معروف‌ترین پایان‌بندی‌های ادبیات ایران و جهان

و در آن حال که آن‌جا نشسته بودم و به بحر دنیای ناشناخته قدیم رفته بودم، به شگفت‌زدگی گتسبی اندیشیدم در آن هنگام که برای اولین‌بار آن نور سبز را در انتهای لنگرگاه دِیزی کشف کرده بود. راه درازی را پیموده بود تا به این چمن آبی‌فام رسیده بود، و لابد رؤیایش آن‌قدر نزدیک به نظر می‌رسید که بعید بود آن را به چنگ نیاورد. نمی‌دانست که رؤیایش دیگر پشت سر اوست، جایی در آن تاریکی عظیم آن‌سوی شهر، آن‌جا که دشت‌های تاریک جمهوری زیر آسمان شب موج برمی‌داشتند.

گتسبی به نور سبز باور داشت، به آن آینده سراسر سکر و لذت که سال به سال از برابر ما بیشتر پس می‌نشیند. پس، از چنگ ما گریخته است، اما مهم نیست ـ فردا تندتر خواهیم دوید، دست‌های‌مان را بیشتر خواهیم گشود… و روزی در صبحی خوش ـ پس همچنان می‌کوبیم، مانند قایق‌هایی خلاف جریان، و همواره به گذشته رانده می‌شویم.

رُزاشارون در انباری که صدای باران در آن می‌پیچید آرام نشسته بود. بعد آهسته از جا برخاست و به طرف گوشه‌ی انبار رفت و به صورت بیمار و ناتوان و چشمان فراخ و وحشت‌زده‌ی مرد نگاه کرد. بعد آهسته کنار مرد دراز کشید. مرد سرش را آهسته جابه‌جا کرد. رُزاشارون یک طرف شال را کنار زد و سینه‌اش را نمایان ساخت و گفت: «باید بخوری.» بعد نزدیک‌تر آمد و سر مرد را هم نزدیک‌تر آورد و گفت: «این‌جا، این‌جا.» بعد دستش را زیر سر مرد گذاشت و آن را نگه داشت. انگشتان زن موهای مرد را آرام نوازش دادند. رُزاشارون سر برداشت و به همه جای انبار نظر انداخت و لب‌ها را فرو بست و لبخندی مرموز بر آن‌ها نقش بست.

چه آرامش بزرگی در خود حس می‌کرد، از این چشم‌انداز قوّتی یافته بود. و بخشی از دردها و غم‌هایش از کنج ذهنش بیرون پریده بودند و دور شده بودند. یک لحظه ایستاد و چیزهای دیگر را هم به یاد آورد، خیابان سروها، صف در صف، از پایین جاده تا مقابل عمارت سفید، تو به تو یاسمن در ساحل رود، و دیوارهای سفید، پنجره‌های سبز، پرده‌های روشنی که در نسیم تکان می‌خورد. و مامی. مامی آنجا بود. ناگهان دلش برای مامی پرواز کرد. مثل دوران کودکی، دلش خواست سر بر سینه پهن و بزرگش بگذارد و دست سیاه و مهربان او را بر سرش حس کند. مامی حلقه ارتباط او با روزهای قدیم بود.

یاد خانواده‌اش افتاد، خانواده‌ای که شکست را نمی‌شناخت. حتی وقتی که شکست فرود آمد، با کمک آنان به پای ایستاد و سرش را بالا گرفت. تردید نداشت که می‌توانست رت را دوباره باز گرداند. می‌دانست که می‌تواند. هر وقت اراده کرده بود، هیچ مردی یارای گریختن از افسون او را نداشت.

«فردا راجع به این موضوع فکر می‌کنم، در تارا. می‌دونم که تحملشو دارم. فردا بالاخره راهی برای برگردوندنش پیدا می‌کنم. خُب، فردا روز دیگری است.»

زن از یک گارسون پرسید: «این چیه؟» و به تیر دراز ماهی غول‌پیکر اشاره کرد که اکنون زباله‌ای بود در انتظار آنکه با جزر آب از ساحل برود.

گارسون گفت: «بمبک. کوسه.» منظورش این بود که بمبک چنین کرده است.

«هیچ نمی‌دونستم کوسه دم به این خوشگلی و خوش‌ترکیبی داره.»

مردی که با او بود گفت: «من هم نمی‌دونستم.»

آن سر کوچه، پیرمرد در کلبه‌اش باز به خواب رفته بود. همچنان روی صورت خوابیده بود و پسر کنارش نشسته بود و او را می‌نگریست.

پیرمرد خواب شیرها را می‌دید.

بدرود! تو را ترک می‌کنم و تو آخرین انسانی هستی که چشمم به او می‌افتد. بدرود فرانکنشتاین! اگر هنوز زنده بودی و هوای انتقام در سرت بود بایست می‌دانستی که انتقام گرفتن از من در گرو حیات من بود نه مرگ من. اما ندانستی. تو پی نابودی من بودی تا شرارتم فزونی نگیرد و اگر به نحوی خارج از درک و فهم من هنوز قوای عقل و احساست کار می‌کند باید بدانی که حیاتم بیش از مرگم مایهٔ رنج و عذاب من است. تو عذاب بسیار کشیدی, اما رنج و عذاب من از تو بیشتر بود و تیغ ندامت از زخم من بیرون نمی‌آید مگر وقتی که مرگ زخم‌های مرا تا ابد ببندد.»

سپس با لحنی سراسر اندوه و شور فریاد زد: «اما چیزی به مرگم و پایان این احساسات و افکار نمانده. چیزی به انتهای این مصایب دلخراش نمانده. شادمان از تلِ هیزم بالا می‌روم و میان شعله‌های سوزان هلهله می‌کنم. نور آن حریق خاموش می‌شود و باد خاکستر مرا به دریا می‌برد. روحم به خواب ابدی می‌رود و اگر هم بیدار باشد این چیزها را در بیداری نمی‌بیند. بدرود.»

هیولا این را گفت و از پنجرهٔ اتاقک جستی زد روی تکه‌یخی که در نزدیکی کشتی بود. کمی بعد امواج او را با خود بردند و هیولا در تاریکی دوردست از نظر پنهان شد.

سیمای غول‌آسا را برانداز کرد. چهل سال طول کشیده بود تا دریابد چگونه لبخندی زیر آن سبیل مشکی نهفته است. امان از سوءتفاهمِ غدارِ عبث! نفرین بر تبعیدِ خیره‌سرانهٔ خودخواسته از آن سینهٔ پُرمهر! دو قطره اشکِ آکنده به رایحهٔ جین از دو سوی بینی‌اش جاری شد. ولی ایرادی نداشت، دیگر هیچ‌چیز ایرادی نداشت، کشمکش پایان گرفته بود. سرانجام بر خویشتن پیروز شده بود. برادرِ بزرگ را دوست داشت.

رالف گنگ و بی‌صدا او را نگاه کرد. یک لحظه تصویر افسون عجیبی که زمانی ساحل را فرا گرفته بود از جلوی نظرش گذشت. اما جزیره مانند جنگل مرده‌ای سوخته بود، سیمون مرده بود و جک …. اشک‌هایش جاری شد و بغضش گرفت. برای اولین بار از وقتی در جزیره بودند، تسلیم آن‌ها شد. اندوه عظیمی او را متشنج کرد و چنان به خود لرزاند که گویی تمام بدنش در هم می‌پیچید. در زیر دود سیاه و در مقابل لاشهٔ جزیره‌ای در حال سوختن، صدایش بلند شد و پسرهای کوچک دیگر که احساسات او به آن‌ها هم سرایت کرده بود، لرزیدند و بغض کردند. در میان آن‌ها، با تن و بینی کثیف و موهای به هم چسبیده، رالف برای پایان معصومیت، قلب تاریک آدمی و سقوط دوستی واقعی و دانا که پیگی نام داشت، گریست.

افسر در محاصره این سر و صداها منقلب و کمی دستپاچه شده بود. برگشت و دور شد تا به پسرها فرصت دهد به خود بیایند. درحالی‌که منتظر بود، نگاهش بر روی رزم ناوی که در دوردست قرار داشت، خیره مانده بود.

تا همین‌جا بیش‌تر نمی‌گویم. می‌توانم بگویم بعدِ خانه‌رفتن چکار کردم و چطور مریض شدم و این حرف‌ها… یا این‌که قرار است پاییزِ سالِ آینده، بعد از این‌که از این‌جا آمدم بیرون، بروم کدام مدرسه. ولی حال گفتنش را ندارم. واقعاً حالش را ندارم. از این حرف‌ها خوشم نمی‌آید. حوصله‌سَربَر است. خیلی‌ها، مثل همین روان‌کاوی که این‌جاست، مدام ازم می‌پرسند وقتی سپتامبر سالِ بعد برگشتم مدرسه حسابی درس می‌خوانم یا نه؟ به نظرم سؤال احمقانه‌ای است. آخر کی می‌داند چه پیش می‌آید؟ هیچ‌کی. گمانم این کار را بکنم، ولی از کجا معلوم؟ به خدا که خیلی سؤال مسخره‌ای است. دی‌بی مثل بقیه نیست،‌ ولی او هم سؤال‌پیچم می‌کند. همین شنبهٔ هفتهٔ پیش با دوست انگلیسی‌اش ـ که بازیگر فیلم تازه‌اش هم است ـ آمد دیدنم. زنِ ادااطواری‌یی بود ولی خب خیلی خوشگل بود. تا رفت دستشویی زنانهٔ آن طرفِ ساختمان، دی‌بی نظرم را دربارهٔ همهٔ این حرف‌هایی که بهت گفتم پرسید. خداییش نمی‌دانستم چه بگویم. راستش خودم هم نمی‌دانم چه نظری دارم. خیلی ناراحتم حرف این همه آدم را زده‌ام. فقط می‌دانم دلم برای تک‌تک‌شان تنگ شده. حتا همان استردلیتر و اکلی. گمانم دلم برای آن موریسِ لعنتی هم تنگ شده. مسخره است. هیچ‌وقت به هیچ‌کی هیچی نگو. اگر بگویی، دیگر گفتی و رهاشان کردی. آن‌وقت دلت براشان تنگ می‌شود.

اما زری، از همه چیز دلش بهم‌خورده‌بود، حتی از مرگ، مرگی که نه طواف، نه نماز میت و نه تشییع جنازه داشت. اندیشید روی سنگ مزارش هم چیزی نخواهم‌نوشت.

به‌خانه که آمدند، چند نامهٔ تسلاآمیز رسیده‌بود. از میان آنها تسلیت مک‌ماهون به‌دلش نشست و آن را برای خسرو و عمه ترجمه کرد:

«گریه نکن خواهرم. در خانه‌ات درختی خواهدرویید و درختهایی در شهرت و بسیار درختان در سرزمینت.»

«و باد پیغام هر درختی را به‌درخت دیگر خواهدرسانید و درختها از باد خواهندپرسید: در راه که می‌آمدی سحر را ندیدی!»

پارو تو دلِ آب غوطه خورد و بلم یله شد و رقصید و پس رفت و آب شکاف برداشت و نورِ ماه لیز خورد و سرهای لرزان تو بلم دور و نزدیک شد و نور ماه پیچ و تاب خورد و آب سیاه شد و سفید شد و دریا جان گرفت و نرمه موج‌ها اخم کردند. نفس پاروها که زیر آب بند می‌آمد سر از آب بیرون می‌آوردند و نفس تازه می‌کردند و تو دریا و بیابان و نخلستان و تو گوش محمد و شهرو همهمه پیچید: «خدا نگهدار.»