بهترین کتاب‌های خاطرات برای تمام سلیقه‌ها

امیرهوشنگ ابتهاج، سایه، از شاعران معاصری است که کمتر دوست‌دار ادبیاتی است که سروده‌ای از او را نشنیده و یا بیتی از ابیات او را در ذهن نداشته باشد. شاعری که در حد خود در ادبیات و شاعری فارسی تاثیرگذار بوده و هست. «پیر پرنیان‌اندیش» حاصل تلاش میلاد عظیمی و عاطفه طیه در گفتگو با امیرهوشنگ ابتهاج است.

«پیر پرنیان‌اندیش» از این حیث که کتابی گفتگومحور بوده و به خاطرات و اتفاق‌های زندگی سایه می‌پردازد اثری قابل تامل است. ضمن اینکه در خلال صحبت‌ها به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به افراد، وقایع مختلف، ارتباط‌های شخصی و کاری سایه با بزرگان آن دوره و… اشاره شده است. خواندن این کتاب خاطرات ما را با احوال شخصی او و دوستان و همراهانش که هرکدام در عرصه شعر و موسیقی وزنه‌ای تاثیرگذار بودند آشنا می‌کند. روایت‌ها در کمال سادگی و به زبانی ساده و خودمانی است؛ چنانکه به‌عنوان خواننده کنار گذاشتن کتاب کاری دشوار است. می‌توان ابتدا تا انتهای آن را بی‌وقفه رفت بی‌آنکه احساس خستگی بر ما چیره شود.

متیو پری در کتاب فرندز در داستانی خارق‌العاده که فقط خودش می‌توانست تعریف کند -و به شیوه‌ای از صمیم قلب جذاب، گرم و آشنا- خانواده‌ی متلاشی‌شده‌ای که او را بزرگ کردند (و همچنین او را به حال خودش رها کردند) کاملا مجسم می‌کند. او همچنین جزئیات آرامشی را که در ترک اعتیاد پیدا کرده و احساسش نسبت به فراگیر شدن سریال فرندز را نیز شرح می‌دهد و داستان‌هایی را در مورد بازیگران و سایر ستاره‌هایی که در طول مسیر با آن‌ها ملاقات کرده، به اشتراک می‌گذارد. پری به شکلی رک، خودآگاهانه و با شوخ‌طبعی ویژه، به‌وضوح نبرد مادام‌العمر خود با اعتیاد را به تصویر می‌کشد. کتاب فرندز، دوستان و عاشقان خاطرات فراموش‌نشدنی متیو پری است که هم صمیمی و هم خواندنی است و هم به سوی هر کسی که با اعتیاد دست‌وپنجه نرم می‌کند، دست کمک دراز می‌کند؛ این کتاب دقیقا همان چیزی است که طرفداران فرندز مدت‌ها منتظر آن بوده‌اند.

چراغ سبزها را می‌توان در رده کتاب‌های خودنوشت قرار داد. کتابی که در کنار بیان تجربیات و اتفاقات واقعی زندگی نویسنده به‌نوعی خواننده را در مسیری قرا می‌دهد که بتواند بیندیشد، خود را به جای نویسنده در آن ماجراها قرار دهد و همان اتفاقات را تجربه کند. چنین کتاب‌هایی این امکان را به خواننده می‌دهند که زندگی زیست‌نشده را تجربه کنند.

متیو مک کانهی را با دنیای تصویر می‌شناسیم. بازیگری که در ۵۰ سالگی تصمیم گرفت سرگذشت خود را بنویسد و در این مسیر خودنوشت‌های جسته‌وگریخته‌اش را که در طی سال‌ها نگاشته بود به کمک گرفته است. او درجایی از این کتاب خاطرات می‌گوید: «این اثر یک راهنما برای گرفتن چراغ‌های سبز بیشتر در زندگی است». مک کانهی تلاش کرده تا با در اختیار قرار دادن تجربیات شخصی خود چراغ‌های زرد و قرمز سر راه را به چراغ سبز تبدیل کند.

چراغ سبزها توانسته نامزد جایزه گودریدز در بخش خاطره‌نویسی و سرگذشت‌نامه سال ۲۰۲۰ باشد و در لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز نیز جایی برای خود باز کند.

