کتاب‌هایی با قهرمان‌های کوچک برای آدم‌بزرگ‌ها

زندگی پی داستان پسر نوجوان ۱۶ساله‌ای به نام پی پاتل است که در هند زندگی می‌کند. پدر پی که صاحب باغ وحشی در آنجاست، به دلیل مشکلات مالی تصمیم می‌گیرد به همراه خانواده و برخی از حیوانات این باغ وحش از طریق کشتی به کانادا مهاجرت کنند. در میانه‌ی راه کشتی غرق می‌شود و تنها پی و کفتار، اورانگوتان، گور خر و یک ببر بنگال نجات پیدا می‌کنند. آن‌ها از طریق قایق نجات به مسیر خود در اقیانوس ادامه می‌دهند. آذوقه‌‌ی آن‌ها کم است و پی نیز باید همیشه مراقب ببر باشد. پی یاد می‌گیرد که چطور زنده بماند و خودش را به خشکی برساند. درنهایت هم پی و ببر بنگال نجات می‌یابند اما سال‌ها بعد که پی ماجرا را تعریف می‌کند، کسی آن را باور نمی‌کند؛ بنابراین پی مجبور می‌شود به گونه‌ی دیگری این ماجرا را تعریف کند. گونه‌ی دیگری که برای بقیه باورپذیرتر است؛ اما در حقیقت با شیوه‌ی روایت اول تفاوتی ندارد جز اینکه اولی نمادی از روایت دومی است.

در این داستان خواننده با جنبه‌ی دیگری از طبیعت، ترس انسان، مذهب، شجاعت و سرسختی انسان آشنا می‌شود. پی در جایگاه نوجوانی که تازه پا به جوانی و تجربه‌های بزرگ می‌گذارد، با رویدادی مواجه می‌شود که به‌کل نگاه او را به دنیا تغییر می‌دهد و در عرض چندین روز، چند سال بزرگ‌ترش می‌کند. شاید اگر به جای او که نوجوان است، شخصیتی بزرگسال قرار داشت این‌قدر تأثیرگذار نبود. این رمان جذاب که از آن فیلمی هم ساخته شده، نوشته‌ی یان مارتل است. داستان به صورت اول شخص و از زبان پی، وقتی دیگر در کانادا زندگی می‌کند روایت می‌شود.

هواپیمایی در جزیره‌ای دورافتاده سقوط می‌کند و تنها چند دانش‌آموز از این حادثه زنده بیرون می‌آیند. برخی از دانش‌آموزهای نوجوان این کتاب از این قرار هستند: سایمون پیشگو، رالف اخلاق‌گرا، پیگی دوست‌داشتنی و جک خشن و خودخواه. آن‌ها در این جزیره گیر می‌افتند و نمی‌دانند چطور باید زندگی کنند. تا اینکه روزی رالف یک صدف پیدا می‌کند و در آن فوت می‌کند، صدای بلندی که صدف ایجاد می‌کند کم‌کم بچه‌ها را دور هم جمع می‌کند. بچه‌ها تصمیم می‌گیرند برای خودشان یک رئیس انتخاب کنند. رای‌گیری می‌کنند و در این رای‌گیری رالف انتخاب می‌شود. او به بقیه می‌گوید برای ادامه‌ی زندگی‌شان باید آتش روشن کرد و آتش را روشن نگه ‌داشت. زمان زیادی از سکونتشان در جزیره نگذشته است که خبری بین بچه‌ها پخش می‌شود: هیولایی در جزیره دیده شده است. خبر وجود هیولا باعث می‌شود بین بچه‌ها اختلاف به وجود بیاید و گروه‌گروه ازهم جدا شوند.

