چگونه بهترین ترجمه‌ی کتاب را پیدا کنیم؟
مترجم‌ها واسط بین ما و دنیا هستند. واسطه‌هایی که کمک می‌کنند از ناب‌ترین آثار ادبی هر کشوری بهره ببریم و پشت سد زبان نمانیم. به لطف حضور مترجم‌هاست که می‌توانیم از شاهکارها بهره ببریم و فرهنگ و ادب کشورهای مختلف را بشناسیم. کیفیت ترجمه، تاثیر زیادی در درک ما از هر اثر دارد، بنابراین انتخاب ترجمه انتخاب مهمی است که تعیین می‌کند تا چه به روح اثر دست پیدا کنیم.
در یادداشت «کتاب خوب و مناسب را چگونه انتخاب کنیم؟» راهکارهایی پیشنهاد کردیم که بتوانید کتابِ مناسبِ حال و روزتان را انتخاب کنید. اما اگر به کتاب‌های غیرایرانی هم علاقه دارید، به‌جز نکاتی که گفتیم، باید بتوانید ترجمه‌های خوب را تشخیص دهید. این یادداشت، قرار است راهکارهایی را به شما پیشنهاد دهد که بتوانید ترجمه‌ی خوب را از بد تشخیص دهید و ترجمه‌ی درست را هنگام خرید کتاب انتخاب کنید.
دو زبانِ متفاوت، نماینده‌ی دو بستر فرهنگی متفاوت‌اند. کتابی که به زبان انگلیسی و در آمریکا نوشته شده است، لحنِ تاریخِ پراتفاقِ آمریکا را در خود دارد و با کتابی که به همان زبان و در انگلستان نوشته شده است، تفاوت‌های زیادی دارد. از تفاوتِ لحن گرفته تا کلمات و اصطلاحاتی که مختص به زبانِ آن کشور هستند و تاریخچه‌ای طولانی را پشت سر گذاشته‌اند. به همین دلیل است که می‌گویند ترجمه، کارِ بسیار دشواری است و ترجمه‌ی خوب کم‌یاب است. مترجم، باید علاوه‌بر زبان، به مسائل فرهنگی جامعه‌ای که کتاب آن را ترجمه می‌کند، آگاه باشد تا بتواند ترجمه‌ی خوبی ارائه کند.
چطور ترجمه‌ی خوب و درست را تشخیص دهیم؟
نامِ مترجم را در اینترنت جست‌وجو کنید
اولین و ساده‌ترین گام، تحقیق اینترنتی در مورد مترجم است. اگر در زمانِ خرید کتاب مترجم را نمی‌شناسید، نامِ او را از روی جلد بخوانید و آن را در اینترنت جست‌وجو کنید. معمولاً در این جست‌وجوها می‌توانید تعداد کتاب‌هایی را که ترجمه کرده است، ببینید یا مصاحبه‌ای را از او بخوانید و شناختِ بیشتری پیدا کنید.
بستن تبلیغدر شبکه‌های اجتماعی کتاب، دغدغه‌تان را به اشتراک بگذارید
خوشبختانه امروز شبکه‌های اجتماعی خاصی طراحی شده‌اند که مهم‌ترین کارکردِ آن‌ها، مبادله‌ی نظر شما درباره‌ی کتاب‌ها با بقیه است. به همین دلیل شبکه‌های اجتماعی کتاب، بسترهای خوبی هستند که در آن‌ها می‌توانید سؤال‌هایتان را بپرسید و نظر دیگران را در مورد ترجمه بپرسید. اگر درباره‌ی کیفیتِ ترجمه‌ی یک کتاب یا یک مترجم مطمئن نیستید، در شبکه‌های اجتماعی کتاب سؤالتان را در بخشِ نظراتِ همان کتاب مطرح کنید و منتظرِ پاسخِ کاربرها بمانید. البته ممکن است در نظرات هر کتاب بتوانید صحبت‌هایی را مربوط به ترجمه‌ی آن کتاب هم پیدا کنید.
در یادداشت «کتاب‌گردی، شبکه اجتماعی کتاب الکترونیکی و کتاب صوتی» در این مورد بیشتر توضیح داده‌ایم.
