معرفی بهترین کتاب‌های ادبیات آلمان

وقتی بودنبروک‌ها را می‌خوانید به هیچ وجه باور نمی‌کنید که این کتاب را یک جوان ۲۵ ساله نوشته است. البته دقیق‌ترش این است که بگوییم توماس مان نوشتن این کتاب را از ۲۲ سالگی شروع کرد و در ۲۵ سالگی به پایان رساند و در ۲۶ سالگی آن را منتشر کرد. توماس مان در این کتاب، که یکی از بهترین کتاب های ادبیات آلمان است، ماهرانه و سر حوصله جزئیات روابط و کنش‌های میان افراد یک خانواده بورژوای آلمانی را به تصویر می‌کشد.

داستان درباره حرکت خانواده بودنبروک از سنت به سوی مدرنیته است؛ مسیری که چیزی جز زوال و نابودی برایشان ندارد. روایت داستان بودنبروک‌ها از سال ۱۸۳۵ آغاز می‌شود؛ یعنی زمانی که یوهان بودنبروک پیر در اوج شکوفایی مالی و ثبات خانوادگی قرار دارد. در طول فصل اول به طور مختصر با همسر و همچنین پسر و عروسش آشنا می‌شویم و در مورد تونی، نوه‌اش، می‌شنویم. رمان در ۴۲ سال بعد به پایان می‌رسد؛ زمانی که تونیِ سالخورده تنها عضو خانواده است. در طول صدها صفحه، شاهد ازدواج‌ها، تولدها، طلاق‌ها و مرگ‌های متوالی هستیم که نشان‌دهنده افول خاندان بودنبروک است.

عقاید یک دلقک را می‌توان یکی از شناخته‌شده‌ترین و بهترین کتاب های ادبیات آلمان دانست. این رمان از زبان هانس شینر روایت می‌شود؛ دلقکی که انگار جز مای مخاطب کسی را ندارد تا با او حرف بزند. قصه در تنهایی حزن‌آلودی پیش می‌رود و ما از همان اولین سطر کتاب می‌دانیم دلقکی که هاینریش بل در رمانش برایمان تصویر می‌کند، هیچ حالش خوش نیست. او به خانواده‌اش که نماد طبقه سرمایه‌داری است، تاخته و راه خود را از آن‌ها سوا کرده. بعد عاشق ماری شده. ماری یک کاتولیک سفت و سخت است و هانس از جامعه کاتولیک و قوانینش بیزار. ماری هرچند هانس را دوست دارد اما نمی‌تواند قوانین مذهبی را زیر پا بگذارد. پس هانس را ترک می‌کند. در نهایت دلقک با عقایدش و دلتنگی برای زنی که هیچ چیز و هیچ کس نمی‌تواند جای خالی او را پر کند، تنها می‌ماند.

گوته در سن ۲۴ سالگی اولین رمان خود را نوشت و حاصلش کتابی شد که به ۳۰ زبان مختلف ترجمه شده و از جمله بهترین کتاب های ادبیات آلمان است.

رنج‌های ورتر جوان در قالب دفترچه خاطرات نوشته شده و داستان جوانی غمگین و پرشور را روایت می‌کند که ناامیدانه عاشق لوته، همسر یکی از دوستانش شده. ورتر نقاش است و از همین رو به طبیعت بکر پناه برده. اما در این میان گرفتار عشق لوته می‌شود. در طول داستان مدام میان احساس پاک و عشق عمیقش به لوته و سرزنش خود سرگردان است. او خود را سزاوار مجازات می‌داند و از طرفی توان پایان دادن به این عشق را نیز ندارد. پایان‌بندی کتاب به گونه‌ای است که تا مدت‌ها نمی‌توانید از فکر ورتر و لوته بیرون بیایید.

این اثر نیمه‌اتوبیوگرافی محسوب می‌شود. در سال ۱۷۷۲، یعنی دو سال قبل از انتشار رمان، گوته دوره طوفانی مشابهی را پشت سر گذاشته بود؛ زمانی که قلب خود را به لوته بوف، نامزد یکی از دوستان نزدیکش، باخته بود.

