سمفونی مردگان
نویسنده: عباس معروفی
انتشارات: گروه انتشاراتی ققنوس
رمان ایرانی عمری صد و اندیساله دارد. آن زمان که میرزا فتحعلی آخوندزاده «ستارگان فریبخورده» را نوشت (۱۲۵۳) یا وقتی زینالعابدین مراغهای «سیاحتنامه ابراهیمبیگ» را بر کاغذ آورد یا وقتی (۱۳۰۴) مشفق کاظمی «تهران مخوف» را منتشر کرد، یا در سویی دیگر، وقتی صادق هدایت، بزرگ علوی و صادق چوبک دست بر قلم بردند تا «بوف کور»، «چشمهایش» و «سنگ صبور» را بنویسند، شاید هیچ خودشان نمیدانستند که ادبیات ایران را وارد مرحلهای میکنند که زمین تا آسمان با پیش از آن تفاوت دارد و دنیایی دیگر است؛ دنیای مدرن با انسانهای مدرن و مسئلههای نو. انسان ایرانی دیگر مدرن شده بود و برای پاسخ به مسائلش نیاز به قالبی جدید داشت تا بتواند حرفها، دغدغهها و مشکلاتش را در آن بیان کند و «رمان» محملی برای ابراز دردها و مسئلههای او بود.
بسیاری، راه این نویسندگان را ادامه دادند؛ از آنها تاثیر گرفتند، ادامهدهندهی راه آنها بودند یا بابی تازه در ادبیات داستانی باز کردند؛ حالا دیگر با خیال راحت میشود نام این تلاش را گذاشت: ادبیات داستانی ایران؛ که مجموعهای از هزاران رمان رنگارنگ و گوناگون است که نویسندگانشان اعم از زن و مرد، تلاش کرده و میکنند به شیوهای، به رنج انسان معاصر ایرانی (یا حتی رنج انسان قدیم ایرانی در رمان تاریخی) بپردازند.
حالا که صد و اندی سال از نخستین رمان ایران میگذرد، میتوان به عقب برگشت و پرسید: صد رمان برتر ایرانی کداماند؟
بسیاری از منتقدان و مورخان ادبی سعی کردهاند رمانهای برتر ایرانی را از نظرگاههای مختلفی بررسی کرده و آنها را به گونهای معرفی کنند. برای مثال کتاب «صدسال داستاننویسی ایران» از «حسن میرعابدینی» از ارزشمندترین پژوهشهای این چندساله در خصوص ادبیات داستانی ایران است.
احتمالا برای شما هم جالب باشد که بدانید ایرانیها بیشتر سراغ کدام رمان ایرانی را در طاقچه گرفتهاند؟
در این یادداشت از وبلاگ طاقچه به معرفی صد رمان برتر و محبوب ایرانی رفتیم که منتخبی از رمانهای ایرانی از دید کاربران طاقچه در سهسال اخیر بوده است. از بین این صد رمان که اسامیشان را در این یادداشت میبینید، ۱۰ رمان برتر و اول را به اختصار برای شما معرفی میکنیم؛ این نکته را هم اضافه کنیم که هرکدام از این ۱۰ رمان، گویی نمایندهی قشری از کتابخوانان و همچنین نمایندهی دورهای از تاریخ ادبیات داستانی ایران هستند که همین موضوع به جذابیت فهرست میافزاید.
سمفونی مردگان
نویسنده: عباس معروفی
انتشارات: گروه انتشاراتی ققنوس
رمان سمفونی مردگان، شاهکار زندهیاد عباس معروفی است. اغلب وقتی کتابخوانها چند رمان بازاری و بهاصطلاح زرد را میخوانند و پا به دنیای کتابخواندن میگذارند و از این عالم خوششان میآید، میخواهند تجربهی جدی کتابخواندشان، نه رمانی زرد و نه رمانی سنگین و پیچیده باشد. بنابراین انتخاب اول اغلب این افراد رمان سمفونی مردگان است که باید بگوییم بهترین انتخاب همین کتاب است. معروفی، رماننویسی که شاعرانه رمان مینوشت، در سمفونی مردگان به گونهای دست به قلم برد که هم صدای نسلی از روشنفکران در بحبوبهی تاریخ معاصر ایران باشد، هم داستانی عاشقانه و رمانتیک را برای خوانندگان روایت کند و هم با قلم سحرآمیز و روانش خوانندههای کتاب از هر قشری را با خود همراه کند. او نه آنقدر سخت مینوشت که برخی از خوانندگانش را از دست بدهد و نه سطحی مینوشت که خوانندگان جدیاش را از دست بدهد. او آن اندازه شاعرانه و زیبا مینوشت که سلیقهی ادبی اغلب ایرانیان را اشباع میکرد.
