نگاهی به معروف‌ترین تراژدی‌های ایران

399 بازدید

تراژدی یکی از چهره‌های ادبیات است که از یونان باستان برایمان به یادگار باقی مانده و در زبان فارسی به غم‌نامه یا سوگ‌نامه هم شهرت دارد. تراژدی داستان قهرمانی‌ها و کشمکش‌های انسان در موقعیت‌های والاست و عمیق‌ترین احساسات بیننده یا خواننده را تحریک می‌کند. در واقع می‌شود گفت تراژدی نقطه مقابل کمدی‌ است.

تراژدی‌های گذشته معمولاً درون‌مایه‌هایی مثل قهرمانی، اهداف والای انسانی، روبه‌رویی انسان با خدایان و… داشته‌اند ولی در تراژدی‌های مدرن‌تر انگیزه‌ها و اهداف کمی فردی‌تر می‌شوند. از نگاه ارسطو تراژدی عبارت است از تقلید یک حادثه‌ی جدی و کامل و دارای وسعت معین، با بیانی زیبا که زیبایی آن در تمام قسمت‌ها به یک اندازه باشد و شکل نمایشی داشته باشد نه داستان و حکایت، و با استفاده از وحشت و ترحم، عواطف مردم را پاک و منزه سازد.»

در طول تاریخ ادبیات تراژدی‌های بسیار ارزشمند و تکان‌دهنده‌ای خلق شده‌اند که هنوز با گذر سال‌ها مخاطب را میخکوب می‌کنند؛ از مده‌آ، افسانه‌های تبای، پرومته در زنجیر و… گرفته تا مرغ دریایی، در انتظار گودو و… . خوشبختانه تاریخ ادبیات ایران هم در این زمینه بی‌بضاعت نیست و تراژدی‌های تاثیرگذار و باشکوهی را به دنیا ارائه کرده که از مرزها گذشته‌اند و شهرتی جهانی یافته‌اند. در این یادداشت سری به بهترین تراژدی‌های ایرانی می‌زنیم و این گنجینه ارزشمند را مرور می‌کنیم.

رستم و سهراب

نویسنده: ابوالحسن تهامی

انتشارات: نشر نو

خرید کتاب

به احتمال زیاد هیچ ایرانی‌ای پیدا نمی‌کنید که حداقل نام رستم و سهراب را نشنیده باشد؛ یکی از بهترین و درخشان‌ترین داستان‌های شاهنامه و بدون شک بهترین تراژدی تاریخ ادبیات ایران. قصه‌ای گرم و زنده که سال‌های سال است در محافل ایرانیان نقل می‌شود و به نسل‌های بعد می‌رسد.

داستان رستم و سهراب که در شاهنامه ۱۰۰۰ بیت را به خود اختصاص داده، روایت دورانی است که افراسیاب شاه کشور توران، همسایه و دشمن ایران، پدر و پسر را مقابل هم قرار می‌دهد تا با هم بجنگند. افراسیاب می‌داند بخش عظیمی از قدرت ایران در دست‌های رستم است و تصمیم می‌گیرد او را از طریق پسرش از میان بردارد. در نهایت، وقتی رستم سهراب را زخمی می‌کند، می‌فهمد این پسر جوان فرزند خود اوست و درخواست نوش‌دارو می‌کند، ولی نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب را چه سود؟ جنگ رستم و سهراب، این دو قهرمان شکست‌ناپذیر، از عجیب‌‌ترین، درخشان‌ترین و حزن‌انگیزترین داستان‌‌هایی است که تا به حال نوشته شده.

کتاب رستم و سهراب، داستان این قهرمانان را از وقتی که رستم به توران رفت و تهمینه را دید روایت می‌کند و بعد به بزرگ‌شدن سهراب، شیوه‌ی قرارگیری این دو مقابل هم و پایان بسیار اندوهگین داستان این پدر و پسر می‌پردازد.

می‌توانید نسخه کاغذی و صوتی این کتاب را از طاقچه دریافت کنید و به دنیای این تراژدی تاثیرگذار سفر کنید.

بخشی از کتاب صوتی رستم و سهراب را بشنوید.

رستم و سهراب

نویسنده: ابوالقاسم فردوسی

گوینده: پرویز بهرام

انتشارات: نشر نو

خرید کتاب صوتی

سوگ سیاوش

نویسنده: شاهرخ مسکوب

انتشارات: انتشارات خوارزمی

خرید کتاب

«سوگ سیاوش» یکی از درخشان‌ترین و بهترین آثار نوشته شده بر اساس داستان‌های شاهنامه است. سیاوش که تجسم ایزد سروش خوانده شده، از دلیرترین قهرمانان ایران است که مراسم سووشون از دیرباز در سوگ او برگزار می‌شده است. شاهرخ مسکوب، نویسنده، شاهنامه‌پژوه و روشنفکر بی‌بدیل ایرانی، در این کتاب قصه‌ی سوزناک سوگ سیاوش پسر کی‌کاووس پادشاه ایران را روایت می‌کند؛ روایتی متفاوت و تکان‌دهنده از یکی از بهترین داستان‌های شاهنامه.