آنچه از تجربه برمی‌آید به‌شدت باورپذیرتر و قابل‌اتکاتر از سایر توصیه‌ها و راهکارهایی است که هر زمان پیش روی انسان قرار می‌گیرد. این خصلت انسان است که امر تجربه‌شده را ارج نهاده و در بیشتر مواقع از آن پیروی می‌کند که آن را تحقق‌پذیر می‌داند چون پیش از او یک نفر دیگر به تمامیت آن دست یافته است. کتاب «انسان در جستجوی معنا» نوشته‌ای در همین مرتبه است. ویکتور فرانکل نویسنده کتاب، آن را براساس تجارب شخصی و اتفاقاتی که در زندگی و در اردوگاه‌های کار اجباری به دست آورده به نگارش درآورده و در پی بیان خاطرات و لحظات این زندگی، از درجات ناامیدی و تنهایی که انسان تجربه می‌کند گفته و راه‌هایی برای نجات از این مواقع و دستیابی به امر اصیل معناداری که ناجی خواهد بود گفته است. او براساس تجربه زیسته خود دریافته بود که آنچه انسان را از پا درمی‌آورد نه سختی و مشقت‌های یک زندگی در بند و زنجیر و نه ناتوانی جسمانی در برابر ناملایمات که بریدن از همه‌چیز و قطع اتصال او با منبع لایزالی است که او را نیرومند و توانا نگه می‌دارد. این کتاب خاطرات به ما یادآوری می‌کند که آنچه انسان را روی پا نگه می‌دارد درک و اعتقاد به یک معنا است.

برای بسیاری از مخاطبین ادبیات داستانی، اطلاع از زندگی و شرح احوال نویسندگان محبوب و مطرح یکی از لذتبخش‌ترین انواع مطالعه به حساب می‌آید و وقتی خود نویسنده با قلم و سبک نوشتاری خاص خود، در مورد احوال و افکار خود نوشته باشد، این لذت دوچندان خواهد شد. کتاب نون نوشتن نیز دقیقا از این نظر که خود دولت‌آبادی در قالب یادداشت احوالات و افکار خود را نوشته است، برای مخاطبین جذابیتی ویژه دارد.

اگرچه کتاب نون نوشتن نیز مانند تمام آثار محمود دولت‌آبادی مورد توجه اهل فن و مخاطبین قرار گرفته است، اما حقیقت آن است که علت این اقبال با دیگر آثار او متفاوت است. این کتاب برعکس دیگر کتاب‌های مولف، یک کتاب غیرداستانی است که در آن نویسنده به سراغ شرح احوال و وقایع زندگی خود رفته و تلاش کرده است با بیان شفاف و صادقانه، آنچه را که در ذهن و ضمیر داشته است بر روی کاغذ بیاورد. نون نوشتن در واقع یاداشت‌های گاه و بیگاه مولف هستند که بدون نظم خاصی به نگارش درآمده‌اند.

آنها که در زندگی توانسته‌اند گامی بلندتر بردارند، اقدامی موثرتر انجام دهند، سرآغاز حرکتی تازه باشند و یا در کسب‌وکار و تجارت خود از موفق‌ترین‌ها باشند، همیشه جذاب‌اند. این جذابیت وقتی بیشتر می‌شود که از سرگذشتشان بدانیم. مسیری را که پیموده‌اند، بخوانیم و با آنچه از سر گذرانده‌اند آشنا شویم. بی‌شک آنها از ابتدا شخصی مشابه همه ما بوده‌اند. تفاوت‌ها از آنجا شروع می‌شود که در کارزار حوادث روزگار و در رویارویی با مشکلات مختلف، جا نزده‌اند و یا راهی بهتر را در پیش‌گرفته‌اند. کفش باز سرگذشت یکی از همین افراد است که ما او را با نام برندش می‌شناسیم؛ فیل نایت بنیان‌گذار برند Nike.

از او نقل‌شده که «من می‌خواستم متفاوت باشم و یک تاثیر بزرگی در جهان ایجاد کنم؛ من می‌خواستم برنده شوم» و به نظر می‌رسد توانسته در این راه موفق باشد.

ازآنجایی‌که فیل نایت در کفش‌باز از همه آنچه پیش رو داشته اعم از شکست و پیروزی، چالش‌ها و اتفاقات مختلف و… گفته است می‌توان کتاب خاطرات او را به همه معرفی کرده و حتی در دسته‌ی کتاب‌های انگیزشی جای داد.

