پرفروش‌ترین کتاب‌های تربیت کودک و نوجوان طاقچه

در دنیای پیچیده‌ی امروز، تربیت فرزندان نیاز به کسب مهارت‌های نوینی دارد و شیوه‌های پیشین تربیت فرزند بدون در نظر گرفتن شرایط عصر جدید کارآمد نخواهد بود. از جمله مجموعه‌ کتاب‌های بسیار مفیدی که با در نظر گرفتن نیازهای تربیتی جدید به ارائه‌ی روش‌هایی برای بهبود تربیت فرزندان روی آورده است، می‌توان به مجموعه‌ی «من دیگر ما» نوشته‌ی آقای محسن عباسی ولدی اشاره کرد. نام کتاب، «من دیگر ما»، اشاره به این نکته‌ی مهم دارد که فرزند، جزئی از والدین و حتی به نوعی خود کوچک‌شده‌ی والدین است.

محسن عباسی ولدی در این مجموعه که شامل ۱۴ جلد کتاب است، مباحث تربیتی را با توجه به موضوعات مختلف بررسی کرده و در هر جلد از این مجموعه کتاب به بیان نکات تربیتی حول یک موضوع خاص (مانند محبت، آزادی، بازی و…) می‌پردازد. در جلد اول این کتاب عباسی ولدی به بیان مهارت‌های تربیت فرزند و اهمیت تصحیح شیوه‌های تربیتی در دنیای امروزی پرداخته است. در این کتاب، ابتدا اهمیت تربیت فرزند به تفصیل بیان شده است، سپس برخی شیوه‌های تربیتی مانند گزاره‌های تصویری توضیح داده شده است و در نهایت به بیان تاثیر محبت در تربیت فرزندان پرداخته شده است. نویسنده در این کتاب علاوه بر بیان اهمیت تربیت، با بهره‌گیری از کلام پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار شیوه‌ای تربیتی مبتنی بر آموزه‌های دینی معرفی می‌کند. مخاطبین این کتاب عموم پدران و مادرانی هستند که دغدغه‌ی تربیت اصیل و دینی فرزندان خود را دارند. 

همه‌ی والدین در فرآیند تربیت و پرورش فرزندان خود با اهمیت بازی برای کودکان مواجه شده‌اند. بازی جزئی جدایی‌ناپذیر از مراحل رشد و پرورش فرزندان است که به‌کارگیری آن در تربیت فرزند بسیار موثر خواهد بود. کودکان در حین بازی، تعامل با جهان و دیگران را یاد می‌گیرند و استرس و اضطرابشان با پرداختن به بازی کاهش می‌یابد. اهمیت بازی به حدی است که از آن به‌عنوان یکی از حقوق اساسی کودکان یاد می‌شود.

جلد چهارم مجموعه‌ی کتاب‌های تربیتی «من دیگر ما» به نقش بازی در تربیت پرداخته است و کتاب «بازی، بازوی تربیت» ضمیمه‌ای بر توضیحات این کتاب است. این کتاب که به کوشش محسن عباسی ولدی تالیف شده است، شامل معرفی و توضیح ۱۴۰ بازی بومی کشورمان است که والدین می‌توانند به کمک آن‌ها با کودکان خود در مسیر رشد و پرورششان همراه شوند.

محسن عباسی ولدی معتقد است که با وجود تمام توضیحات و شفافیت‌هایی که درباره‌ی اهمیت بازی برای کودکان وجود داشته است باز در دنیای مدرن به اندازه‌ی کافی به آن توجه نشده است و از رفع نیازهای این‌چنینی فرزندان غفلت شده است. بازی‌هایی که در این کتاب معرفی شده است در دو بخش کلی بازی‌های مناسب نوزاد تا کامل‌شدن توانایی‌های کودک و بازی‌های مناسب زمان کامل‌شدن توانایی کودکان تقسیم شده‌اند. برخی از این بازی‌ها را والدین اجرا می‌کنند و کودکان به تماشا می‌پردازند، برخی را والدین اجرا می‌کنند تا کودکان یاد بگیرند و برخی را با هم به طور مشترک انجام می‌دهند. این بازی‌ها بر اساس وسایل موردنیاز به سه دسته قابل‌تقسیم هستند و این سه دسته عبارتند از: بازی‌های بدون وسیله، بازی‌هایی با وسایل موجود در خانه و بازی‌هایی با تهیه‌ی اسباب‌بازی و وسایل ساده. 

مطلبی که بر همه‌ی ما آشکار است این است که رفتار والدین، چه رفتار خوب و بامحبت آن‌ها و چه رفتارهای نادرست و ناسالمشان، بر روی ذهن و روان فرزندانشان اثرات عمیقی باقی می‌گذارد. اثرات عمیق منفی حاصل از این رفتارها در مشکلات افراد در دوران بزرگسالی به راحتی قابل‌ردیابی هستند و ارتباط روشنی بینشان وجود دارد. در این بین، رفتارهایی سمی تلقی می‌شوند که شدت اثر منفی که بر پایه‌ی این رفتارها بر روی ذهن فرزند ایجاد می‌شود انکارکردنی نیست. از جمله این رفتارها می‌توان به نادیده‌گرفتن نیازهای فرزندان، بی‌تفاوت بودن نسبت به فرزندان و یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل اشاره کرد. والدینی که چنین رفتارهایی در رابطه با فرزندانشان از آن‌ها سر می‌زند اصطلاحا والدین سمی نامیده می‌شوند.

هرچند که شناسایی و تشخیص سمی‌بودن والدین و رفتارهایشان ساده نیست اما سوزان فوروارد در کتاب «والدین سمی» به عنوان یک روان‌درمانگر و با توجه به تجربیات خود، به بیان آثاری که رفتارهای آزاردهنده‌ی والدین سمی بر روی فرزندانشان خواهد داشت پرداخته است. فوروارد رفتارهای سمی را در دسته‌بندی مختلف بیان کرده و درباره‌ی آثار هر کدام به طور کامل توضیح می‌دهد. علاوه بر تلاش برای معرفی رفتارهای سمی، یکی دیگر از هدف‌های نویسنده کمک به التیام افرادی است که در دوران کودکی و نوجوانی خود تحت تاثیر رفتارهای ناسالم والدینی سمی بوده‌اند. این کتاب را می‌توان به عنوان یکی از بهترین خودآموزها درباره‌ی رفتارهای نادرست والدین در نظر گرفت و مخاطب آن هم تمام والدینی هستند که درباره‌ی اثرگذاری بر فرزندانشان نگران‌اند و هم تمامی فرزندان اثرگرفته از والدین سمی. 

شاید به‌عنوان والد یک فرزند، برای تربیت او یک طرح ازپیش‌تعیین‌شده و کاملا مشخص در ذهن داشته باشید، طرحی که یک برنامه‌ریزی دقیق برای رسیدن به اهدافی روشن پیش روی فرزندتان می‌گذارد. در این صورت مطالعه‌ی کتاب «علیه تربیت فرزند» از آلیسون گوپنیک به شدت به شما توصیه می‌شود. نویسنده در این کتاب به داشتن چنین برنامه و طرح‌هایی برای تربیت و جهت دادن به فرزند ایراد وارد می‌کند و از والدین می‌خواهد تا به جای نجار بودن برای فرزندانشان، برای آن‌ها باغبانی باشند که با توجه به ویژگی‌های هر کدام و با توجه به شرایط تصمیم به جهت‌دادن به آن‌ها می‌گیرند. چرا که یک نجار ابتدا یک طرح در ذهن خود دارد و سپس شروع به اجرای آن می‌کند، ولی یک باغبان به طور دقیق به نیازهای گیاهان خود توجه کرده و سپس برای رفع آن‌ها برنامه می‌ریزد.

گوپنیک در این کتاب به صراحت اعلام می‌کند که به عقیده‌ی او «کار ما به‌عنوان والدین ساختن نوع خاصی از کودک نیست، در عوض کار ما فراهم‌آوردن فضایی محافظت‌شده از عشق، امنیت و پایداری است که کودکانی از انواع بسیار نامنتظره بتوانند در آن بشکفند. کار ما شکل‌دادن به اذهان کودکان ما نیست. کار ما این است که به ذهن آن‌ها اجازه دهیم در همه امکانات جهان کاوش کنند. کار ما این نیست که به کودکان بگوییم چگونه بازی کنند، بلکه دادن اسباب‌بازی با آن‌ها و جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها پس از اتمام بازی بچه‌هاست. ما نمی‌توانیم به کودکان بیاموزیم بلکه می‌توانیم به آنها اجازه دهیم تا بیاموزند.» توجه به این نکته و تلاش برای پرورش هر فرزند با توجه به ویژگی‌های شخصی و خاص وی می‌تواند منجر به پیشرفت و موفقیت عظیمی گردد. 

شیوه‌های تربیتی بازدارنده مانند دعوا و قهر و تنبیه همیشه از جمله‌ روش‌های کمتر موردعلاقه‌ی والدین بوده است و اغلب والدین به دنبال روش‌های تربیتی هستند که تا حد امکان از این رفتارها به دور باشد. نائومی آلدورت در کتاب «تربیت بچه‌ها، تربیت خود ماست» تلاش می‌کند تا با بیان ویژگی‌های کودکان به‌گونه‌ای به والدین امکان درک فرزندان خود را بدهد که در نتیجه‌ی آن فرزندشان بهترین نسخه‌ی خود باشد. برای دستیابی به این درک لازم است که ابتدا به فرزند خود به چشم یک فرد از یک جامعه نگاه کنید، نیازها و خواسته‌های آن‌ها را مانند هر فرد دیگری در جامعه در نظر بگیرید، به آن‌ها احترام بگذارید و خلاصه با فرزندانتان مثل سایر مردم جامعه رفتار کنید.