داستان سالار مگس‌ها به وجود قانون در جوامع می‌پردازد؛ اینکه انسان‌ها برای داشتن «جامعه» و ازبین‌بردن هرج‌ومرج باید قوانینی داشته باشند که همه از آن‌ها پیروی کنند. برای رسیدن به این مقصود باید رئیس داشته باشند و درصورت به‌وجودآمدن اختلاف، هدف مشترکی وجود داشته باشد که آن‌ها را دوباره کنار هم بنشاند. در داستان سالار مگس‌ها دانش‌آموزان نمادی از بزرگ‌سالان هستند که می‌خواهند با وضع قوانین و پی‌ریزی جامعه‌ای به دست خود، به زندگی ادامه دهند.

اینکه فردی از حکومت نازیسم با اسیری در اردوگاه کار اجباری دوست شود، امری غریب و دور از واقعیت است. اما در داستان پسرکی با پیژامه راه راه این اتفاق می‌افتد؛ آن هم برای دو پسر کوچک. پسری به نام برونو از خانواده‌ای حکومتی (نازیسم) که به دلیل شغل پدرش مجبور می‌شوند به شهر دیگری نقل مکان کنند، با پسری آشنا می‌شود که اسیر اردوگاه اجباری است و پیژامه‌ای راه راه می‌پوشد. برونوی کنجکاو پایش را از محدوده زندگی‌اش بیرون‌ می‌گذارد تا محیط اطرافش را بهتر بشناسد و به جای جدید اخت بگیرد که با دوست جدیدش آشنا می‌شود. حصاری بلند بین آن‌ها وجود دارد اما این حصار باعث نمی‌شود که آن‌ها نتوانند با هم ارتباط برقرار کنند.

«پسرکی با پیژامه راه راه» داستان دوستی و ارتباط بین کودکان و تمام انسان‌هاست وقتی آن‌ها بدون هیچ پیش‌داوری، دشمنی، کینه، سیاست و غرض‌ورزی‌ای می‌توانند با هم دوست شوند و هم را بشناسند. این داستان به انسان‌ها یادآوری می‌کند که چطور حصارهایی که برای هم ساخته‌اند آن‌ها را از هم دور کرده است.

سایه‌ی باد داستانی مسحورکننده و تلاقیِ دنیاهای مارکز، اکو، اورهان پاموک و بورخس است. داستان سایه‌ی باد در شهر زیبای بارسلون رخ می‌دهد. پسربچه‌ای ۱۰ ساله با پدرش در یک روز سرد به گورستانی از کتاب‌های فراموش‌شده در شهر قدیم بارسلون می‌روند. کتابخانه‌ای با دالان‌های تودرتو و عنوان‌های مرموز و از یاد رفته که داستان‌های بورخس را به یاد می‌آورد. پسر اجازه دارد که یک کتاب را انتخاب کند و بردارد. او از میان قفسه‌های خاک‌آلود و وحشت‌انگیز، کتاب سایهٔ باد نوشتهٔ خولیان کاراکس را برمی‌دارد. پسر بزرگ می‌شود و این کتاب و نویسنده‌ی آن، برای پسر آغازگر ماجراهای هیجان‌انگیز و رازآمیز می‌شوند.

سایه‌ی باد برای آن‌هایی که عاشق کتاب‌ها و قصه‌ها هستند، بهترین داستان است؛ آن‌هایی که کودکی و نوجوانی‌شان همراه با کتاب گذشته است؛ آن‌هایی که از راهروهای کتابخانه‌ها گذشتند و همیشه دوست داشتند آن‌قدر عمر کنند که تمام آن کتاب‌ها را بخوانند. پسرک سایهٔ باد نمایندهٔ تمام کتاب‌خوان‌هایی است که از نوجوانی شروع به کتاب‌خواندن کردند و در بزرگسالی هم به اندازهٔ شوق کودکی‌شان با داستان‌ها عجین شدند.

کتاب خاطرات صد‌در‌صد واقعی یک سرخپوست پاره‌وقت داستان زندگی آرنولد اسپیریت جونیور از زبان خود اوست. آرنولد پسری ۱۴ساله و سرخ‌پوست است که به‌دلیل مشکلی که در هنگام تولد برایش پیش آمد، سرش با بقیه‌ی بدنش تناسب ندارد. علاوه‌بر‌ این ایراد ظاهری چشم‌هایش نیز ضعیف است و به‌جای ۳۲ تا دندان ۴۲ دندان دارد. بی‌نهایت لاغر است و سرش، دستانش و پاهایش متناسب با بدنش نیست و بزرگ است. زبانش می‌گیرد و از همه بدتر، مدام یکی از پاهایش به دیگر گیری می‌کند و زمین می‌خورد.

آرنولد تصمیم می‌گیرد که از محله‌ی سرخ‌پوست‌ها بیرون برود. او که به نقاشی و کشیدن کاریکاتور علاقه‌مند است، می‌خواهد به مدارس دولتی سفیدپوست‌ها در واشنگتن برود. این تصمیم مشکلات زیادی را هم از سمت سرخ‌پوست‌ها و هم از سوی سفید‌پوست‌ها برای او رقم می‌زند.

خاطرات صددرصد واقعی یک سرخ‌پوست پاره‌وقت داستان رنج سرخ‌پوست‌ها و البته تمام افرادی است که خود را در اقلیت می‌بینند. آرنولد نماینده‌ی نوجوانانی است که هم در ظاهر و هم در عقیده با دیگران تفاوت دارند؛ اما می‌خواهند پا پس نکشند و در جامعه باقی بمانند و آن‌قدر بر رویه‌ی خود ادامه دهند که دیگران وادار به عقب‌نشینی شوند، او را بپذیرند و به او احترام بگذارند.

کتاب دزد داستان دختری به نام لیزل در دوران جنگ جهانی است. مادر لیزل زنی کمونیست است که به اردوگاه کار اجباری فرستاده‌ شده و اکنون لیزل تحت سرپرستی خانواده‌ای دیگر قرار دارد. لیزل که علاقه‌ی فراوانی به خواندن کتاب دارد، خود را با دزدیدن کتاب‌های مختلف و مطالعه‌ی آن‌ها سرگرم می‌کند. او کم‌کم به سرپرستان جدیدش خو می‌گیرد و بعد از مدتی به کمک پدرخوانده‌ی مهربانش که در خواندن و یادگرفتن او را یاری می‌دهد به مطالعه‌ی کتاب‌هایی که دزدیده می‌پردازد. این داستان از زبان مرگ روایت می‌شود و همین موضوع، به جذابیت و تأثیرگذاری آن می‌افزاید. این کتاب داستان امیدواری در اوج ناامیدی است؛ در زمانی که جنگ و ویرانی بر تمام زندگی مردم سایه افکنده، دختری با تمام اشتیاق با کتاب‌خواندن به فردای خود امیدوار می‌شود. فردایی که البته ممکن است برای خودش هم تیره باشد. درنهایت، نویسنده با این داستان، تلخی جنگ را به خواننده نشان می‌دهد و اینکه سیاست‌های خودخواهانه و نادرست حکمرانان نتیجه‌ای جز نابودی برای کودکان و نوجوانان ندارد.

روزگار عصیان داستان زندگی سخت و پرمشقت مادربزرگ نویسنده، لی‌لی کیسی اسمیت و به زبان اوست؛ روزگاری که گردباد، خشکسالی، سیل، رکود اقتصادی و غمبارترین فاجعهٔ‌ شخصی زندگی‌اش را در تگزاس به چشم دیده است، اما با صبر تمام این مشکلات را از سر گذرانده است. او زندگی‌اش را تعریف می‌کند و خواننده را با خودش به دنیای پر فراز و نشیب تجربه‌های تازه می‌برد. لی‌لی در خانواده‌ای تهیدست زندگی می‌کرد. او در ۱۵سالگی مجبور شد به‌تنهایی سفری دور و دراز به شهری دورافتاده بکند و در آنجا به مدرسه برود. او کم‌کم وارد ماجراهای تلخی در زندگی می‌شود؛ اما همه را از سر می‌گذراند. آنچه در داستان روزگار عصیان خواننده را با خود همراه می‌کند، پشتکار و امید لی‌لی به ادامهٔ زندگی و غلبه بر مشکلاتش است.

