رفته، آشنا شویم.

مهرانگیز نمی‌تواند فرزندی به‌دنیا آورد. رابطه‌اش با همسرش نیز چنگی به دل نمی‌زند. از طرف دیگر، مادرش نیز آلزایمر دارد و او باید از مادرش مراقبت کند. خواهر مهرانگیز فرزندش را از دست داده و افسردگی شدید دارد. مهرانگیز باید از خواهرش هم نگهداری کند.

تمام زندگی او حول نگهداری از دیگران می‌گذرد اما چه کسی به مهرانگیز می‌اندیشد و مراقب اوست؟

تا اینکه آخرین ضربه نیز به مهرانگیز وارد می‌شود. همسر مهرانگیز که روان‌پزشک است با یکی از بیمارانش به نام آیلین وارد رابطه می‌شود و زندگی زناشویی‌شان به نابودی می‌رسد.

او آنقدر ضربه دیده که حتی نمی‌تواند واکنش نشان دهد. تا اینکه برادرش به ایران برمی‌گردد و سعی می‌کند منجی زندگی خواهرش باشد ولی بازهم اتفاقات دیگری در انتظار این خواهر و برادر است.

‌‌

زنی با زنبیل

نویسنده: فرخنده آقائی

انتشارات نشانه

اطلاعات بیشتر و خرید

زنی با زنبیل مجموع حدودا ۵۰ داستان کوتاه با محوریت زنان است. آقائی در این مجموعه سعی کرده به اغلب مشکلات زنان نقبی بزند و از دریچه‌ی دید خود به عنوان نویسنده‌ای زن این مشکلات را ببیند و توصیف کند تا در نهایت در ذهن خواننده پرسش‌هایی مطرح شود. برخی از این داستان‌ها از این قرار هستند:

زن سیگاری، زن در حبس، زن و فشار قبر، زن و فال قهوه، زن و مرگ، زن و پسرش، زن و کلاغ، زن و عروسش، زن حسود، زن و خاله‌اش، مادر و مهربان و… .

183 بازدید

برچسب ها