آلدورت در این کتاب، برای ساده‌تر شدن این مسئله، چند توصیه‌ی قابل‌اجرا برای ارتباط با فرزندان ارائه می‌دهد که عبارتند از: با خودگویی خاموش خود را از رفتار و احساسات فرزندتان جدا کنید، توجه خود را به کودک خود معطوف کنید، به آنچه فرزندتان می‌گوید یا کارهایی که او ممکن است انجام دهد توجه کنید، احساسات و نیازهای کودک خود را بدون نمایش و بدون اضافه‌کردن ادراک خود تأیید کنید و به کودک خود قدرت دهید تا ناراحتی خود را برطرف کند. با به‌کارگیری این نکات ساده می‌توانید به راحتی و به دور از روش‌های بازدارنده، به بروز بهترین نسخه‌ی فرزندانتان کمک کنید.

همه‌ی ما گاهی با خود به این فکر کرده‌ایم که مادر بودن یک وظیفه‌ی بسیار بزرگ و قابل‌توجه است. برای مادر خوبی بودن علاوه بر محبت مادرانه مهارت‌های مختلف زیادی نیز موردنیاز است. جاسمین لی کوری در کتاب «مادری که کم داشتم» به همین مسئله توجه داشته است. این کتاب در سه بخش مختلف نگاشته شده است. لی کوری به عنوان یک روان‌شناس در این کتاب ار رابطه‌ی بین مادر و فرزند و آثار چگونگی این رابطه بر روی فرزند سخن گفته است.

در بخش اول، نویسنده خواسته‌های فرزندان از مادرانشان را به تفصیل بررسی کرده است. در بخش دوم کتاب، جاسمین لی کوری به بررسی لطمه‌ها و آسیب‌هایی که رفتارهای ناسالم و نامناسب مادر به فرزندانش وارد می‌کند پرداخته است. در بخش سوم کتاب نیز با راهنمایی برای التیام آسیب‌ها و صدماتی که از اینگونه رفتارها به فرد وارد شده است روبه‌رو هستیم. این کتاب چهار هدف را دنبال می‌کند، اول اینکه به شما کمک می‌کند تا تصویری واضح از مادر بودن داشته باشید، سپس شما را راهنمایی می‌کند تا ارتباط بین مادر بودن و مسائل دیگر زندگیتان را دریابید. سومین هدف کتاب این است که بتوانید از نواقص و کاستی‌های خود در مادر بودن آگاه شوید و به برطرف‌کردن آن‌ها بپردازید. هدف نهایی کتاب التیام‌بخشیدن و کمک به کسانی است که رابطه‌ی درستی با مادر خود نداشته‌اند و حال درصدد بهبود رابطه‌ی خود با مادرشان به‌عنوان بزرگسال بر آمده‌اند. خواندن این کتاب برای همه‌ی مادرانی که نگران رابطه‌ی خود با فرزندانشان هستند و همه‌ی فرزندانی که در تلاش برای تصحیح رابطه‌ی خود با مادرشان هستند توصیه می‌شود.

گاهی اوقات شیوه‌های سنتی تربیت فرزندان پاسخگوی مشکلات و مسائلی که امروزه در روابط بین والدین و فرزندان به وجود می‌آید نیست و حتی در برخی مواقع شیوه‌های تربیتی سنتی با مشکلات پیش‌آمده در تضادند. به همین دلیل برای داشتن یک رابطه‌ی عمیق سالم و با آرامش با فرزندانتان لازم است به شیوه‌های جدیدتری روی آورید.

کتاب «تربیت بدون فریاد» نوشته‌ی هال ادوارد با همین هدف تالیف شده است. هال ادوارد در این کتاب با شرح مشاهدات خود از روابط بین والدین و فرزندانی که در دوران درمان‌گری وی به او مراجعه کرده‌اند، چهار نکته‌ی اساسی در شکل‌گیری رابطه‌ی مناسب بین والد و فرزند را بیان کرده است که چکیده‌ی آن دعوت به حفظ خونسردی و آرامش است. این چهار نکته در کتاب در چهار بخش «والدین خونسردی شویم که واقعاً فرزندانمان نیاز دارند»، «حفظ خونسردی یعنی ایجاد حریم»، «حفظ خونسردی یعنی تعیین جایگاه» و «خود را به تمرین‌کردن عادت دهید» ارائه شده‌اند. در واقع در کتاب «تربیت بدون فریاد» به جای تربیت فرزند، به تربیت یک والد خوب پرداخته شده است. هال ادوارد معتقد است که با تلاش برای ایجاد یک رابطه‌ی خوب با فرزندانتان می‌توانید به ارتباط سالم در تمام ابعاد زندگیتان دست یابید و این خود باعث ایجاد آرامش در تمام مراحل زندگیتان خواهد بود.