کتاب‌هایی که یک مترجم باید بخواند

دنیای سوفی معجونی قابل‌فهم از تاریخ فلسفه‌ی غرب، نوشته‌های «برتراند راسل» و «آلیس در سرزمین عجایب» است که برای آشنایی نوجوان‌ها با فلسفه و جهان‌بینی فیلسوفانه نوشته شده. شخصیت سوفی در این کتاب به‌صورت اتفاقی با یک غریبه‌ی فیلسوف آشنا می‌شود و رمان با نامه‌نگاری‌های بین این‌دو به پیش می‌رود.

داستان شکل‌گیری عشق خالص میان آقای دارسی و الیزابت بنت از مشهورترین داستان‌های جین آستین است. زیبایی و ظرافت این داستان آنقدر زیاد است که بارها از آن فیلم و سریال ساخته شده است.

داستانی از عشق جنون‌آمیز هیت‌کلیف و دختر اربابش کاترین است. عشق هیت‌کلیف با مرگ کاترین هم پایان‌ پیدا نمی‌کند و به همین دلیل است که شاهکار امیلی برونته با نام دیگری هم شهرت دارد: «عشق هرگز نمی‌میرد.»

جین ایر دختری تنها است که سعی می‌کند در جامعه‌ی پر از تبعیض‌ عصر ویکتوریایی روی پای خودش بایستد. او در عمارت مرد بیوه‌ی متمولی به نام آقای راچستر مشغول‌به‌کار می‌شود و وظیفه‌ی مراقبت و تربیت دختر نوجوان او را به عهده می‌گیرد. اما رابطه‌ای پرشور بین او و آقای راچستر شکل می‌گیرد و این تازه شروع ماجرا است.

زنان کوچک داستان چهار خواهر در بوستون آمریکا را روایت می‌کند که در بحبوحه‌ی جنگ داخلی سعی می‌کنند، خودکفا شوند و روی پای خودشان بایستند.

پیتر پسر نوجوانی است که ابدا دوست ندارد بزرگ شود و شیفته‌ی آزادی و بازیگوشی است. تا اینکه او سر از دنیای افسانه‌ای به نام نورلند درمی‌آورد و رهبر گروهی از پسران گمشده می‌شود. او در داستان عجیب‌و‌غریبش با دزدان دریایی، پریان و سرخپوستان، کاپیتان هوک و… مواجه می‌شود.

رومن اینگاردن در این کتاب در مورد ترجمه‌ی آثارِ نوشتاری صحبت کرده و در هر فصل به حوزه‌های متنوعی از ترجمه (ترجمه‌ی آثار ادبی، فلسفی، علمی، پژوهشی و…) پرداخته. او دست روی موضوعاتی مهم گذاشته و با موشکافی و نگاهی فیلسوفانه‌ به موضوع ترجمه‌ی وفادارانه و مرزهای آن پرداخته است. به‌طوری که یک مترجم با خواندن این کتاب به‌خوبی درک می‌کند که چرا نباید نقش مترجم، تداخلی در کارکرد و ساختارهای متن اصلی ایجاد کند و مفاهیم تا چه حد باید به آنچه نویسنده نوشته نزدیک باشد.

جولیان هاوس در «مبانی ترجمه» به موضوعاتی مثل اخلاق، فرهنگ، نسبیتِ زبانی، امکان‌پذیری‌ها و امکان‌ناپذیری‌ها در ترجمه پرداخته که برای افراد علاقه‌مند به ترجمه یک نقطه‌ی شروع عالی به حساب می‌آید. از دیگر موضوعاتی که این کتاب به آنها پرداخته ترجمه در دنیای دیجیتال، ترجمه در دنیای واقعی و ترجمه و ذهن است. مبانی ترجمه ارزش این را دارد که چند‌بار آن را خواند و هر‌بار از آن نکته‌ای جدید فرا گرفت. بنابراین خواندن آن، نه‌تنها به مترجم‌های تازه‌کار که به مترجم‌های حرفه‌ای هم توصیه می‌شود.

ادوین گنتزلر در این کتاب علاوه بر نظریه‌پردازی‌های نوین درمورد ترجمه، به اصول و قواعد ترجمه‌ی ادبی مخصوصا ترجمه‌ی شعر می‌پردازد. در این کتاب خبری از نظریه‌پردازی‌های منسوخ‌شده‌ی قرون پیش نیست و تنها به نظریه‌هایی پرداخته شده که جوابگوی پیچیدگی‌ها و تحولاتی است که امروز مترجم‌ها در هنگام ترجمه با آن‌ها دست‌به‌گریبان هستند. این کتاب شش فصل دارد که در هر فصل از موضوعاتی مثل نقش علم و عوامل غیرزبانی در ترجمه، آینده‌ی ترجمه، ترجمه در گذشته و… صحبت می‌شود.

