معرفی جایزه گلشیری و برندگان آن

باغ ملی مجموعه‌ای از هشت داستان کوتاه با عنوان‌های «سان‌شاین»، «باغ مهتاب»، «باغ من»، «باغ سوخته»، «باغ ملی»، «ایستگاه فانوس»، «جفت» و «کوچه بابل» است. کورش اسدی در فضاسازی‌هایی که داشته موفق عمل کرده و توانسته خواننده را از این حیث درگیر داستان کند. او آگاه به مسائل اجتماعی زمان خود بوده و دغدغه‌های اجتماعی او در داستان‌هایش نمود دارند. اسدی در مسیر پیشبرد داستان‌هایش به‌خوبی از نمادها بهره می‌برد و آن‌ها را ابزاری در خدمت روایت خود می‌دانست. باغ ملی را می‌توان به‌عنوان اثری متفاوت به‌لحاظ نوع فضاسازی که نویسنده ترجیح داده و نیز ساختار زبانی که اختیار کرده معرفی کرد.

در توانمندی مرحوم اسدی همین بس که علاوه بر دریافت جایزه گلشیری از نگاه داوران جشنواره سال ۱۳۸۳، عناوینی چون برگزیده برتر نشریه تجربه ۱۳۹۵، برگزیده برتر داستان شیراز ۱۳۹۶، تقدیرشده جایزه هفت اقلیم ۱۳۹۶، تحسین‌شده جایزه مهرگان ۱۳۹۶ و تقدیرشده جایزه مهرگان ۱۳۹۶ را نیز در کارنامه خود داشته است.

وقتی نویسنده کسی است که دکترای تخصصی روان‌شناسی دارد دور از ذهن نیست که با داستانی روبه‌رو باشیم که زیروبم‌هایش رنگ‌وبوی تلاطم روانی و ذهنی داشته باشد. سالمرگی، نوشته‌ی اصغر الهی، دقیقا داستانی با همین ویژگی‌هاست. اگرچه ممکن است در ابتدا کمی سخت به‌نظر برسد اما با پیش رفتن در متن درگیر داستان خواهید شد و پس از پایان هم این درگیری ذهنی با شخصیت‌ها و وقایع در ذهن ما ادامه خواهد داشت.

در نقد این کتاب آورده‌اند «الهی در پرداخت شخصیت‌های این رمان، حالات روحی آنان همچون ترس، روان‌پریشی و حقارت را با شگردهای تازه‌ای چون خودواگویی روانی به تصویر می‌کشد» و به نظر می‌آید همین روش بخش مهمی از جذابیت داستان را به وجود آورده است.

الهی در روایت سالمرگی شخصیت‌هایی را با ویژگی‌های روانی مختلف خلق کرده است. ویژگی‌هایی که به شخصیت‌ها بعدی واقعی بخشیده و آنها را باورپذیر کرده است. این ویژگی‌ها چنان ساختارمند هستند که جایی در شرح و بسطی نقدگونه درباب این کتاب آمده است «شخصیت‌های روان‌پریش این رمان، برای درمان روان‌پریشی و احساس حقارت خود، بسته به موقعیت، به شیوه‌های دفاعی چون مهرطلبی و انزواطلبی روی می‌آورند. آنها برای رهایی از عذاب وجدان از واقعیت می‌گریزند و با گسترش دامنه تخیل روانی، باعث پیچیدگی بیشتر روایت‌ها می شوند. زمان در ذهن‌های متوهم و پریشان آنان در حرکت و تداخل است و روایت‌های تازه‌ای از این تداخل به وجود می‌آید. گاهی روایت‌های آنان زمان مشخص ندارد و همین بی‌زمانی در تک‌گویی‌ها، مخاطب را با آشفتگی روایت در این رمان درگیر می‌کند. زندگی شخصیت مهرطلب، وابسته به محبت و کمک دیگران است. بنابراین تمایلات برتری‌طلبی خود را سرکوب می‌نماید. شخصیت عزلت‌طلب هم بنا به ضروریت‌های روحی و موقعیتی که در آن قرار گرفته است و به‌واقع در راستای رسیدن به آرامش و شخصیت مطلوب خود از انزواطلبی بهره می‌برد».

این کتاب برنده جایزه ادبی گلشیری در بخش بهترین رمان سال شده است.

شخصیت‌های این کتاب هرکدام نمایندگی نسلی را بر عهده دارند. نویسنده افرادی با دغدغه‌های متفاوت را به تبع حادثه‌ای که رخ داده درگیر ماجراهای داستانش می‌کند. او زلزله تهران را بهانه‌ای بزرگ و اساسی برای چیدمان افراد، پرداخت شخصیت‌ها و نحوه عکس‌العمل آنها به حادثه قرار داده و در پی آن ماجراها را پیش می‌برد. مهسا محب علی زلزله را دستمایه قرار داده تا به زندگی‌های در معرض آسیب بپردازد. گویی زلزله‌ای در شرف رخ دادن در این زندگی‌هاست. پرداخت کلی داستان به گونه‌ای است که شخصیت‌ها در ذهن ما زنده باقی می‌مانند که این را می‌توان از موفقیت‌های نویسنده برشمرد.

مهسا محب علی در کارنامه خود کسب دو جایزه گلشیری برای مجموعه داستان «عاشقیت در پاورقی» و رمان «نگران نباش» را دارد و همچنین برای رمان «نگران نباش» جایزه دهمین دوره نویسندگان و منتقدان مطبوعات را نیز دریافت کرده است.

این مجموعه شامل ۹ داستان به نام‌های «فیدل»، «شوخی»، «شب ناتمام»، «قمر گمنام نپتون»، «هتل»، «اشکاف»، «شب در ساتن سفید»، «اکازیون» و «آنجا که پنچرگیری‌ها تمام می‌شوند» است. به گفته نویسنده این کتاب داستان‌های او در حدفاصل سال‌های ۸۷-۱۳۸۴ شامل می‌شود و این چینش عمدی بوده است چراکه از نظر او «انسان در هر دوره‌ای از زندگی با شکل و افکاری خاص دست به قلم می‌شود. هر کدام از این داستان‌ها حال و هوایی جداگانه دارد و از ابتدا به اینکه آنها را با مضمونی خاص برای یک کتاب نگارش کنم فکر نکرده‌ام».

در نقد این مجموعه آمده است «نوعی واقعیت بیرونی در داستان‌های حبیبی به صورت کج و کوله نمایان می‌شود که به نوعی وضعیت اجتماعی را بیان می‌کند. فضا‌سازی اصلی‌ترین عنصر نگارش در چنین داستان‌هایی است که نویسنده تا حدود زیادی از پس آن بر آمده و همین سبب شده که نیازی به شخصیت‌پردازی قوی مشاهده نشود و اساسا چنین پرداختی کمتر نیاز به شخصیت‌پردازی دارد».