کی‌کاووس سیاوش را از کودکی به رستم دستان سپرد تا آیین قهرمانی را به او بیاموزد و رستم این کار را به بهترین نحو ممکن انجام داد. سیاوش بعد از گذر سال‌ها مردی شده بود دلیر، بی‌باک و زیبا؛ سوارکاری ماهر، مردی خوش‌اندام و پهلوانی شکست‌ناپذیر. همین ویژگی‌ها باعث شد سودابه، نامادری‌اش دل به او ببندد. بااین‌حال، سیاوش فریب سودابه را نخورد، از بین آتش گذشت و بار دیگر از سرزمین پدری دور شد. او به سراغ افراسیاب رفت و زندگی تازه‌ای را شروع کرد ولی این‌بار سایه‌ی بخل و حسادت بر زندگی‌اش چنبره زد و دیگر نتوانست بگریزد. مرگ سیاوش جزو غم‌انگیزترین داستان‌های شاهنامه است. در مورد او افسانه‌های بسیاری وجود دارد؛ از مراسم سووشون تا روییدن گیاه سیاووشان از خونش.

شاهرخ مسکوب، به‌عنوان یک منتقد ادبی و مردی که شیفته‌ی جهان شاهنامه بود، داستان حزن‌آلود سیاوش را به بهترین شکل ممکن به روایت درآورد. او در این کتاب ابتدا به اساطیر ایران، آفرینش جهان، اهورا مزدا و اهریمن می‌پردازد و بعد روایت سیاوش را شروع می‌کند. در بخش دوم هم به شخصیت‌هایی مثل کی‌کاووس و سودابه می‌پردازد و در فصل سوم به سراغ نبرد کیخسرو با مرگ می‌رود. سوگ سیاوش فارغ از جایگاه در شاهنامه و ادبیات، اثری به‌شدت خواندنی و یک تراژدی تمام‌عیار است.

بستن تبلیغ

پادشاهی گشتاسب، رزم رستم و اسفندیار

نویسنده: سیدمحمد دبیر سیاقی

انتشارات: نشر قطره

خرید کتاب

یکی از نقاط روشن شاهنامه، اثر جاودان ایرانی، نبرد رستم و اسفندیار است. اسفندیار شاهزاده‌ی کیانی و رستم پهلوان زابلی در مقابل هم قرار گرفتند و یکی از زیباترین و تاثیرگذارترین تراژدی‌های شاهنامه را رقم زدند. از نگاه منتقدان و صاحب‌نظران، نبرد رستم و سهراب یکی از درخشان‌ترین بخش‌های شاهنامه است که از نظر ادبی هم غنای بسیار زیادی دارد. در کتاب حاضر، شما علاوه بر متن درخشان شاهنامه، می‌توانید تفسیر نویسنده‌ها در مورد واژه‌های دشوار و بخش‌های سنگین شاهنامه را هم بخوانید و ساده‌تر به دل این اثر جاودان سفر کنید.

این تراژدی بدون شک از قله‌های تراژدی در تاریخ ادبیات ایران است و خواندنش بر هر علاقه‌مندی واجب.

لیلی و مجنون

نویسنده: سعید حمیدیان

انتشارات: نشر قطره

خرید کتاب

لیلی و مجنون تراژدی مشهور ایرانی، سال‌هاست که نسل به نسل و سینه‌ به سینه منتقل می‌شود و بین تمام ایرانی‌ها به نماد عشق مشهور است. اثر بزرگ نظامی گنجوی در ۴۵۰۰ بیت قصه‌ی دلدادگی قیس عامری و لیلی را شرح می‌دهد. قیس چنان دل در گروی لیلی داشت که بعد از شنیدن جواب رد از خانواده‌ی لیلی به جنون رسید و شهره‌ی عام و خاص شد. این عشق سوزناک به جنگ بین دو قبیله انجامید و آوازه‌اش به هر کوی و برزن رسید.

نظامی، حکیم و شاعر بزرگ ایرانی، این عشق را به بهترین و تاثیرگذارترین شکل ممکن به شعر درآورده و تراژدی ماندگاری ساخته که حتی انسان امروز را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. فارغ از داستان سوزناک این کتاب، شاعرانگی و قدرت توصیف بی‌بدیل نظامی، شما را غرق در جهان بدون مرز عشق می‌کند و قدرت یک تراژدی تمام‌عیار را برایتان نمایان می‌سازد.