این رمان داستان خانوادهای ایرانی و سنتی در دوران پهلوی در شهر اردبیل را روایت میکند. این خانواده، پدری سختگیر و متعصب و مادری منفعل و مهربان دارد. اورهان، آیدین، یوسف و آیدا فرزندان این خانواده هستند که هرکدام از آنها قشری از جامعهی ایران را نمایندگی میکنند. آیدین که به نوعی خودِ معروفی است، قشر روشنفکر و متجدد ایران را بازنمایی میکند که در تقابل با سنت و سختگیریهای قشر سلطهجو و مستبد ایران آسیب میبینند و له میشوند. آیدا خواهر دوقلوی آیدین و نمایندهی بخشی از زنان ایران است که به دلیل بدرفتاریهایی که با آنها میشود، زندگیشان نابود شده و قربانی میشوند. اورهان راه پدر را ادامه میدهد. او سدّ راه خانواده است. با آیدین رفتار درستی ندارد و درنهایت، به دلیل همین کژطبعی و بدطینتی، جان و روحش را پایمال میکند. یوسف نیز برادر معلول خانواده است.
این کتاب داستان این خانواده است که معروفی در کنار روایت زندگی آنها، بخشی از تاریخ معاصر ایران را نیز به تصویر میکشد. بخش زیبایی از داستان به دلباختن آیدین به دختری ارمنی و مسیحی مربوط میشود.
بخشی از کتاب صوتی سمفونی مردگان را بشنوید.
سمفونی مردگان
نویسنده: عباس معروفی
گوینده: حسین پاکدل
انتشارات: آوانامه
یک عاشقانه آرام
نویسنده: نادر ابراهیمی
انتشارات: انتشارات امیرکبیر
یک عاشقانه آرام داستان عشق بین گیلهمرد و عسل است. گیلهمرد معلم گیلانی است و عسل هم دختری آذری و هر دو در بحبوحهی اتفاقات قبل از انقلاب ۵۷ فعالیت سیاسی میکنند. گیلهمرد در سفر به آذربایجان با عسل آشنا میشود و دلباختهی هم میشوند. حکومتْ گیلهمرد را به دلیل فعالیتهایش تبعید میکند. از آن پس خانهبهدوشی سهم زندگی او و عسل میشود، و به این ترتیب قسمتی از داستان با نامهنگاری بین این دو شخصیت ادامه پیدا میکند. آنها میخواهند با وجود تمام مشکلاتی که دارند رابطه و عشقشان را زنده نگه دارند.
محتوای این رمان پر است از جملات زیبا و عاشقانه. از آنها که تا مدتها در یاد خواننده میمانند؛ آن اندازه که هوس میکند خودش هم عاشق شود.
بخشی از کتاب صوتی یک عاشقانه آرام را بشنوید.
یک عاشقانه آرام
نویسنده: نادر ابراهیمی
گوینده: پیام دهکردی
انتشارات: نوین کتاب گویا
شوهر آهو خانم
نویسنده: علیمحمد افغانی
انتشارات: انتشارات نگاه
شوهر آهو خانم سال ۱۳۴۰ منتشر شده و به نسبت بسیاری از رمانهای موجود در این فهرست، قدیمی محسوب میشود. اما موضوع داستان هنوز هم در ایران حاشیهساز و جنجالی است: ماجرای عشق مردی زنوبچهدار به زنی دیگر.
داستان در کرمانشاه حدود سال ۱۳۱۳ میگذرد. سید میران سرابی مردی میانسال، مذهبی، متمول و رئیس صنف نانواهاست. آهو خانم نیز همسر اوست و ۴ فرزند دارند. طی ماجرایی پای زنی به نام هما که مطلقه، رقاص و زیباست به خانه آنها باز میشود. آهو در ابتدا به هما محبت میکند اما کمکم متوجه ارتباط بین هما و همسرش میشود.