سیذارتا، رمان کلاسیک هرمان هسه، به خودشناسی و قدرت درونی انسان می‌پردازد. این کتاب که سیدارتها و سیدارتا هم ترجمه شده است، برای افراد بسیاری الهام‌بخش بوده و خیلی‌ها را تحت تاثیر قرار داده است و در میان بهترین کتاب های ادبیات آلمان قرار گرفته است. سیذارتا در هند باستان روایت می‌شود. در این داستان یک برهمن هندی ثروتمند به نام سیذارتا، از پدر و مادر خود جدا می‌شود و زندگی معمول خود را کنار می‌گذارد تا در مسیر رسیدن به حقیقت و کامیابی معنوی قدم بردارد. سیذارتا از همان ابتدا یک خلأ و بی‌قراری در وجودش احساس می‌کرد و در پایان داستان دریافت که تنها راه رسیدن به آرامش، یافتن خویشتن خویش است.

هسه در این کتاب فلسفه‌های متفاوت -ادیان شرقی، کهن‌الگوهای یونگی، فردگرایی غربی- را ترکیب می‌کند و بینشی منحصربه‌فرد تعریف می‌کند که در واقع حاصل تلاش و جستجوی یک انسان برای یافتن معنای واقعی زندگی و دستیابی به حقیقت است.

اریش ماریا رمارک رمانش را از زبان پل بایمر روایت می‌کند. پسری که مانند تمام دوستان و همکلاسی‌هایش شوق و شور زندگی دارد. دلش برای میهن می‌تپد. از جنگ هیچ تصوری ندارد و توأمان به قدری جسور است که اگر منافع کشورش در خطر باشد، از جانش مایه بگذارد. بایمر و همکلاسی‌هایش تحت تاثیر سخنرانی‌های پرحرارت و میهن‌پرستانه معلمشان، لباس رزم می‌پوشند و در جنگ جهانی اول به طور داوطلبانه به ارتش آلمان می‌پیوندند.

در طول کتاب می‌بینیم که جنگ، خون و مرگ چگونه شوق زندگی را در آدمی می‌کشد. در انتهای کتاب، جنگ نیز رو به اتمام است. بایمر در ناامیدی محض یکی‌یکی دوستانش را از دست داده و حالا دیگر نمی‌تواند زندگی و زنده بودن را بفهمد. او در فصل پایانی می‌گوید که هرچند صلح نزدیک است اما آینده را روشن و درخشان از امید نمی‌بیند. کل کتاب به صورت اول شخص روایت می‌شود به جز پاراگراف آخر که دیگر پل مرده و نمی‌تواند داستان را برایمان تعریف کند. بله؛ سرانجام پل بایمر نیز همچون دوستانش کشته می‌شود. اگر به داستان‌هایی با دغدغه‌ی جنگ علاقه‌مندید، این رمان را که از جمله بهترین کتاب های ادبیات آلمان است، بخوانید.

کافکا با آثارش می‌تواند یک‌تنه آبروی ادبیات غرب را بخرد! او در شاهکارش، مسخ، داستان گره‌گوار سامسا را روایت می‌کند. گره‌گوار یک روز صبح از خواب بیدار می‌شود و می‌بیند به یک سوسک بزرگ تبدیل شده. اول با خودش فکر می‌کند این تغییر موقت است و خیلی زود همه چیز به حالت عادی برمی‌گردد اما کم‌کم متوجه می‌شود ماجرا جدی‌تر از این‌هاست. پدر، مادر و خواهر گره‌گوار بعد از اینکه متوجه می‌شوند سوسک غول‌پیکر داخل اتاق همان پسر زحمتکش خانواده و نان‌آور خانه است، رفتارشان با او به‌کل دگرگون می‌شود و هرچه بیشتر می‌گذرد گره‌گوار را بیشتر عامل بدبختی و دردسر می‌دانند. نفرت آن‌ها تا جایی پیش می‌رود که مرگ او را به بودنش ترجیح می‌دهند.

داستان شطرنج یکی دیگر از بهترین کتاب های ادبیات آلمان و آخرین نوشته اشتفان تسو ایگ است که در تبعیدش به برزیل آن را تکمیل کرد و تنها چند روز قبل از خودکشی برای ناشر آمریکایی‌اش فرستاد. شطرنج تنها داستانی است که در آن تسو ایگ به نازیسم می‌پردازد و این کار را با تاکید بر وجه روانشناختی آن انجام می‌دهد.

تسو ایگ اعماق ذهن انسان را به خوبی می‌شناسد و از همین روست که در شطرنج کنایه‌هایی از آسیب‌های روابط انسانی و وسواس‌های بیمارگونه و عواقب همیشگی آن‌ها خلق کرده است.