شاید از نظر خیلی‌ها خیلی کم پیش آید که نوجوانی افسرده شود یا به مرگ فکر کند. کتاب ظرافت جوجه‌تیغی دقیقا دست روی چنین موضوع ناب و کمیابی می‌زند. نوجوانی که شبیه نوجوان‌های دیگر نیست؛ اما وقتی بقیه، داستان زندگی او را می‌خوانند با او همذات‌پنداری می‌کنند.

داستان درباره‌ی دختری ۱۲ساله به نام پالوما و البته ارتباط او با سرایدار محل زندگی‌اش، رنه میشل است؛ زنی کتابخوان و مهربان. پالوما از سنش بیشتر می‌فهمد، پدرش صاحب یکی از کارخانه‌های بزرگ اسلحه‌سازی است و مادرش که از افسردگی رنج می‌برد، تمام وقتش را صرف رسیدگی به گلدان‌ها و مراقبت از گل‌هایش می‌کند. به نظر پالوما، خواهرش نمادی از بلاهت است. همان بلاهتی که در نسل جوان پاریس به‌خوبی به چشم می‌خورد. پالوما با نوشته‌هایش جهان و انسان‌هایش اطرافش را تحلیل می‌کند، همه را با حرف‌ها و افکارش متعجب می‌کند و تنفرش را از آدم‌های اطرافش به‌خوبی نشان می‌دهد. کم‌کم ارتباط عمیقی بین پالوما و رنه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود نگاه هردو، به‌ویژه پالوما به زندگی عوض شود. ظرافت جوجه تیغی از آن دست کتاب‌هایی است که به خواننده‌های بزرگسال در حالت‌های غم و افسردگی کمک می‌کند. آدم‌بزرگ‌ها حرف دل خود را می‌توانند از زبان پالوما بشوند و از طریق رنه به زندگی امیدوار شوند.

داستان‌های فردریک بکمن این روزها حسابی طرفدار دارد. «مادربزرگ سلام رساند و گفت متاسف است» یکی از این داستان‌هاست که به دلیل حضور شخصیت کودک در آن بسیار خواننده را مجذوب خود کرده است.

السا دختر ۷‌ساله‌ای است که رابطه‌ی خیلی نزدیکی با مادربزرگش دارد. آن‌ها در انگلستان زندگی می‌کنند. السا احساس می‌کند که به عنوان یک دختر ۷ساله مسئولیت‌های سنگینی در زندگی ‌دارد. از مادربزرگش مراقبت می‌کند، کتاب می‌خواند، مدام به ویکی‌پدیا سر می‌زند و غلط‌های دستوری دیگران را اصلاح می‌کند. او دختری کاملا خاص و متفاوت است. مادربزرگ السا، زنی ۷۷ساله است که او نیز کاملا متفاوت است و از دید دیگران یک دیوانه‌ی تمام‌عیار محسوب می‌شود. در طول داستان مادربزرگ، السا را وارد ماجراجویی‌های جدید، جالب و خنده‌داری می‌کند. اگر داستان‌‌های قبلی کمی غم‌انگیز بودند یا مایه‌های تاریخی یا مرموز داشتند، این یکی حسابی جذاب و مفرح است و می‌تواند شما را به دنیای پاک و معصوم کودکان ببرد. فقط در این کتاب متوجه می‌شوید که پدربزرگ‌مادربزرگ‌ها هم در جذابیت و معصومیت دست‌کمی از کودکان ندارند. به همین دلیل عاشق این داستان می‌شوید.