خسرو و شیرین

نویسنده: بهروز ثروتیان

انتشارات: انتشارات میراثبان

خرید کتاب

خسرو و شیرین تراژدی عاشقانه‌ی دیگری از حکیم نظامی گنجوی است که در شهرت و محبوبیت بین ایرانیان به پای لیلی و مجنون می‌رسد. این منظومه‌ی ۶۵۰۰ بیتی، روایتی از عشق خسرو پرویز، پادشاه ساسانی و شیرین شاهزاده‌ی ارمنی است. خسرو عاشق شیرین است باوجوداین، به دلیل تن‌ندادن شیرین به گناه، به زنان دیگر روی می‌آورد. خسرو و شیرین در نهایت با هم ازدواج می‌کنند ولی اتفاقی تلخ این وصال را به جدایی تبدیل می‌کند.

بخشی از کتاب صوتی خسرو و شیرین را بشنوید.

خسرو و شیرین

نویسنده: نظامی گنجوی

گوینده: حسن همایی

انتشارات: نوین کتاب گویا

خرید کتاب صوتی

خسرو و شیرین دومین منظومه‌ی گران‌قدر از پنج گنج نظامی گنجوی است که واقعاً به‌مثابه‌ی گنجی در تاریخ تراژدی ایران می‌درخشد. داستان نظامی فارغ از روایت عشقی پرشور، راوی فرهنگ و اوضاع زمانه‌ی خود او هم هست و همچنین با توصیف‌های پرشور نظامی مزین شده. بنابراین به‌سادگی می‌توان گفت خسرو و شیرین یکی از بهترین تراژدی‌های زبان فارسی است. می‌توانید این اثر درخشان را به‌صورت صوتی و الکترونیکی در طاقچه بخوانید و به دنیای تراژدی سفر کنید.

بخشی از کتاب صوتی خسرو و شیرین را بشنوید.

خسرو و شیرین

نویسنده: نظامی گنجوی

گوینده: راضیه هاشمی

انتشارات: انتشارات ماه آوا

خرید کتاب صوتی

شیرین و فرهاد

کیست که روایت عشق شیرین و فرهاد را نشنیده باشد؟ فرهاد کوه‌کن، مردی که هنوز در بین مردم به‌عنوان مصداق عاشق دلسوخته استفاده می‌شود. همه‌چیز از جایی شروع شد که شیرین همسر خسرو، مردی سنگ‌تراش به‌نام فرهاد را ملاقات کرد. فرهاد در همان دیدار اول دل به شیرین باخت و برای این عشق ممنوعه، تمام هستی‌اش را فدا کرد. عشق فرهاد را به چنان جنونی کشاند که آوازه‌ی دلدادگی‌اش در دنیا پیچید و به گوش خسرو رسید. خسرو با فرهاد به مکالمه نشست و به او دستور داد کوهی را بکند و راهی در میانش بسازد. فرهاد به بیستون رفت و شروع به کندن کرد. او چنان شیفته‌ی شیرین بود که در حسرت یک لحظه دیدن او می‌سوخت و آب می‌شد. ماجرا تا آنجا پیش رفت که به دروغ خبر مرگ شیرین را به فرهاد دادند و او در همان لحظه خود را تسلیم مرگ کرد.

روایت نظامی از عشق سوزناک فرهاد به‌قدری ظریف و ماهرانه است که خواننده را در خود غرق می‌کند. تراژدی شیرین و فرهاد هم با گذر سال‌های سال، هنوز زنده و تاثیرگذار مانده و به اعماق قلب مخاطب نفوذ می‌کند.

بخشی از کتاب صوتی خسرو و شیرین (خمسه نظامی ـ گنج دوم) را بشنوید.

خسرو و شیرین (خمسه نظامی ـ گنج دوم)

نویسنده: نظامی گنجوی

گوینده: ساعد باقری

انتشارات: انتشارات نیستان هنر

خرید کتاب صوتی

طومار شیخ زرین

طومار شیخ شرزین فیلم‌نامه‌ی درخشانی است از نویسنده و کارگردان بزرگ ایرانی، بهرام بیضایی. این کتاب در دوران فرمان‌روایی تاتارهای مغول در ایران روایت می‌شود و داستان زندگی دبیری به نام شرزین است. یکی از دبیران کتاب‌خانه، وقت سوزاندن طومارها تصادفاً با طوماری از شیخ شرزین روبه‌رو می‌شود. شرزین در طومارش از عدل و داد سخن گفته، از خرد، از کوته‌بینی و تنگ‌نظری. این طومار باعث می‌شود شرزین به ارتداد محکوم شود و از نگرانی طومارش را به ابن‌سینا نسبت دهد؛ ولی با ستایش اهل علم از طومار، شرزین به نوشتن اثرش اعتراف می‌کند. در ادامه از نگاه دیگران با زندگی این دبیر آشنا می‌شویم.

