گفتگوهای آزاد با ژان پیاژه
نویسنده: جی. سی. برنگیه
مترجم: پریرخ دادستان
انتشارات سمت
معرفی کتاب‌هایی از روانشناسان معروف جهان
2,059 بازدید
ماهیت روانشناسی، به رویکردها و نظریاتی که ارائه شده است برمی‌گردد. اگر ما رویکردها را حذف کنیم، دیگر چیزی از روانشناسی باقی نخواهد ماند. رویکردها، مجموعه‌ای از ایده‌هایی اثبات‌شده در تبیین عوامل مرتبط با روان انسان هستند که علت هر فکر، انگیزه، رفتار و… و روابط آن را ارائه می‌دهند. رویکردها همچون عینکی هستند که اگر به چشم‌هایتان بزنید، مجموعه‌ای از مفاهیم، و شبکه‌ای از روابط بین آن‌ها خواهید دید؛ مفاهیمی که قبل‌تر مشخص نبود که چه هستند و چه ارتباطی ممکن است با یکدیگر داشته باشند. در طی سالیان طولانی این موضوع که به روان انسان باید چگونه نگاه کرد و آن را از چه نظر باید مورد بررسی قرار داد، یک بحث علمی بود که تا به الان ادامه دارد. علت اینکه رویکردهای متفاوتی در روانشناسی وجود دارد به ساختار پیچیده‌ی روان انسان و نا‌توانی در بررسی همزمان تمام جنبه‌ها برمی‌گردد. بنابراین، در طی زمان، افراد متعددی سعی کردند تا مجموعه‌هایی از مفاهیم مرتبط بسازند تا به شکل سودمند‌تری بتوانیم روان را بشناسیم و این مجموعه‌ها در عین تضاد و عدم هم‌سویی، به نوعی یک کل واحد و تصویری یکپارچه از چیستی روان را شکل خواهند داد. در این یادداشت مروری کوتاه بر این رویکردها داشته‌ایم و ضمن آشناترکردن شما با روانشناسان معروف جهان ، کتاب‌هایی برای مطالعه نیز پیشنهاد داده‌ایم.
مختصری درباره انواع رویکردهای روانشناسی
در روانشناسی رویکردهای زیادی وجود دارد و نظریات آن زیادتر؛ اما در کلی‌ترین شکل ممکن دو رویکرد وجود دارد: زیستی و روان‌شناختی. رویکرد زیستی و نظریات وابسته به آن، به اثر جسم بر روان می‌پردازد (برای مثال، به هم خوردن تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی و اثر آن در شکل‌گیری اختلالات روانی)، در حالی که رویکرد روان‌شناختی، هر آنچه را که غیرزیستی است بررسی می‌کند و نظریه‌پردازان روانشناسی در این رویکرد قرار می‌گیرند.
رویکرد روان‌شناختی را اگر کمی جزئی‌تر کنیم به چهار رویکردِ کلی دیگر خواهیم رسید: روانکاوی، رفتاری، شناختی و انسان‌گرایی (و وجودی)؛ که در حال حاضر، رویکرد رفتاری و شناختی با هم و به شکل همزمان استفاده می‌شوند. همچنین، این رویکردها از نظریات متعدد تشکیل شده‌اند که از جهاتی با هم تفاوت‌هایی خواهند داشت اما در نهایت همه به یک رویکرد متصل هستند. برای مثال، رویکرد روانکاوی پیروان بسیاری همچون اریکسون، آدلر، یونگ، هورنای، کوهات، ملانی کلاین و… دارد و یا پیروان رویکرد رفتاری پاولف، واتسون، اسکینر، ثرندایک و… هستند که هر کدام نظریات خاص خود را ارائه کردند. آنچه در ادامه به آن خواهیم پرداخت، معرفی چند تن از اثرگذارترین افراد در علم روانشناسی که به‌نوعی روانشناسان معروف جهان به شمار می‌روند، خواهد بود.
درباره روانشناسان معروف جهان و مهم‌ترین کتاب آن‌ها
بوروس فردریک اسکینر
یکی از مکاتبی که تاثیر بسیاری بر دیدگاه افراد و متخصصان زمان خود گذاشت، رویکرد رفتارگرایی بود. این رویکرد هنگامی که روانکاوی به شهرت رسید، مطرح شد و ادعای آن، نقطه مقابل روانکاوی قرار گرفت. رفتارگرایان بر این باورند که تنها رویدادهای قابل مشاهده هستند که ارزش بررسی کردن دارند و تمام آن چیزی که دیده نشود، در این رویکرد نادیده گرفته می‌شود. به همین جهت، این رویکرد به این نام شناخته می‌شوند.
در این رویکرد، اندیشمندان متعددی، از جمله اسکینر (۱۹۰۴ – ۱۹۹۰)، نظریه خود را مطرح کردند. شرطی‌سازی کنشگر، نام نظریه‌ی اوست و مطرح می‌کند که فراوانی رفتار توسط تقویت‌کننده‌ها (برای مثال تحسین) افزایش، و توسط تنبیه (برای مثال بی‌توجهی) کاهش می‌یابد. این نظریه در حوزه‌های مختلفی به خصوص حوزه‌ی روانشناسی یادگیری و تربیتی کاربرد فراوان دارد.
معروف‌ترین اثر او «فراسوی آزادی و شان» نام دارد که اسکینر در این کتاب به شخصیت و فرهنگ رفتاری انسان از دیدگاه رفتارگرایی و به خصوص نظریه‌ی خود می‌پردازد.
ژان پیاژه
یکی از موثرترین نظریه‌پردازان در حوزه‌ی رشد شناختی کودک، ژان پیاژه (۱۸۹۶ – ۱۹۸۰) است که باور داشت کودکان از طریق دستکاری محیط و کاوش در آن به رشد شناختی می‌رسند. او در نظریه‌ی شناختی-رشدی خود به چهار مرحله اشاره می‌کند که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و عنصر کلیدی که در مراحل او به چشم می‌خورد، روند تغییرات و تحول تفکر کودکان است. به این صورت که کودک بین صفر تا ۲ سالگی که به آن مرحله‌ی «حسی-حرکتی» گفته می‌شود، به وسیله‌ی بدن خود محیط را کاوش کرده و می‌شناسد. در مرحله‌ی بعدی (پیش عملیاتی: ۲ تا ۷ سالگی)، تفکر کودک غیرمنطقی و نمادی‌ست که در مرحله‌ی بعدی، یعنی «عملیاتی: ۷ تا ۱۱ سالگی»، تفکر منطقی‌تر می‌شود اما تنها می‌تواند اطلاعات عینی را درک کنند. در نهایت، در مرحله‌ی «عملیات صوری: ۱۱ سالگی به بعد»، نوجوان تفکر انتزاعی کسب خواهد کرد.
گفتگوهای آزاد با ژان پیاژه
دستاورد پیاژه، در زمینه مطالعات یادگیری و تدوین روش‌های موثر آموزشی و تربیتی در مدارس، کاربرد فراوان دارد. کتاب «گفتگوهای آزاد با ژان پیاژه»، وضع روانشناسی معاصر را بررسی، نقد و ارزیابی می‌کند و در انتها، نوآوری‌های ممکن پس از نظریه‌ی او مطرح می‌شود. این اثر، توسط دو تن از اساتید به‌نام و برجسته‌ی ایرانی به نام پروفسور دادستان و پروفسور منصور، که از شاگران ایشان بودند، ترجمه شده است. دیگر اثر او که اطلاعات کامل و جزئی‌تری از نظریه‌ی او می‌دهد، کتاب «روانشناسی کودک»، ترجمه‌ی زینت توفیق می‌باشد.