قبل از خرید کتاب یک صفحه را اتفاقی باز کنید و بخوانید
اگر نامِ مترجمِ کتاب برایتان آشنا نیست، می‌توانید یکی از صفحه‌های کتاب را اتفاقی باز کنید و یک صفحه را کامل بخوانید. اگر توانستید تا انتها آن را ادامه دهید و زبانِ پیچیده و نامفهومی نداشت، صفحه‌ی دیگری را انتخاب کنید و دوباره این فرآیند را تکرار کنید. تا جایی این کار را ادامه دهید که از روان بودن ترجمه‌ی آن مطمئن شوید. اگر از کتاب الکترونیکی استفاده می‌کنید، می‌توانید نمونه‌ی آن کتاب را بخوانید و ترجمه آن کتاب را ارزیابی کنید.
سراغ مترجم‌هایی بروید که کمی آشناتر هستند
اگر سراغِ مترجم‌های آشناتر و باتجربه‌تر بروید، احتمالاً خیالتان راحت‌تر خواهد بود که ترجمه‌ی خوبی را خواهید خواند. اما طبیعی است که تمامِ کتاب‌ها را نمی‌توان با ترجمه‌ی مترجم‌های معروف و آشنا پیدا کرد. در ضمن در بعضی از حوزه‌های خاص، مجبورید به مترجم‌های جوان و تازه‌نفس اعتماد کنید.
نشرها را بهتر بشناسید
ناشرهای حرفه‌ای و معتبر، با هر مترجمی کار نمی‌کنند و در انتخاب مترجم وسواس زیادی به خرج می‌دهند. در مقابل بعضی از نشرها اهمیت چندانی به کیفیت ترجمه نمی‌دهند و حتی گاهی دست به کتاب‌سازی می‌زنند. سعی کنید تا حد ممکن شناخت اولیه‌ای روی نشرها داشته باشید و به سراغ نشرهایی بروید که می‌توان به ترجمه‌هایشان اعتماد کرد.
ترجمه‌ها را مقایسه کنید
اگر مترجم‌های مختلف یک کتاب را نمی‌شناسید، یکی از راه‌های انتخاب بهترین ترجمه یک کتاب، مقایسه ترجمه‌هاست. مقایسه ترجمه‌ها تا حدودی می‌تواند شما را راهنمایی کند که کدام ترجمه روان‌تر و حرفه‌ای‌تر صورت گرفته و برای شما مناسب‌تر است.
تخصص مترجم‌ها را بشناسید
شناخت تخصص و تبحر مترجم به شما کمک می‌کند انتخاب بهتری داشته باشید. به طور مثال یک مترجم ممکن است در ترجمه از زبان فرانسوی تبحر زیادی داشته باشد، ولی آیا این مسئله تضمین‌کننده‌ی کیفیت ترجمه‌ی او از زبان انگلیسی هم هست؟ خیر. بنابراین بهتر است زبان تخصصی و حرفه‌ای هر مترجم را بشناسید و بعد به سراغش بروید.
در ادامه بعضی از بهترین و مطرح‌ترین مترجم‌ها را با هم مرور می‌کنیم. کسانی که نامشان روی یک کتاب، می‌تواند خیال خواننده را راحت کند.
بهترین و توانمندترین مترجم‌های ایران
م. ا. به‌آذین
محمود اعتمادزاده، متولد سال ۱۲۹۳ و صاحب لقب پدر ترجمه‌ی ایران است. او معرف بسیاری از نویسندگان بزرگ دنیا به مردم ایران بود و آثار مهمی مثل دن آرام، بابا گوریو، ژان کریستف، جان شیفته، شاه لیر، هملت، فاوست و… را به دنیای زبان فارسی کشاند.
محمد قاضی
محمد قاضی یکی از بهترین مترجم‌های ایرانی است که بسیاری از مهم ادبیات فرانسه را به لطف او می‌شناسیم. قاضی در ترجمه مهارت زیادی داشت و شاهکارهای جهان را با حفظ جان و روح اثر به زبان فارسی درمی‌آورد. آثاری مثل دن کیشوت، شازده کوچولو، مادام بوواری، سپید دندان و… از آثار مهمی هستند که در کارنامه‌ی پربار او می‌درخشند. نام قاضی روی یک اثر فرانسوی می‌تواند تضمین‌کننده‌ی این مسئله باشد که با ترجمه‌ای روان و وفادار روبه‌رو هستید.