نویسنده‌ی «هفت گفتار درباره‌ ترجمه» یکی از اساتید دانشگاهی بی‌همتای ترجمه و زبان‌شناسی ایران به‌نام کوروش صفوی است. او در کتابش به شکلی مختصر اما کاملا مفید اصول و قواعد ترجمه را به مخاطب خود آموخته است. در این کتاب از تقدم انتقال معنای دقیق بر سبک، سیاق و زیبایی صحبت شده و با ذکر مثال‌های متعدد تفاوت ترجمه‌ی صحیح را از ناصحیح (اما زیبا) مشخص کرده است.

اگرچه حیطه‌ی ترجمه محدود به زبان انگلیسی نیست، اما منابع موجود برای شناختن وسعت و تاریخ ترجمه در زبان‌های دیگر با محدودیت روبه‌رو است. کتاب درباره‌ی ترجمه‌ی کردی به فارسی به موضوعاتی خاص و جذاب می‌پردازد که برای شیفتگان دنیای ترجمه و زبان‌شناسی شایان توجه است.

ترجمه متون ساده علاوه‌بر اینکه در هر فصل به‌طور واضح درس را توضیح می‌دهد، مثال‌ها و تمرین‌هایی را هم ارائه می‌دهد که مخاطب با استفاده از آن‌ها به‌خوبی از فرآیند ترجمه آگاهی پیدا می‌کند. علاوه‌بر این کتاب، انتشارات دانشگاه پیام نور کتاب‌های ترجمه ادبی، حقوقی، سیاسی و… را هم منتشر کرده که علاقه‌مندان به ترجمه‌های تخصصی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

مخاطب این کتاب افرادی هستند که آشنایی مقدماتی با ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی دارند و با استفاده از درس‌ها و تمرین‌ها به‌خوبی نحوه‌ی ترجمه‌ی اصطلاح‌ها از این زبان را فرامی‌گیرند.

پی. اچ. متیوز استاد دانشگاه کمبریج است و در این کتاب کاملا مختصر و مفید از زبان‌شناسی صحبت کرده و به‌سادگی هرچه تمام‌تر موضوعاتی عمیق و سنگین را توضیح داده است. مترجم‌هایی که در پی دانستن و شناختن عجیب‌ترین پدیده‌ی ساخته‌شده به‌دست انسان (زبان) هستند، این کتاب را آموزنده و شایسته‌ی چند‌بار خوانده شدن می‌دانند.

همانطور که از اسم کتاب برمی‌آید، حاوی مقالاتی در مورد زبان‌شناسی و نقش آن در ترجمه است. این مقالات در ارتباط با برخی مسائل متداول هنگام ترجمه از فرانسه و انگلیسی به فارسی (و بالعکس) نوشته شده و با استفاده از علم زبان‌شناسی راهکارهایی برای این مسائل ارائه می‌دهد.

این مجموعه‌ی دو‌جلدی جای هیچ حرف و حدیثی را در مورد تاریخ ترجمه، نقش زبان‌شناسی و ادبیات در ترجمه باقی نمی‌گذارد. دکتر کوروش صفوی در این دو کتاب ابتدا به زبان‌شناسی در ادبیات و سپس به شعر می‌پردازد و همچنین از مکاتب مختلف فکری ترجمه در گذشته تا به امروز و زبان‌شناسان و نظریه‌پردازان مهم ترجمه در جهان صحبت می‌کند. «از زبان‌شناسی به ادبیات» منبع بلامنازعی برای دانشجویان ترجمه، ادبیات و زبان‌شناسی به حساب می‌آید که نشر سوره‌ی مهر آن را منتشر کرده است.

این کتاب برای آموزش دستور زبان فارسی به غیرفارسی‌زبان‌ها تالیف شده، اما از آنجایی که تسلط بر نکات دستوری برای یک مترجم بسیار اهمیت دارد، خواندن این کتاب به افرادی که در این حوزه ضعف دارند، توصیه می‌شود. مخاطب با استفاده از نکات این کتاب می‌تواند زمان فعل‌ها، حروف ربط و اضافه، جملات معلوم و مجهول، طرز قرارگیری صحیح کلمات یا ساختار نحوی جملات را به‌خوبی فراگیرد. این مجموعه‌ی دوجلدی را رضا مرادصحرایی و حمید آقایی تالیف کرده‌اند و نشر نویسه پارسی آن را روانه‌ی بازار کتاب کرده است.

مجموعه‌ی «رهنمودهایی برای آموزش دستور زبان فارسی» برای کسانی بود که آشنایی بسیار کمی با دستور زبان فارسی دارند، اما کتاب «مبانی درست‌نویسی معیار» اختصاصا برای کسانی تالیف شده که دستی بر آتش نوشتن و ترجمه دارند، اما می‌خواهند قلمی حرفه‌ای داشته باشند. در این کتاب نکاتی گفته شده که برای نوشتن به زبان فارسی معیار به‌شدت به کار می‌آید. مبانی درست‌نویسی معیار نوشته‌ی ناصر نیکوبخت را نشر چشمه منتشر کرده است.