زیگموند فروید
فروید پزشکی اهل وین (۱۸۵۶ – ۱۹۳۹) است که بنیان‌گذار یکی از رویکردهای روانشناسی، به نام رویکرد روانکاوی است. زیگموند فروید متوجه شد، زمانی که افراد دارای پریشانی هیجانی در مورد رویدادهای عذاب‌آور کودکی خود صحبت می‌کنند، حالشان بهتر می‌شود. بنابراین، با مطالعه بر روی انگیزه‌های ناهشیار افراد، نظریه روانی-جنسی خود را ابداع کرد. نظریه‌ی فروید در سه حوزه رشد، شخصیت، آسیب‌شناسی روانی و درمان استفاده شده است. از مفاهیم مهم در نظریه‌ی او می‌توان به سطوح شخصیت (هشیار، ناهشیار و نیمه هشیار) و ساختار آن (نهاد، خود و فراخود)، انواع اضطراب و دفاع‌های آن و مراحل رشد روانی-جنسی اشاره کرد.
علاوه بر این، فروید دو روش ارزیابی به وجود آورد: تداعی آزاد و تحلیل رویا. در تداعی آزاد، فروید از فردی که بر روی کاناپه دراز کشیده است می‌خواست تا آرام باشد و به گذشته فکر کند و هر آنچه که به ذهنش خطور می‌کند، صرف نظر از اینکه چقدر ناراحت‌کننده، خجالت‌آور و پیش‌‌پاافتاده باشد، به زبان آورد. در نهایت، فروید می‌توانست به وسیله‌ی گفته‌های بیماران، ماهیت اصلی تعارض را بیابد.
ز نظر فروید، آن چیزی که در خواب و رویا نمایان می‌شود، نمادهایی از ترس‌ها، امیال، آرزوها و تعارض‌های سرکوب شده هستند که با تحلیل آن می‌توان به ماهیت اصلی آن‌ها دست یافت. از آثار او می‌توان به کتاب‌های تفسیر خواب (تاویل رویا)، تمدن و ملالت‌های آن (ناخشنودی و ناخرسندی نیز ترجمه شده است)، توتم و تابو، مکانیزم‌های دفاع روانی و بی‌شمار اثر دیگر اشاره کرد.
در کتاب تاویل رویا، فروید به تحلیل رویاها و موارد موجود در ناهشیار، سرکوبی و سانسور اشاره می‌کند.
بخشی از کتاب صوتی تأویل رویا را بشنوید.
تأویل رویا زیگموند فروید
گوینده: هوتن شاطری‌پور
تمدن و ملالت‌های آن
تمدن و ملالت‌های آن
نویسنده: زیگموند فروید
مترجم: محمد مبشری
نشر ماهی
بررسی کشمکش‌های درون فردی با اقتضائات اجتماعی، موضوعی است که در کتاب تمدن و ملالت‌های آن مورد بحث قرار گرفته است.
چند تن از پیروانی که به مکتب فروید وفادار بودند، به علت مخالفت با برخی از جنبه‌های رویکرد او رابطه‌ی خود را با آن قطع کرده و نظریه‌ی خود را ارائه کردند. یونگ و آدلر که همکاران او بودند، و کارن هورنای، جزو این دسته هستند. اریک اریکسون نیز نظریه‌ی رشد روانی-جنسی او را بسط و گسترش داد و آن را نظریه‌ی روانی-اجتماعی نامید.
کارل گوستاو یونگ
کارل گوستاو یونگ (۱۸۷۵ – ۱۹۶۱) مبدع نظریه‌ی روانشناسی تحلیلی است. نظریه‌ی او، هم در حوزه شخصیت و هم در حوزه‌ی درمان کاربرد دارد. او بر اساس تعامل دو نگرش (درون‌گرایی و برون‌گرایی) و چهار کارکرد (حسی-شهودی و تفکر-احساس) هشت تیپ روان‌شناختی را معرفی می‌کند که بعد‌ها کاترین کوک بریگز و دخترش، ایزابل بریگز مایرز بر اساس این نظریه، آزمون شخصیت مایرز–بریگز (به اختصار MBTI) را جهت انتخاب مناسب‌ترین شغل برای زنانی که در صنعت نظامی کار می‌کردند، طراحی کردند که به معرفی ۱۶ تیپ شخصیتی می‌پردازد.
یکی از مهم‌ترین اثر یونگ کتاب «انسان و سمبل‌هایش» می‌باشد که نظریه خود و مفاهیم آن را برای آشنایی بیشتر افراد غیر متخصص با افکارش توضیح می‌دهد.
بخشی از کتاب صوتی انسان و سمبول‌هایش را بشنوید.
انسان و سمبول‌هایش کارل گوستاو یونگ
گوینده: آرمان سلطان‌زاده
آلفرد آدلر
آلفرد آدلر (۱۸۷۰ – ۱۹۳۷) پدیدآورنده‌ی روانشناسی فردنگر است. عقده‌ی حقارت و برتری، غایت‌نگری خیالی، سبک زندگی و علاقه‌ی اجتماعی و ترتیب تولد از مفاهیمی است که او در نظریه‌ی خود به آن اشاره کرده است. او معتقد بود که احساس‌های حقارت، نیروهای برانگیزنده‌ِی رفتار هستند: «انسان بودن یعنی خود را حقیر احساس کردن» چراکه باعث تلاش انسان شده و او را به رشد می‌رسانند اما اگر فرد نتواند بر احساس حقارت خود چیره شود، تبدیل به عقده‌ی حقارت می‌شود؛ یعنی، در مورد خود احساس خوبی ندارد، فکر می‌کند نمی‌تواند با ضرورت‌های زندگی کنار بیاید و درکل، رشد نخواهد کرد. به بیان دیگر، افراد دارای آسیب روانی کسانی هستند که نتوانسته‌اند به شیوه‌ای که از لحاظ اجتماعی سازنده است به برتری برسند. خانواده‌هایی که رقابت، بی‌توجهی، سلطه‌گری، بهره‌کشی یا لوس کردن بر آن‌ها حکمفرماست علت این اتفاق هستند و تمامی اینها از علاقه اجتماعی جلوگیری می‌کند. فرزندان این خانواده‌ها با سبک زندگی صدمه زدن به دیگران، برای زندگی کامل‌تر تلاش می‌کنند.
کارن دانیلسن هورنای
خانم کارن دانیلسن هورنای (۱۸۸۵ – ۱۹۵۲) کسی است که نظر فروید را درباره‌ی کلیشه‌های جنسی پذیرفته‌شده‌ی مردان و زنان زیر سوال برد و از این جهت، به عنوان اولین فمینیست شناخته می‌شود که نظرات خود را در کتاب «روانشناسی زنان» به طور کامل بیان کرده است. به طور کلی، در نظریه‌ی او با روانشناسی زنان، نیاز کودکان به امنیت و اضطراب‌های بنیادین و خودانگاره‌ی آرمانی آشنا خواهید شد. هورنای به نیازهای روان‌رنجور اشاره می‌کند که گرایش‌ها و شخصیت‌هایی را ایجاد می‌کند. برای مثال، نیاز به محبت و تایید، افراد را به داشتن شخصیت مطیع متمایل می‌کند که کتاب «تضادهای درونی ما» منحصرا این موضوع را توضیح می‌دهد.
بخشی از کتاب صوتی تضادهای درونی ما را بشنوید.
تضادهای درونی ما کارن هورنای
گوینده: مژگان دولت‌آبادی
کارل راجرز
کارل راجرز یکی از روانشناسان معروف (۱۹۰۲ – ۱۹۸۷) با رویکرد انسان‌گرایانه و اگزیستانسیالیستی‌ست که نظریه‌ی او در حوزه‌ی شخصیت، آسیب‌شناسی روانی و درمان کاربرد دارد. رویکرد اگزیستانیسال، یک دیدگاه فلسفی است که بر مسائل وجودی تمرکز می‌کند؛ مثل معنا، انتخاب (اختیار) و مسئولیت و در واقع همان‌گونه که گفته شد یک رویکرد روانشناسی نیست اما بر رویکرد روان‌شناسیِ انسان‌گرایی تاثیر گذاشته است. به بیان ساده، این رویکرد مطرح می‌کند زمانی مشکلات هیجانی و رفتاری قابل درک می‌شوند که افراد از دیدگاه‌های مختلف به زندگی خود نگاه کنند.
کارل راجرز که پیرو این رویکرد فلسفی و روان‌شناختی است بیان می‌کند که علت بیماری روانی، فاصله‌ی بین خود انگاره (خود واقعی) و خود آرمانی (خود ایده‌آل) است. خود انگاره یعنی نظری که نسبت به خودمان داریم و خود آرمانی، تصوری است از آنچه که می‌خواهیم باشیم. فاصله‌ی بین این دو مولفه، عزت نفس را تحت تاثیر قرار می‌دهد که هر قدر این فاصله کمتر باشد، عزت نفس افزایش یافته و سلامت روان حاصل می‌شود.
راجرز همچنین ویژگی‌های افراد سالم از لحاظ روانی را معرفی کرده است:
- نسبت به همه‌ی تجربه‌ها گشوده هستند و کمتر نگاه تعصبی به وقایع دارند.
- این توانایی را دارند که از لحظه لحظه‌ی زندگی لذت ببرند.
- در پیروی از امیال، تابع نظر خود هستند و نه دیگران.
- مستقل، خودجوش، انعطاف‌پذیر و خلاق هستند.
روان‌درمانی مراجع-محور ابداع کارل راجرز است و اساسا این اعتقاد در رویکرد انسان‌گرایی وجود دارد که انسان‌ها ذاتا خوب هستند و اگر کشمکش‌های درونی محدودیت ایجاد نکنند، افراد به سمت خودشکوفایی و سازگاری پیش می‌روند که به نظر می‌رسد تقریبا مقابل رویکرد روانکاوی است اما نه کاملا. همچنین، مفاهیم همدلی، نگاه مثبت بی‌قید و شرط و خلوص برخاسته از دیدگاه راجرز است. در کتاب «گوش دادن فعال»، با مفهوم همدلی که راجرز به آن خیلی تاکید داشت آشنا خواهید شد.
راه انسان شدن
راه انسان شدن
نویسنده: کارل راجرز
مترجم: قاسم قاضی
پندار تابان
اگر بخواهیم به یکی از تالیفات غیرتخصصی راجرز اشاره کنیم، آن اثر «راه انسان شدن» است. هر فصل از این کتاب شامل سخنرانی‌ها و مقالاتی با موضوعات مختلف است که حوزه‌های متنوعی را شامل می‌شود. در این اثر شما با انسان و حوادث و وقایع مربوط به او آشنا خواهید شد.
بخشی از کتاب صوتی راه انسان شدن را بشنوید.
راه انسان شدن کارل راجرز
گوینده: هوتن شاطری‌پور
ویکتور فرانکل
یکی از درمان‌های معروف با رویکرد اگزیستانسیال، معنا درمانی، ابداع ویکتور فرانکل (۱۹۰۵ – ۱۹۹۷) است. او درمان خود را بر اساس تجربیاتش در زمان جنگ طراحی کرد؛ زمانی که خانواده خود را در هولوکاست نازی‌ها از دست داد و با این حال، تلاش کرد در همان اردوگاه زنده بماند که این مقدمه‌ای شد تا معنای شخصی از زندگی را بفهمد. در واقع، بینش‌های وجودی خودش به او کمک کرد تا در آن شرایط دوام آورد. معنا درمانی در افراد احساس مسئولیت و وظیفه‌شناسی در قبال زندگی ایجاد می‌کند. معروف‌ترین اثر او کتاب «انسان در جست و جوی معنا» می‌باشد که از آن ترجمه‌های بسیاری وجود دارد و اهمیت این موضوع را به خوبی شفاف می‌کند.
بخشی از کتاب صوتی انسان در جستجوی معنا را بشنوید.
انسان در جستجوی معنا ویکتور فرانکل
گوینده: میلاد میرزایی
در این یادداشت سعی بر آن شد تا به شکل مختصر به چند تن از روانشناسان معوف جهان در رویکردهای رایج و کتاب‌های آن‌ها اشاره شود و امیدوارم این یادداشت برایتان مفید بوده باشد.
2,059 بازدید
فاطمه موسوی
اشتراک
ورود
1 دیدگاه
قدیمی ترین