سروش حبیبی
نام سروش حبیبی برای تمام مخاطبان ادبیات داستانی نامی آشنا و مطمئن است. او یکی از مهم‌ترین مترجمان ایران است که به زبان‌های روسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسوی تسلط دارد. ما آثار درخشان و مهمی مثل مرگ ایوان ایلیچ، ابله، شب‌های روشن، رستاخیز، شیاطین، موش‌ها و آدم‌ها و… را با سروش حبیبی می‌شناسیم. سروش حبیبی مترجمی دقیق و متبحر است که شناخت خوبی از جهان اثری که ترجمه می‌کند دارد.
بهمن فرزانه
از دیگر مترجمان مهم فارسی بهمن فرزانه است که به زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی، اسپانیایی و فرانسوی تسلط دارد. بهمن فرزانه نقش مهمی در پیوند ما با ادبیات ایتالیا دارد. دفترچه ممنوع، وسوسه، کبوترها و بازها و… از آثار مهم کارنامه‌ی او هستند. در ضمن فرزانه رمان مشهور صد سال تنهایی را از روی نسخه ایتالیایی ترجمه کرد و ترجمه‌ای قابل قبول از این اثر سخت در اختیار مخاطبان ایرانی گذاشت. او مترجم حساس و دقیقی بود که بدون شناخت به سراغ اثری نمی‌رفت و ترجمههایش چارچوب‌های خاصی داشتند. او یکی دیگر از نام‌هایی است که خیال مخاطب را از سطح ترجمه راحت می‌کند.
ابوالحسن نجفی
ابوالحسن نجفی، مترجم و زبان‌شناس ایرانی و نامی بلند در عرصه ادبیات ایران است. او از اعضای جنگ اصفهان بود و بخش زیادی از عمرش را صرف پژوهش در مورد زبان فارسی کرد. همین پشتوانه باعث شد در ترجمه نیز درخشان عمل کند و آثار مهمی مثل خانواده تیبو، شازده کوچولو، ضد خاطرات و… را به بهترین شکل ممکن به زبان فارسی برگرداند.
مهدی سحابی
نام مهدی سحابی برای مخاطبان ادبیات نامی بسیار آشناست. در جست‌وجوی زمان از دست رفته، مادام بوواری، بارون درخت‌نشین، همه می‌میرند، مرگ قسطی و آثار مهم بسیاری با ترجمه‌ی او به دست ما رسیده‌اند. سحابی مترجمی ارزشمند و خوش سلیقه بود که با انتخاب‌های مهمش بسیار به ادبیات ایران کمک کرد. در ضمن او در ترجمه بسیار دقیق و حرفه‌ای عمل می‌کند و می‌کوشد سبک و دنیای نویسنده را بدون دخالت به مخاطبان انتقال دهد. با دیدن این نام روی هر کتابی، می‌شود هم به ترجمه مطمئن بود و هم از درخشانی و زیبایی کتاب خاطر جمع شد.
مهدی غبرایی
از دیگر مترجمان بزرگ ایرانی که واسط آشنایی ما با شاهکارهایی مثل زن در ریگ روان، موج‌ها، کافکا در کرانه و… بوده است، مهدی غبرایی است. او مترجمی خوش‌ذوق است که در ترجمه‌ی آثارش وفادارانه می‌کوشد تا اثر را به بهترین شکل ممکن به خواننده فارسی زبان برساند. مهدی غبرایی مترجمی ارزشمند، پرکار و حرفه‌ای است که نامش می‌تواند تضمین‌کننده‌ی کیفیت ترجمه باشد.
مهری آهی
مهری آهی مترجم زبان روسی و از متبحرترین و بهترین مترجم‌هاست. جنایت و مکافات، ابله، تورگنیف و… از ترجمه‌های مهم او هستند که کیفیت بالایی دارند. آهی در ترجمه دقیق، وفادار و خوش‌ذوق است و به سبب زندگی و تحصیل در کشور روسیه، شناخت خوبی از این کشور دارد. وقت خرید آثار ادبیات روسی، آهی نامی است که می‌توانید با خیال راحت به سراغش بروید و از ترجمه مطمئن باشید.
خشایار دیهیمی
از دیگر نام‌های بزرگ و قابل اعتنای ترجمه، خشایار دیهیمی است. ترجمه‌های او از نویسندگان بزرگی مثل کامو، ایوان کلیما، نیکلای گوگول و… نشان می‌دهد دیهیمی مترجمی دقیق و بزرگ است که وفادارانه آثار را به فارسی برمی‌گرداند. او چه در کیفیت ترجمه و چه در انتخاب کتاب‌ها عملکرد بسیار خوبی داشته و سرآمدان ترجمه در ایران به شمار می‌آید.
عبدالله کوثری
عبدالله کوثری از مترجمان و ویراستاران بزرگ ایرانی است. او را باید یکی از وفادارترین مترجم‌ها بدانیم که بسیاری از آثار مهم و زیبای آمریکای لاتین را به فارسی برگردانده است. گرینگوی پیر، آئورا، حکومت نظامی، سور بز و… از ترجمه‌های خوب و دقیق او هستند که جز شاهکارهای ادبیات دنیا به شمار می‌روند.
نجف دریابندری
دریابندری از مترجم‌های پیشکسوت و مهم فارسی است. نویسنده‌ی صاحب‌سبکی که سبکش در ترجمههایش هم کاملاً پیداست. بسیاری از منتقدان و اهل ادب ترجمههایش را منحصربه‌فرد می‌دانند. گاهی کلمه‌هایی که در ترجمه استفاده می‌کند کاملاً ابداعی خودش هستند. دریابندری متولد سال ۱۳۰۸ و شهر آبادان است. او تحصیلاتش را در سال سوم دبیرستان رها کرد و وارد بازار کار در تأسیسات نفتی شهر آبادان شد. باوجوداین، بسیار کتاب می‌خواند و اولین ترجمه‌اش هم کتاب وداع با اسلحه از همینگوی در سال ۱۳۳۲ بود.
جلال آل احمد
احتمالا نام جلال آل احمد را زیاد شنیده‌اید. نویسنده‌ی کتاب‌های بسیار معروفی مثل «مدیر مدرسه»، «زنِ زیادی» و «غرب‌زدگی». در کنارِ تمامِ کتاب‌هایی که نوشته است، ترجمههایش هم در کنارِ کتاب‌هایش بسیار ارزنده و خواندنی هستند. با خواندنِ ترجمه‌های آل‌احمد، اگر کتاب‌هایش را هم خوانده باشید، به‌خوبی می‌توانید نثرش را مقایسه کنید. کتاب‌هایی که او ترجمه کرده است، معمولاً کتاب‌های معروف از نویسنده‌های معروف هستند؛ از نمونه‌های آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «بیگانه» و «سوء تفاهم» از آلبر کامو و قماربازِ داستایوفسکی و «دست‌های آلوده» سارتر اشاره کرد.
جلال آل احمد در سال ۱۳۰۲ و در یکی از محله‌های قدیمی تهران به دنیا آمد. از کودکی روزها کار می‌کرد و شب‌ها هم دور از چشمِ خانواده‌اش در مدرسه‌ی دارالفنون به تحصیل خود ادامه می‌داد. او در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شده بود و پدرش، در زمان جنگ جهانی دوم، او را به نجف فرستاد تا تحصیلات حوزوی داشته باشد؛ اما جلال نتوانست بیش از دو ماه آن‌جا زندگی کند و بازگشت.
پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «کتاب‌ها را با ترجمه‌ی چه کسی بخوانیم؟» را هم بخوانید. در این یادداشت وبلاگ طاقچه سعی کردیم چند مترجم مطرح و معروف را معرفی کنیم.
زیبای خیانتکار
مثلی فرانسوی درباره‌ی ترجمه وجود دارد که می‌گوید: «ترجمه مثل زن است؛ یا زیبا و خیانتکار است یا زشت و وفادار!» این جمله را ابتدا ژرژ مونن، زبان‌شناس فرانسوی، در کتاب «روحِ زبان‌ها» گفته است. مونن می‌گوید: «ترجمه‌های خوب، مرا یاد زنی می‌اندازند که خیلی دوستش داشتم؛ هم زیبا بود و هم بی‌وفا.» درواقع معتقد است که مترجمِ ادبی خوب، باید به متن خیانت کند و آن را با بسترهای فرهنگی و زبانی زبانِ دوم تطبیق دهد و تغییر دهد. و نهایتاً این خیانت به متن، باعث می‌شود که ترجمه‌ی خوبی از آب دربیاید. مترجم‌هایی که برای نمونه معرفی شدند از همین دسته مترجم‌های خوب و خیانتکار هستند! در یادداشت‌های بعدی، باز هم درباره‌ی این دسته از مترجم‌ها خواهیم گفت.
پی‌نوشت: بخشی از یادداشتی که مطالعه کردید، به قلم سپیده بیگدلی، نویسنده‌ی بلاگ طاقچه بود.
بستن تبلیغ
گلاره مرادی