داستان این رمان داستان فداکاریها و ازخودگذشتگیهای آهوست. البته ممکن است برخی از عقاید و رفتارهای آهو در این دوره مورد قبول نباشد و برخی از زنان حاضر به چنین فداکاریهایی نباشند و آن را درست ندانند. اما نکته اینجاست که علیمحمد افغانی در این رمان رنج زنان ایران در برههای از تاریخ را نشان داده و خوانندگان را با واقعیت زندگی زنان آشنا میکند. همین موضوع میتواند به خوانندگان نشان دهد که زنان چه راه پردستاندازی را تا به امروز طی کردهاند و چه مسیر سختی پیش رو دارند.
بخشی از کتاب صوتی شوهر آهو خانم را بشنوید.
شوهر آهو خانم
نویسنده: علیمحمد افغانی
گوینده: پیمان قریب پناه
انتشارات: استودیو نوار
سهگانهی مهرداد صدقی آنقدر در میان کاربران طاقچه محبوب هستند.
دلیل محبوبیت این سهگانه اول از همه قلم ساده و روان صدقی، بعد طنز موجود در داستانها و در نهایت، روایت نویسنده از دورهای است که برای ایرانیان نوستالژیک و پر از خاطره است؛ یعنی دههی شصت و هفتاد.
آبنبات هل دار
نویسنده: مهرداد صدقی
انتشارات: انتشارات سوره مهر
آبنبات هلدار جلد نخست این سهگانه است و در دوران جنگ میگذرد. محسن، راوی داستان، اهل بجنورد است، فرزند کوچک یک خانوادهی پنجنفری است و با مادربزرگش زندگی میکند. برادرش به تازگی به جبهه رفته و او میخواهد هر طور شده روحیهاش را حفظ کند. به همین دلیل قرار است ماجراهای خندهداری برایش پیش بیاید و برای شما تعریف کند.
بخشی از کتاب صوتی آبنبات هلدار را بشنوید.
آبنبات هلدار
نویسنده: مهرداد صدقی
گوینده: میرطاهر مظلومی
انتشارات: نشر سماوا
آبنبات دارچینی جلد دوم است و در سالهای ۷۲ تا ۷۴ اتفاق میافتد. در این کتاب هم با محسن همراه میشوید با ادامهی اتفاقات خندهدار زندگیاش و آبنبات نارگیلی که جلد سوم است، در نیمهی دوم دههی ۷۰ میگذرد. در داستان این جلد، محسن دیگر دانشجو شده و قرار است با جنبههای دیگری از زندگیآش آشنا شوید؛ البته هنوز کماکان خنده بر لبان شما میآورد.
سهگانهی آبنبات برای ایرانیها یادآور روزگار خوش گذشته است که هرچند امکانات ساده و کم بود اما انگار زندگی راحتتر میگذشت و صفای بین افراد بیشتر بود.
چشمهایش
نویسنده: بزرگ علوی
انتشارات: انتشارات نگاه
چشمهایشِ بزرگ علوی از مشهورترین رمانهای عاشقانه و سیاسی ادبیات ایران است. چشمهایش داستان چشمهایی زیبا در یک تابلوی نقاشی است که استاد ماکان، فعال سیاسی معروف دوران رضاشاه آن را کشیده است اما هیچکسی از هویت این زن خبر ندارد. داستان از زاویهی دید مسئول نمایشگاه آثار استاد ماکان روایت میشود. او پس از مرگ استاد در تبعید، میخواهد زن درون تابلو را در دنیای حقیقی پیدا کند و راز این تابلو را از او بپرسد. سرانجام زن را مییابد. زن برایش فاش میکند که چه اتفاقاتی برای او و استاد ماکان در گذشته رخ داده است. دختر که در خانوادهای ثروتمند به دنیا آمده بود و خواستگاران زیادی داشت، به استاد دل میبندد. او برای اینکه نظر ماکان را جلب کند وارد تشکیلات مخفی سیاسی مورد نظر ماکان میشود اما باز هم استاد به او توجهی نمیکند. تااینکه ماکان دستگیر میشود و دختر تصمیم میگیرد برای عشق زندگیاش فداکاری کند و او را نجات دهد.
