مقتل الحسین (ع)
نویسنده: ابومخنف لوط بن یحیی ازدی
مترجم: حجت‌الله جودکی
انتشارات: انتشارات خیمه
آشنایی با مقتل‌های کربلا و مقتل‌خوانی در روز عاشورا
37,124 بازدید
عاشورا و وقایع پیش‌آمده در آن از اهمیت ویژه‌ای در تاریخ تشیع و اسلام برخوردار است. این واقعه صرفاً اتفاقی حزن‌آور و مصیبت‌بار نیست، چرا که در طول تاریخ وقایعی از این دست رخ داده است. شهادت حسین بن علی حماسهی بزرگ اسلامی و الهی بود؛ از این جهت که این داستان فقط مصیبت و جنایت و ستمگری نیست، بلکه قهرمانی بزرگ دارد که این جنایت‌ها بر او وارد شد. از نظر مرتضی مطهری واقعه‌ی عاشورا دو بعد سیاه و سفید دارد؛ سیاهِ آن جنایت‌ها و نابکاری‌ها و قتل و غارت‌هایی است که دشمنان سیدالشهدا علیه‌السلام روا داشتند و «سفیدِ آن حماسه است، افتخار و نورانیت است، تجلی حقیقت و انسانیت است، تجلی حق‌پرستی است». امام حسین علیه‌السلام چراغ حقیقت مقدّس الهی است و همواره در مسیر هدایت بشر گام برداشته است؛ چه در زمان حیات و چه در زمان ممات.
ضرورت درس‌آموزی و عبرت‌اندوزی از حادثه‌ی عظیم عاشورا اقتضا می‌کند که حوادث این ماجرای بسیار شگفت و پراهمّیت، دقیقاً و بدون هیچ کم و کاستی نقل شود تا دستخوش تحریف نشود؛ از این رو خواندن مقتل که روایت‌های نزدیک و واقعی‌تری دارند بسیار توصیه می‌شود. مقاتلِ موثق عموماً ارجاعات فراوانی به کتب دست‌اوّل تاریخی دارند و در آن‌ها از منابع و کتب اهل‌سّنت استفاده‌ی فراوان شده است.
اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید
مقتل چیست؟
مَقْتَل یا مقتل‌نویسی نوعی تاریخ‌نگاری است که به چگونگی شهادت شخصیت‌های مهم دینی از زبان شاهدان و راویان عینی می‌پردازد. مقتل‌نگاری در میان شیعیان رواج دارد و بیشتر برای شرح شهادت امامان معصوم علیه‌السلام خصوصاً امام حسین علیه‌السلام و یارانش است. مقتل امام حسین علیه‌السلام حاوی روایاتی از پیامبر صلی‌الله و امام علی علیه‌السلام و واقعه عاشورا و عواقب آن است.
معروف‌ترین مقتل‌های امام حسین علیه‌السلام
بستن تبلیغمقتل الحسین (ع)
قدیمی‌ترین و معتبرترین مقتل امام حسین علیه‌السلام را ابومخنف لوط بن یحیی اَزدی غامدی ـاز اصحاب امام محمد باقر و امام صادق علیه‌السلامـ مورخ قرن دوم هجری نوشته است. ابومخنف نابینا بود و با کمک عصاکش خودش در مسیر لشکریان کوفی می‌ایستاد و درباره‌ی واقعه‌ی عاشورا از آن‌ها سؤال می‌کرد و این روایات را می‌نوشت. مقتل ابومخنف از بین رفته، اما بخش بزرگی از این کتاب در تاریخ طبری و کتاب دیگر مورخان بزرگ از جمله ابوالفرج اصفهانی و شیخ مفید آمده است.
مقتل الحسین علیه‌السلام متن عربی و ترجمه‌ی فارسی کتاب مقتل الحسین ابومخنف لوط بن یحیی ازدی است که به «نخستین مقتل مکتوب امام حسین» علیه‌السلام معروف است. در واقع، مترجم کتاب، حجت‌الله جودکی، مقتل الحسینِ ابومخنف را از کتاب تاریخ طبری استخراج و برای تصحیح آن از دیگر متون تاریخی نیز استفاده کرده است.
ترجمه‌های دیگری هم از این کتاب هست مثل ترجمه‌ی مرحوم علامه عسکری که مورخی برجسته و متخصص در زمینه‌ی تاریخ اسلام بوده است. از این رو، مطالب کتاب را با نگاه خاص و دقیقی نوشته و حتی چگونگی ذکر ترتیب حوادث نیز آگاهانه و بانگاهی محققانه صورت گرفته است. این کتاب حوادث منجر به حادثه‌ی عاشورا را از لحظه‌ی مرگ معاویه و جانشینی فرزندش یزید آغاز و تحلیل می‌کند؛ و سپس ماجرای عدم بیعت امام حسین علیه‌السلام و دعوت مردم کوفه و پیمان‌شکنی آنان و ماجرای حُر و دیگر وقایع تا اسارت اهل بیت و امام سجاد علیه‌السلام را بیان می‌کند.
لهوف
لهوف
نویسنده: علی‌بن‌موسی ابن طاووس
مترجم: ابوالحسن میرطالبی
انتشارات: انتشارات دلیل ما
کتاب لهوف بیانی است از یک واقعیت با دقتی علمی و آمیخته به احساس و عاطفه‌ی نهفته در نهان‌گاه همه‌ی انسان‌ها. می‌کوشد رویکردی داشته باشد راستین به صحنه‌های این روز عطشناک، خون‌بار، فرساینده و ننگ‌آلود. لهوف را ابن طاووس نوشته و خواننده با مطالعه‌‌ی سطر به سطر آن درمی‌یابد که نویسنده واقعیت تاریخی این رویداد را بیان کرده است. لهوف یکی از معتبرترین و دقیق‌ترین مقاتل در دسترس است. این مقتل شامل چهار بخش یک مقدمه و سه مسلک است:
بخش اول مقدمه‌ی کتاب: که شامل مطالبی درباره‌ی مقام امام حسین علیه‌السلام، عظمت واقعه‌ی عاشورا و ثواب و ارزش گریه بر امام حسین علیه‌السلام است.
بخش دوم یا مسلک اول: از ابتدای تولد امام حسین علیه‌السلام و اشاره به روایات قدسی و روایات اهل‌بیت علیه‌السلام به قضایای کربلا شروع می‌شود و پس از نقل آنچه بر مسلم بن عقیل در کوفه گذشت با ورود امام حسین علیه‌السلام به صحرای کربلا پایان می‌گیرد.
بخش سوم یا مسلک دوم: گزارشی از شرح نبرد و چگونگی شهادت اصحاب امام حسین علیه‌السلام تا وقایع ظهر عاشورا و شهادت آن حضرت است.
بخش چهارم یا مسلک سوم: از ماجرای عصر عاشورا و اسارت اهل‌بیت علیه‌السلام شروع می‌شود و تا بازگشت به مدینه و شرح احوال امام سجاد علیه‌السلام است.
از لهوف ترجمه‌های بسیاری به زبان فارسی شده برخی از ترجمه‌ها هم منظوم است. این کتاب به دلیل اهمیت و شیوه‌‌ی لطیف نگارش مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفته است.
مقتل سیدالشهداء
مقتل سیدالشهداء
نویسنده: ابوالفضل هادی‌منش
انتشارات: نشر جمال
مقتل سیدالشهدا مَقتَلی فارسی نوشته‌ی مُعتَمِدالدّوله، پسر عباس میرزا ولی‌عهد فتحعلی شاه قاجار، است که به تفصیل، به شرح احوال امام حسین علیه‌السلام اعم از بیان حوادث و وقایع زمان تولد تا شهادت حضرت پرداخته و در سال ۱۳۰۳ قمری نگارش یافته است. نویسنده با نثر خاص دوره‌ی قاجار ـ(نثری مشکل یا مصنوع) به روایت تاریخی واقعه‌ی کربلا پرداخته است. در یک تقسیم‌بندی کلی، علاوه بر کتاب‌های عمومی تاریخ و ادب از کتاب‌های نویسندگانی چون ابومخنف، نهاوندی، ثقفی، ابن‌نباته، ابن نعمه استفاده کرده که به حدود چهل‌وهشت مقتل می‌رسد. این کتاب یکی از پرآوازه‌ترین کتاب‌های تألیفی در قرون اخیر است که از آن با عنوان «مقتلی کامل و شایسته و معتبر» تعبیر کرده‌اند. این مجموعه با آنکه نزدیک به یک‌ونیم قرن از تألیفش می‌گذرد، همچنان تازگی مضامین و انسجام مطالب و استحکام تألیف به اضافه‌ی اطلاعات گسترده و سودمند در آن به چشم می‌خورد.
علاوه بر این، به دلیل نقل از منابع معتبر و دقت در نقل و به علت جایگاه نویسنده‌ی آن، همواره مورد توجه بوده، به گونه‌ای که از مقاتل معتبر است و مورد استفاده‌ی عالمان بزرگ.
مقتل الکرام
مقتل الکرام
نویسنده: بهاءالدین قهرمانی‌نژاد شائق
انتشارات: شرکت چاپ و نشر بین الملل
در این کتاب، سبک جدیدی در بیان زندگی‌نامه و تاریخ و رزم‌نامه یاوران امام حسین علیه‌السلام در نظر گرفته شده که غالباً به صورت ادبی و روایت‌های داستانی آمده است. هدف این کتاب پژوهش و تحلیل درباره‌ی ابعاد گوناگون شخصیتی یاروان امام حسین علیه‌السلام است و در ادامه برجسته‌سازی و روشن‌کردن آن ویژگی‌ها برای الگوسازی در عصر حاضر. علاوه بر این، حاوی نکات مهمی پیرامون بیان مردانگی و فتوت و ولایت‌مداری اصحاب و بررسی علل درونی و بیرونی آن است.
این کتاب شامل پنج فصل است:
۱- کلیات: شامل مفاهیم نظری و منبع‌شناسی؛
۲- فصل اول: درباره‌ی یاران امام حسین علیه‌السلام و بررسی و تحلیل شخصیت شهدا و اسرای اهل بیت علیه‌السلام؛
۳- فصل دوم: بررسی ابعاد شخصیتی افرادی که سابقه‌ی صحابگی رسول اکرم صلی‌الله و امیرالمومنین علیه‌السلام را داشتند؛
۴- فصل سوم: بررسی احوال یاران امام که در مسیر مکه به کربلا به وی پیوستند مثل مسلم، هانی، قیس، صیداوی…؛
۵- فصل چهارم: بررسی احوال اسرای کربلا همچون زینب کبری سلام‌الله، ام وهب،…؛
مقتل فلسفی
مقتل فلسفی
نویسنده:
انتشارات: میراث ماندگار
در فرهنگ تشیع، مدح و منقبت و همچنین ذکر مصیبت ائمه‌ی معصومین علیه‌السلام فضیلت محسوب می‌شود و ضمن داشتن برکات دنیای و اخروی سبب الگوسازی و رواج ارزش‌هایی همچون آزادی، آزادگی، مبارزه با ظلم، ستیز با طاغوتیان، دفاع از مظلومان و مستضعفان، مسئولیت‌پذیری،… می‌شود. کتاب مقتل فلسفی ذکر مصیبت‌های امام حسین علیه‌السلام به بیان گرم خطیب بزرگوار مرحوم فلسفی است. نویسنده‌ی این کتاب، محمدتقی رحمتی شهررضا، از میان نوارهای سخنرانی موجود روضه‌ها را جدا کرده و به نگارش درآورده است.
زیارت ناحیه مقدسه
زیارت ناحیه مقدسه
نویسنده: واحد محتوا انتشارات کتاب جمکران
انتشارات: انتشارات کتاب جمکران
این زیارت معروف‌ترین زیارت امام حسین علیه‌السلام است. ناحیه‌ی مقدسه اصطلاحی است که شیعیان، از زمان امام هادی علیه‌السلام تا پایان غیبت صغری برای اشاره به امام معصوم استفاده می‌کردند و چون این زیارت را یکی از نائبان خاص امام زمان عج‌الله نقل کرده زیارت ناحیه‌ی مقدسه نامیده می‌شود. این زیارت عموماً در روز عاشورا خوانده می‌شود، گرچه قید خواندن برای این روز را ندارد و می‌توان آن را در وقت‌های دیگر هم خواند. بنابراین، آن را از زیارات مطلقه می‌دانند؛ یعنی در هر زمانی -عاشورا و غیر عاشورا- می‌توان آن را خواند و امام حسین علیه‌السّلام را زیارت کرد. علاّمه‌ی مجلسی رحمت‌الله این زیارت را به نقل از مرتضی علم‌الهدی و شیخ مفید و شیخ محمد بن المشهدی در بحارالانوار آورده و در خاتمه می‌نویسد که این زیارت را امام زمان عج‌الله برای یکی از نوّاب خاصّه نقل کرده است.
زیارت ناحیه‌ی مقدسه مرثیه‌ی عمیق و سوزناک امام مهدی عج‌الله برای سیدالشهدا علیه‌السلام است؛ کسی که با چشمش جای‌جای کربلا و لحظه‌به‌لحظه‌ی حماسهی عاشورا را مشاهده و مصائب عطش و سیلی و تازیانه را بر خانواده‌ی امام درک کرده است. ذکر واضح و دقیق وقایع عاشورا این زیارت را در زمره‌ی مقاتل قرار داده است.
متن زیارت به گونه‌ای است که زیارت‌شونده امام حسین علیه‌السلام و زائر امام زمان عج‌الله است. هر دو از فرزندان رسول خدا صلی‌الله و قیام‌کننده برای برقراری عدالت و اعتلای کلمه‌ی توحیدند. آن قیام کرد تا دولت ظلم و کفر براندازد و حاکمیت قرآن را تجدید کند. در نهایت شهید شد و خون خدا گردید و این قیام می‌کند تا ادامه‌دهنده‌ی قیام جدش باشد. هر دو بشریت را در برابر این سؤال قرار می‌دهند و از آنان یاری می‌طلبند:
«هَلْ مِنْ ناصرٍ یَنْصُرُنی وَ هَلْ مِنْ مُعینٍ یُعینُنی، هَلْ مِنْ ذابَّ یَذُبُّ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ اللّهِ صلی‌الله
آیا یاری‌گری هست که یاریم دهد؟ آیا کمک‌دهنده‌ای هست که کمک کند؟ آیا کسی هست که از حریم رسول خدا صلی‌الله دفاع کند؟
ناحیه‌ی مقدسه مضامینی همچون دلدادگی به امام، سیرت حسینی، فعالیت‌های اجتماعی، مطیع‌بودن، مردم و اسلام، عبودیت، زمینه‌های قیام، توصیف صحنه‌ی کربلا، مصیبت بعد از عاشورا و بازتاب جنایت را در بر دارد. آمیزه‌ای از آگاهی و عشق و عرفان و سوز و حماسه و توسل و منشور هشیاری‌بخش و مسئولیت‌آفرین برای انسان‌هاست. در عین مرثیه‌گونه بودنش، درس‌های بسیاری برای شیعیان دارد و از غنی‌ترین و پرمحتواترین زیارات امام حسین علیه‌السلام به شمار می‌رود.
زیارت ناحیه‌ی مقدسه شامل چه بخش‌هایی است؟
این زیارت شامل هشت بخش است و هر بخش به مضامین متعددی می‌پردازد.
۱- سلام بر انبیاء و اولیا با ذکر پاره‌ای صفات ویژه و پندآموز؛
۲- سلام بر امام حسین علیه‌السلام و یاران شهید او همراه با گزیده‌ای از ویژگی‌های آنان؛
۳- کلامی درباره‌ی قصد و انگیزه و آرزوهای خود هنگام زیارت امام حسین علیه‌السلام و یاری او؛
۴- توصیف بزرگوارانه و سیره‌ی پیامبرگونه‌ی امام حسین علیه‌السلام؛
۵- سخن از کیفیت قیام در زمانی که ستم و بی‌عدالتی گسترش یافت و حضرت پیروانش را فرا خواند و نحوه‌ی پاسخگویی یاران امام؛
۶- شرح مصائب و چگونگی شهادت امام حسین علیه‌السلام و اسارت اهل‌بیت علیه‌السلام؛
۷- برشماری نتایج شهادت از جهت صدمه‌ی بر اسلام و ماتم انبیاء و اولیا و فرشتگان؛
۸- دعا و یاری‌خواهی از خدا
فواید خواندن زیارت ناحیه‌ی مقدسه
خواندن دعا و زیارت فوایدی زیادی دارد مثل کسب معرفت، آرامش روانی، خودسازی، محبوبیت نزد خداوند، دفع بلا، تقویت روحیه‌ی احساس مسئولیت به جامعه،…
خواندن و عمیق‌شدن در مضامین زیارت هم باعث افزایش معرفت می‌شود؛ معرفتی که با آن درمی‌یابیم که عمر کوتاه و زندگی پایان‌یافتنی است. با این بینش است که برای ساختن زندگی با کیفیت تلاشی مضاعف خواهیم کرد. دیگری طلب مغفرت و نزدیکی به خداست. علاوه بر این، شاخصی برای توجه به خویشتن و خودسازی است. نقشی که هر فرد برای تعیین سرنوشت خود و جامعه‌ی خود دارد انکارناپذیر است. در کنار این مضامین، ذکر وقایع روز عاشورا و اثر افراد حاضر در این واقعه حاکی از مسئولیت فردی و دینی و اجتماعی و سیاسی است که نشان از نگاه بالغانه‌ی شیعه به انسان و نقش‌های متعدد او در ساحت دین و اجتماع دارد.
کلام آخر
خواندن مقتل امام حسین علیه‌السلام از آنجا اهمیت دارد که حاوی تاریخ است و تاریخ سرمایه‌ی بزرگ علمی، سرمشقی برای فرهیختگی و خردورزی، درمانی برای دردهای انسانی و عاملی سرنوشت‌ساز است. تاریخ منبعی از اطلاعات در مورد نحوه‌ی رفتار افراد و جوامع را در اختیار ما می‌گذارد. فضایی را برای بررسی دقیق مسائل اخلاقی فراهم می‌آورد و به افراد امکان می‌دهد تا درک اخلاقی خود را بسنجند؛ به هویت‌بخشی کمک می‌کند و اسرار گذشته را آشکار می‌کند. ضمناً مقاتل گزارش‌هایی بدون غلو، مستند، مبتنی بر واقعیت و عقلانیت، بدون آنکه احساسات و عواطف خارجی به آن افزوده شود به خودی خود مظلومیت و شهامت و حماسه و عرفان واقعه‌ی عاشورا را نشان می‌دهد.
37,124 بازدید
بستن تبلیغ
الهه سوداچی
اشتراک
ورود
2 دیدگاه ها
قدیمی ترین