در داستان می‌خوانیم که مسافران با کشتی در حال رفتن از نیویورک به بوئنوس آیرس هستند. در میان مسافران قهرمان شطرنج جهان حضور دارد که رفتارش غیردوستانه به نظر می‌رسد. بقیه مسافران تصمیم می‌گیرند با او شطرنج بازی کنند و او را به چالش بکشند اما هر کس با او روی صفحه شطرنج مبارزه می‌کند، شکست می‌خورد. تا اینکه از دل جمعیت یک مسافر مرموز جلو می‌آید و به بقیه مشاوره می‌دهد و به آن‌ها راه شکست دادن حریفشان را نشان می‌دهد. شاید برایتان سوال شود که این مرد کیست و چگونه به این درک از بازی شطرنج رسیده است؟ کتاب را بخوانید. قطعا لذت خواهید برد.

آن فرانک  در روز تولد سیزده سالگی خود یک دفترچه خاطرات هدیه گرفت و تا پانزده سالگی در آن نوشت و در نهایت این دفتر خاطرات تبدیل به کتاب ارزشمندی شد که تا کنون به هفتاد زبان ترجمه شده است و از کتاب های پرطرفدار ادبیات آلمان در این روزهاست.

آن فرانک و خانواده‌اش در فرانکفورت آلمان زندگی می‌کردند که ناگهان به خاطر رفتارهای جنون‌آمیز هیتلر و حزب نازی ناچار شدند خانه و زندگی را رها کرده و در اتاق‌های مخفی یک ساختمان زندگی کنند. آن‌ها دو سال تمام زندگی مخفی داشتند تا اینکه یک نفر محل پنهان شدن آن‌ها را لو می‌دهد و تمام اعضای خانواده دستگیر می‌شوند.

آن فرانک در تمام این دو سال خاطره می‌نوشت و هیچ چیز را از قلم نمی‌انداخت. او و همه خانواده‌اش در اردوگاه حزب نازی می‌میرند جز پدرش. پدر آن بعد از پایان جنگ، دفتر خاطرات دخترش را به کتاب تبدیل می‌کند و به دست ناشر می‌سپارد.

کتاب اگنس رمانی به زبان آلمانی است که پیتر اشتام نویسنده‌ی محبوب سوئیسی خالق آن است. رمانی که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد و برگردان انگلیسی‌اش در سال ۲۰۰۰ به چاپ رسید. پس از انتشار رمان به زبان آلمانی و انگلیسی و استقبال وسیع مخاطبان، اشتام جایگاه خود را به‌عنوان نویسنده‌ای محبوب و صاحب‌سبک با همین رمان اولش تثبیت کرد. اگنس جایزه‌ی ادبی راوریز را نیز برای پتر اشتام به ارمغان آورد. این رمان داستانی عاشقانه دارد اما فراتر از یک رمان عاشقانه‌ی معمولی است.

راوی رمان اگنس، که در طول داستان بی‌نام می‌ماند، در کتاب‌خانه‌ای در شیکاگو با دختری جوان به‌نام اگنس آشنا می‌شود. آن دو عاشق هم می‌شوند. اگنس از راوی می‌خواهد، رمانی درباره‌ی زندگی او بنویسد. رمان مانند رابطه‌ی آن‌دو فرازونشیب زیادی دارد. لحن سرد و جزئیات پراکنده اما دل‌نشین رمان، که شناسنامه‌ی کار اشتام است، اگنس را به رمانی جذاب، خواندنی و متفاوت بدل کرده است. رمانی که، در سال ۲۰۱۲ در قالب یک نمایش تئاتر اقتباس شد.

آخرین کتابی که در این یادداشت به‌عنوان بهترین کتاب های ادبیات آلمان معرفی می‌کنیم، افی بریست است؛ رمانی رئالیستی، نوشته تئودور فونتانه. افی بریست نقطه عطف رئالیسم شاعرانه محسوب می‌شود. این کتاب را از نظر موضوعی می‌توان با رمان‌های دیگر قرن نوزدهم که به مبحث ازدواج از نگاه زنانه می‌پردازند -مانند آنا کارنینا و مادام بوواری– هم‌رده دانست.

داستان درباره دختر هفده ساله‌ای به نام افی بریست است که به دلیل مناسبات اجتماعی مجبور می‌شود با مردی ثروتمند که بیست سال از خودش بزرگ‌تر است و علاقه‌ای به او ندارد، ازدواج می‌کند. در طول کتاب ما با لحظات تلخ و گاهی شاد زندگی عاطفی افی همراه می‌شویم و سرگذشت غم‌انگیز و پر فراز و نشیب این دختر نوجوان را پی می‌گیریم.

رمان تأثیرگذار و تکان‌دهنده‌ی ایوب با توصیف ایمان و نمایش شکرگزاری دائمی مردی به نام مندل سینگر، آغاز می‌شود. نام کتاب و زندگی مندل، یادآور داستان ایوب عهد عتیق است، یکی از پیامبران الهی که خدا صبر او را چندین سال با انواع بلاها، آزمون‌های سخت و وسوسه‌های شیطان امتحان کرد و ایوب در نهایت سربلند از آزمون‌ها بیرون آمد.

رمان زیردست یکی از معدود رمان‌های سیاسی و هجوآمیز است. این اثر هوشمندانه و برجسته، تصویری از زندگی در عصر ویلهلمی به دست می‌دهد و ادبیات قرن نوزدهم آلمان را به پیامدهای روی کار آمدن نازی‌ها پیوند می‌دهد. دیدریش، شخصیت اصلی رمان، ضد قهرمانی تمام‌وکمال است، تمام ویژگی‌های بد و منفی را با هم دارد، دورویی، ریاکاری و فرصت‌طلبی. او بزدل و درعین‌حال سوءاستفاده‌گر و فریبکار است و اخلاقیات در زندگی‌اش جایی ندارد. او ویلهلم دوم را بت خود قرار داده و زندگی‌اش را مانند او پی می‌گیرد. این شیفته‌ی قدرت که برای خود امپراتوری تشکیل داد، ازیک‌طرف حاکم ظالمی است که بر زیر دستانش حکمرانی می‌کند، از طرف دیگر در موقعیت‌هایی، خود را زیردستی در برابر اراده‌ی دیگری می‌بیند و طنز ماجرا اینجاست که در هر دو موقعیت خوشحال و راضی به نظر می‌رسد. 

اندوهی فراتر از رؤیا شاهکاری است درباره‌ی ازدست‌دادن، همدردی، عشق و زندگی؛ مرثیه‌ای کوتاه برای تمام مادرانی که هرگز دیده و شنیده نشدند. رمان با عبارتی از یک روزنامه آغاز می‌شود که در آن خبری از خودکشی مادری ۵۱ساله داده شده است. پس از آن واکنش راوی نسبت به این مرگ بلافاصله توصیف می‌شود؛ ترکیبی از وحشت و بی‌تفاوتی. آشکار است که راوی به احساسی که دارد تجربه‌اش می‌کند، نیاز دارد؛ حسی درک‌ناپذیر و نگفتنی. او از این مرگ می‌گوید تا بتواند دوام بیاورد و به زندگی بازگردد. مادری که هاندکه نام او را بر زبان نمی‌آورد، زندگی بسیار سختی را سپری کرد؛ فقر، محرومیت از تحصیل، روی کار آمدن نازی‌ها، جنگ جهانی دوم و تبعات جنگ. 

این کتاب خاطرات گونتر گراس، یکی از نویسندگان معاصر و برجسته‌ی آلمان است. گونتر گراس در این اثر به شکل ماهرانه‌ای لایه‌های داستان زندگی‌اش را از سال ۱۹۳۹ تا سال ۱۹۵۹ به نمایش می‌گذارد و دوران کودکی و زندگی در آپارتمانی کوچک در دانزیگ تا اواخر دهه‌ی ۵۰ و زمان انتشار رمان معروفش «طبل حلبی» را به یاد می‌آورد. او درواقع خوانندگانش را با خود به سفری برای کشف خویشتن همراه می‌کند؛ گراس ازیک‌طرف میل به اعتراف دارد و از طرف دیگر می‌خواهد چیزهایی را پنهان کند و از همین کشمکش برای خلق اثری ادبی استفاده کرده است. 

داستان کوتاه پس از جنگ جهانی دوم در ادبیات آلمانی‌زبان رواج پیدا کرد؛ به‌طوری‌که سه دهه‌ی پس از جنگ، سال‌های شکوفایی داستان کوتاه در آلمان شمرده می‌شود. مجموعه داستان‌هایی که در کتاب نامرئی گنجانده شده، به انتخاب مترجم کتاب، علی‌اصغر حداد بوده که به‌خوبی توانسته است سه نسل از نویسندگان برجسته‌ی قرن بیستم کشورهای آلمانی‌زبان تا دهه‌ی هشتاد را به علاقه‌مندان معرفی کند؛ نویسندگانی که پیش از جنگ جهانی اول به نوشتن رو آوردند و با روی کار آمدن هیتلر از کشور خود مهاجرت کردند، کسانی که در سال‌های جنگ جهانی دوم یا بلافاصله پس از فرونشستن آتش جنگ کار نویسندگی را آغاز کردند و همچنین نویسندگانی که از دهه‌ی ۶۰ به بعد به شهرت رسیدند.