داستان این رمان آنقدر ساده و گیراست که هر خوانندهای را با خود همراه میکند. کافی است چند صفحهی ابتدایی آن را بخوانید تا به دل تاریخ و در حدود ۸۰ سال پیش بروید و راز چشمهای نقاشی ماکان را بیابید. از آنجایی که این رمان حالوهوای سیاسی دارد حتما دیدگاه سیاسی ایرانیها در آن زمان برایتان جالب خواهد بود. شاید برخی از این عقاید را دوست نداشته باشید یا اینکه اتفاقا با آنها همراه شوید. در نهایت، رویکردی که بزرگ علوی و شخصیتهای مرد داستان به زنان (بهخصوص فرنگیس) دارند قطعا برایتان در خور توجه است.
بخشی از کتاب صوتی چشم هایش را بشنوید.
چشم هایش
نویسنده: بزرگ علوی
گوینده: آرمان سلطانزاده
انتشارات: آوانامه
سال بلوا
نویسنده: عباس معروفی
انتشارات: گروه انتشاراتی ققنوس
دیگر رمان محبوب ایرانی منتخب کاربران طاقچه، سال بلواست، اثری دیگر از عباس معروفی. قطعا حضور دو رمان از یک نویسنده در این فهرست به محبوبیت معروفی در میان کتابخوانان و تاثیر این نویسنده بر ادبیات داستانی معاصر ایران صحه میگذارد.
داستان این رمان هم شبیه به سمفونی مردگان در سالهای قبل از انقلاب ۵۷ میگذرد. معروفی اینبار به سراغ شهر سنگسر (زادگاه خودش) رفته تا در خلال یک ماجرای عاشقانه، اتفاقات تاریخی این شهر را بازگو کند.
حسینا کوزهگری عاشقپیشه و عارفمسلک است که به سنگسر میآید. نوشافرین نیز دختری سرکش و فعال است که به همراه پدر و مادرش از شیراز به سنگسر نقل مکان کردهاند. او و حسینا باهم آشنا شده و دلباختهی یکدیگر میشوند اما به دلیل جایگاه اجتماعیای که حسینا دارد پیوند این دو نفر از دید اهالی شهر ناپسند است. از طرفی، دکتر معصوم، یکی از خواستگارهای نوشافرین، میخواهد به هر طریق ممکنی، به نوشافرین برسد.
در نهایت و بعد از مرگ پدرِ نوشافرین و انزوای مادرش، او به ازدواج با دکتر معصوم تن میدهد اما ذرهای از عشق او به حسینا کم نمیشود. همین موضوع باعث درگیری و کشمکش بین آنها میشود. از طرفی دیگر، وضعیت سیاسی و اجتماعی شهر آشفته است. حسینا و دیگر فعالان شهر در برابر ظلمی که به مردم میشود اعتراض میکنند. میدان شهر، صحنهی آویختن داری به درازای تاریخ ایران است. قرار است قهرمانان و بَلاگردانهای این شهر در میدان به دار آویخته شوند. نوشافرین نیز طاقت رنج بیشتر را ندارد.
معروفی با قلم تحسینبرانگیزش تاریخ ایران را در شهری کوچک خلاصه میکند تا به خوانندهها نشان دهد در برههای حساس از سرنوشت ایران چه بر سر روشنفکرها آمد و چگونه مستبدان و زورگویان و چاپلوسان از هر فرصتی استفاده کردند تا اجازه ندهند جوانان رنگ آزادی را ببینند.
بخشی از کتاب صوتی سال بلوا را بشنوید.
سال بلوا
نویسنده: عباس معروفی
گوینده: عاطفه رضوی
انتشارات: آوانامه
دایی جان ناپلئون
نویسنده: ایرج پزشکزاد
انتشارات: فرهنگ معاصر
داییجان ناپلئون از آن دست رمانهایی است که هر ایرانی در هر سنی با آن خاطره دارد. این شاهکار ایرج پزشکزاد به دلیل سریالی نیز که در دههی ۵۰ ناصر تقوایی از آن ساخت، محبوبیتی بیش از پیش پیدا کرد؛ به گونهای که برخی بعد از دیدن سریال و لذت بردن از آن تصمیم گرفتند به سراغ کتاب بروند تا به اصل جنس دست پیدا کنند و الحق و الانصاف، که تصمیمی درست گفتند.
این رمان، رمان بالینی مردم ایران، روایت چند خانواده در عمارتی بزرگ و در کنار هم است. سعید، راوی داستان، پسری ۱۴ساله است که یک روز گرم تابستان، درست در تاریخ ۱۳ مرداد، حدود ساعت سه و ربع کم عاشق دخترداییاش لیلا میشود. اما دایی او که همه او را داییجان صدا میکنند از پدر سعید خوشش نمیآید. داییجان مامور بازنشسته ژاندارمری است و همه از او حساب میبرند. او عاشق ناپلئون بناپارت است و در دنیایی خیالی خودش را با او مقایسه میکند؛ به همین دلیل بچههای فامیل به او لقب داییجان ناپلئون دادهاند. او دائم این توهم را دارد که انگلیسیها مانع پیشرفتش شدهاند. توهم او در محافل ایرانیها هم راه پیدا کرده و هرکسی که جملهی معروفِ «کار کار انگلیسیهاست» را میگوید، با داییجان ناپلئون مقایسهاش میکنند.
داستان با اتفاقی خندهدار ادامه پیدا میکند و درگیریهای او با پدر سعید وارد مرحلهی جدیدی میشود. توهمات او آنقدر ادامه پیدا میکند که حتی نوکرش را هم بی نصیب نمیگذارد.
قطعا این اتفاقات هم برای خوانندهها نوستالژیک و خندهدار است و هم جنبهای از روحیات ایرانیان را نشان میدهد.
رویای نیمهشب
نویسنده: مظفر سالاری
انتشارات: انتشارات کتابستان معرفت
رویای نیمه شب از آن رمانهای تاریخی و مذهبی است که بین رمانخوانهای ایرانی حسابی طرفدار پیدا کرده است. داستان در قرن سوم هجری و در شهر حلهی عراق میگذرد. هاشم پسری یتیم و اهل سنت است و پدربزرگش قیم اوست. او عاشق ریحانهی شیعهمذهب میشود. آنها برای رسیدن به یکدیگر با موانع زیادی مواجه میشوند. از جایی به بعد دختر حاکم حله نیز وارد داستان میشود. او نیز شیفتهی هاشم است و میخواهد رابطهی بین هاشم و ریحانه را به هم بزند. اما باید ببینیم هاشم و ریحانه با وجود این اختلافات به وصال یکدیگر میرسند یا فشارهای جامعه پُرزورتَر از عشق آنهاست؟
بحثهایی که میان شیعیان و سنیها، بهخصوص بین هاشم و ریحانه در میگیرد، از جالبترین نکات داستان است و خواننده را با جنبهای دیگر از داستانهای مذهبی و تاریخی آشنا میکند.
بخشی از کتاب صوتی رویای نیمه شب را بشنوید.
رویای نیمه شب
نویسنده: مظفر سالاری
گوینده: مهبد قناعتپیشه
انتشارات: نوین کتاب گویا
راهنمای مردن با گیاهان دارویی
نویسنده: عطیه عطارزاده
انتشارات: نشر چشمه
در میان رمانهای ایرانی که در این فهرست ۱۰تایی معرفی کردیم، راهنمای مردن با گیاهان دارویی بهروزتر است. این کتاب داستان دختر ۱۷سالهی نابینایی است که در خانه به همراه مادرش گیاهان دارویی را برای فروش خشک و ترکیب میکنند. جذابیت داستان برای خوانندگان قطعا به حواس این دختر برمیگردد؛ به لمسکردن، بوییدن، چشیدن و شنیدن؛ چهار حس بدون بینایی، ولی تمام این حسها در شدیدترین حالت خود قرار دارند. گویی این دختر قدرت بینایی خود را در بقیهی حسهایش ریخته و اینگونه نبودِ آن را جبران کرده است. دختر که راوی داستان هم هست، در جایجای کتاب شرحی از گیاهان دارویی میدهد و یک نقاشی ساده و توضیحی مختصر هم در کنار روایتش میآید. خواننده در توصیفات نویسنده گم میشود؛ گویی او هم کنار دختر دارد گیاهی را لمس میکند یا بو میکند. برخی از اسامی گیاهها برای خواننده ناآشناست و همین هم جذابش میکند.
اما قرار نیست داستان فقط به همین توصیفات از گیاهان دارویی محدود شود. از جایی به بعد کمکم وارد ذهن دختر میشوید و داستان را به گونهای دیگر پیش میبرید. شما در ذهن راوی غریب هستید و باید ببینید کجای داستان به واقعیت نزدیک میشوید و کجا دور. البته شاید هم نخواهید تشخیص دهید و وهموخیال و واقعیت برایتان توأمان باشد.
در داستان، شخصیتهایی چون ابن سینا، کافکا و مادام بوواری نیز حضور دارند. همین ارجاعات به اشخاص دیگر و رفتوبرگشت به زمانهای دیگر ممکن است داستان را کمی برایتان پیچیده کند اما در نهایت این شما هستید و راوی داستان و راهنمای مردن او با گیاهان داروییاش.
بخشی از کتاب صوتی راهنمای مردن با گیاهان دارویی را بشنوید.
راهنمای مردن با گیاهان دارویی
نویسنده: عطیه عطارزاده
گوینده: نگار جواهریان
انتشارات: رادیو گوشه
بوف کور
نویسنده: صادق هدایت
انتشارات: طاقچه
شماره ۱۰ محبوبِ رمانهای ایرانی، رمان بوف کور است؛ رمانی که همیشه در فهرست بهترین رمانهای تاریخ ادبیات داستانی ایران جزو ۱۰تای نخست و چهبسا ۵تای اول محسوب میشود. این رمان نهتنها برای روایت منحصربهفرد و سوررئالش، بلکه به دلیل تاثیرگذاری بیحدواندازه بر بسیاری از نویسندگان پس از خودش، جایگاهی یگانه و خاص در ادبیات ایران دارد. این کتاب آنقدر مشهور است که هر ایرانی دستکم یکبار سراغ آن رفته تا ببیند صادق هدایت در آن چه گفته که اینقدر این کتاب معروف شده است. برخی هم بعد از خواندن کتاب به خطا رفتهاند؛ تا جایی که دیگران را از خواندن آن برحذر کرده و خواندنش را مساوی با جنون دانستهاند!
اما باید گفت بوف کور کتابی نیست که تمام سلایق را راضی نگه دارد. این کتاب آنقدر پیچیدگیهای خاص خود را دارد که بسیاری از محققان در نقد و تحلیل آن، کتاب نوشتهاند (مثل کتاب «درباره بوف کور هدایت» از محمدعلی همایون کاتوزیان). بنابراین صرفِ خواندن آن کفایت نمیکند و خواننده به شرط آنکه با آن ارتباط برقرار کرده باشد، بهتر است به دنبال شرح و تأویل نمادهایی که هدایت در داستان آورده، برود و آنها را رمزگشایی کند تا لذت بیشتری از داستان ببرد.
اما داستان این کتاب چیست؟ بوف کور داستان توهمات و هذیانهای مردی نقاش است که با سایهی خود روی دیوار حرف میزند و درد دل میکند. او زخمهایی دارد که مثل خوره روحش را در انزوا میخورند. این مرد با جامعهی پیرامون خود به شدت مشکل دارد و درصدد است خودش را نجات دهد.
مرد نقاش هر روز روی قلمدان تصویر دختری را در کنار پیرمردی میکشد. روزی این تصویر را به طور اتفاقی از نزدیک میبیند و شیفتهی دختر میشود. تا اینکه دختر را در خانهاش پیدا میکند؛ این دختر روی تخت مرد به طرز عجیبی میمیرد. در بخش بعد، داستان سمتوسوی دیگری پیدا میکند و آن دختر گویی به شکلی دیگر به سراغ راوی میآید… .
بخشی از کتاب صوتی بوف کور را بشنوید.
بوف کور
نویسنده: صادق هدایت
گوینده: بهروز رضوی
انتشارات: واوخوان
**
۱۰رمان اول را گفتیم و حالا به سراغ ۹۰ رمان محبوب ایرانی به انتخاب کاربران طاقچه میرویم تا اسامی آنها را ببینید. شاید کتابهای محبوب شما هم در میان آنها باشد:
دانلود کتاب از اپلیکیشن طاقچه