روایت زندگی، اسارت و فرار از آن، تمام چیزی است که در کتاب «آخرین دختر» می‌خوانیم؛ سرگذشت نادیا مراد دختری ایزدی که در جنگ اسیر داعش شده است. او که حال فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل است در این کتاب خاطرات روایتی از آنچه از سر گذرانیده را برای ما بیان کرده است. جنا کراجسکی روزنامه‌نگار نیویورکی که در زمینه اقلیت‌های عراق و سوریه فعالیت‌هایی داشته در این روایت نادیا را همراهی کرده است. «آخرین دختر» هم‌زمان در کشورهایی چون انگلستان، آلمان و هلند منتشر و با استقبال زیادی مواجه شد.

این روایت واقعی را می‌توان سندی بر اتفاقات رخ‌داده در آن برهه زمانی دانست و اهمیت آن در خودنوشت‌بودن است. بیان آنچه تجربه‌شده از زبان خود تجربه‌کننده بی‌شک تاثیر متفاوتی بر خواننده خواهد داشت و «آخرین دختر» از این ویژگی برخوردار است.

بانوی نخست آمریکا بودن موقعیتی بود که میشل اوباما با قرار گرفتن در آن نظر بسیاری از افراد را به خود جلب کرد. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل آن رنگین‌پوست‌بودن او بود چراکه اگرچه دنیای متمدن در حال گذار از چنین طبقه‌بندی‌های نژادپرستانه‌ای است اما هنوز هم در مواردی ذهن افراد و درنتیجه عمل آنها برآمده از همان تعصبات و تنگ‌نظری‌هاست.

میشل اوباما در کتاب خاطرات خود از مسیری گفته که در زندگی خود طی کرده است؛ از ابتدا تا رسیدن به جایگاه بانوی اولی. از کودکی و دوران تحصیل در مدرسه و دانشگاه تا رسیدن به جایگاهی در کار و سپس آشنایی با باراک اوباما و شروع زندگی و مرحله انتخابات ریاست‌جمهوری و راه یافتن به کاخ سفید. او از روند رو به رشدی سخن گفته که می‌تواند برای خواننده یک راهنما و یا الگو باشد. این کتاب در بازار فروش نیز موفق بود، در فهرست پرفروش‌های نیویورک‌تایمز قرار گفت و به زبان‌های بسیاری نیز ترجمه شد.

جنگ اتفاقی است که رخداد آن زندگی‌های افراد زیادی را تغییر می‌دهد. چه رزمنده باشی و حاضر در میدان جنگ و یا خانواده‌ای در پشت جبهه این اتفاق چون موجی سهمگین تو را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. «دختر شینا» روایت زندگی زنی است که در جوانی زندگی‌اش با جنگ همنشین شد و با از دست دادن همسر ادامه زندگی و بزرگ کردن کودکانش باری بر دوش او بود که توانست به سرمنزل برساندش. «دختر شینا» روایت زندگی قدم‌خیر محمدی کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی هژیر است که به قلم بهناز ضرابی‌زاده به تحریر درآمده است.

کتاب مهاجر سرزمین آفتاب نوعی زندگی‌نامه و خاطره‌نویسی است که متعلق به خاطرات زندگی بانوی ژاپنی مسلمان با نام اصلی کونیکو یامورا است که با مردی ایرانی ازدواج کرده و پس از این ازدواج، نام خود را به «سبا» تغییر داده است.

در کتاب مهاجر سرزمین آفتاب، با زندگی خانم یامورا از کودکی تا میانسالی همراه می‌شویم. او نخست شرح می‌دهد که چگونه تحت تعالیم بودایی بزرگ شده و در ادامه چگونه با همسر مسلمانش آشنا شده و ازدواج کرده است. در انتها نیز داستان به دنیا آمدن و در نهایت، شهادت فرزند این بانو را خواهیم خواند.

کونیکو یامامورا که تا ۲۱ سالگی‌ تحت آموزه‌های بودایی پرورش ‌یافته بود، در این کتاب آشنایی خود با همسر مسلمانش را نقطه‌ی عطفی در زندگی‌اش عنوان می‌کند، نقطه‌ای که همه‌چیز پس از آن دستخوش تغییر شده و او را وارد دنیای جدیدی از ارزش‌های اسلامی کرده است. ثمره‌ی این زندگی نیز فرزند ۱۹ساله‌اش بوده که در نهایت به شهادت می‌رسد. فرزند خانم یامورا جوان ۱۹ساله‌ای بود که هم پیش از انقلاب فعالیت‌های زیادی داشت و هم در زمان جنگ تحمیلی با وجود سن بسیار کم، راهی جبهه‌ها شد و در نهایت در عملیات والفجر یک، در منطقه‌ی فکه به شهادت رسید.