طومار شیخ شرزین تراژدی درخشانی است که نشان می‌دهد خلاف جریان آب حرکت‌کردن گاهی چه تاوان سنگینی دارد. بیضایی در نگارش تراژدی مهارت شگفت‌انگیزی دارد؛ او نه تنها در طومار شیخ شرزین بلکه در کتاب‌های درخشان شب هزار و یکم، سهراب‌کشی و ندبه نیز تراژدی‌های بی‌نظیری خلق کرده که سرمایه‌های ادبیات ایران محسوب می‌شوند.

وزیری امیر حسنک

نویسنده: محمود دولت‌آبادی

انتشارات: انتشارات فیروزی

خرید کتاب

داستان حسنک وزیر یکی از بهترین و غم‌ناک‌ترین داستان‌های تاریخ بیهقی است. داستان به دار کشیدن حسن بن محمد میکالی ملقب به حسنک وزیر آخرین وزیر سلطان محمود غزنوی. این داستان با چنان جزئیاتی در کتاب تاریخ بیهقی توصیف شده که صحنه را برای همیشه در ذهن مخاطب زنده نگه می‌دارد.

تاریخ بیهقی از سرمایه‌های بزرگ ادبیات ایران و دربرگیرنده‌ی تراژدی‌های تاثیرگذار و ماندگاری‌ است. محمود دولت‌آبادی با گزینش و ویرایش این کتاب به قول خودش سعی کرده دین‌‌ش را به ابوالفضل بیهقی ادا کند و بهترین بخش‌های این تراژدی را برای مخاطب برگزیند. بازنویسی دولت‌آبادی از این تراژدی ارزشمند، قابل‌اعتنا و خواندنی‌ست.

بخشی از کتاب صوتی وزیری امیرحسنک را بشنوید.

وزیری امیرحسنک

نویسنده: ابوالفضل بیهقی

گوینده: محمود دولت‌آبادی

انتشارات: انتشارات فیروزی

خرید کتاب صوتی

واقعه عاشورا؛ تعزیه

تعزیه

نویسنده: صادق عاشورپور

انتشارات: انتشارات سوره مهر

خرید کتاب

تعزیه برای علاقه‌مندان به آثار تراژیک، کتابی‌ مهم و ارزشمند است. این کتاب ابتدا تعزیه را قبل و بعد از اسلام بررسی می‌کند و بعد از ابعاد مختلف به واقعه‌ی بزرگ و اثرگذار کربلا می‌پردازد. تعزیه به‌خودی‌خود از شکوه خاصی برخوردار است و مخاطبش را میخکوب می‌کند، واقعه‌ی کربلا نیز به‌عنوان یک واقعه بزرگ، تمام المان‌های یک تراژدی تاثیرگذار را در خود دارد.

شکی نیست که برای مردم ایران، کربلا یک تراژدی تمام و کمال است؛ از این‌رو مطالعه‌ی کتاب تعزیه فرصتی است برای سفر به دل یکی از تراژدیک‌ترین رویدادهای تاریخ. کتاب تعزیه یکی از جلدهای مجموعه ارزشمند نمایش‌های ایرانی است؛ از این مجموعه کتاب «نقالی» هم می‌تواند برای علاقه‌مندان جذاب و قابل‌اعتنا باشد.

حلاج

نویسنده: هربرت و. میسن

مترجم: مجدالدین کیوانی

انتشارات: نشر مرکز

خرید کتاب

نام بلند حلاج برای گوش‌های بسیاری آشناست. عارف بلندی که پیرامونش حرف و حدیث فراوان بود و قتلش نقطه شروع افسانه‌های بسیار. نویسنده‌ی کتاب بیشتر از ۳۰ سال در مورد این شخصیت جنجالی جهان اسلام مطالعه کرده و اثری آفریده که شما را به سادگی به دنیای تراژیک این عارف می‌برد. نویسنده شخصیت حلاج، زمانه و وضعیت زندگی او، افکار و باورهایش، اوضاع دینی و سیاسی آن زمان و تمام حواشی را بررسی کرده تا خواننده دید کاملی از حلاج به دست بیاورد. این کتاب فرصتی است تا ضمن سفر به دنیای عارفی نام‌دار، از داستانی جذاب و شورانگیز نیز غرق لذت شوید.

کتاب دیگری نیز با نام ذکرحسین‌بن منصور حلاج (گزیده‌هایی از تذکره‌الاولیا) تالیف شده است که شما را با زندگی و زمانه‌ی منصور حلاج بیشتر آشنا می‌کند.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید