معرفی بهترین کتاب‌های شعر عاشقانه

یکی از جامع‌ترین کتاب‌هایی که در موضوع اشعار عاشقانه نگاشته شده، «یکصد منظومهٔ عاشقانهٔ فارسی» نوشته‌ی حسن ذوالفقاری است. این کتاب که در ۱۴۰۱ صفحه نوشته شده، منبعی خوب برای علاقه‌مندان به مطالعه در موضوع اشعار غنایی است. منظومه‌ها شکل گسترش‌یافته‌ای از ادبیات غنایی است و علاوه‌برآن سایر انواع ادبی مانند ادبیات حماسی و تعلیمی را نیز می‌توان در آن مشاهده کرد. مهم‌ترین مشخصه‌ی منظومه‌ها شکل داستانی و روایی آن‌ها است.

هرچند در این اثر برای راحتی بیشتر در مطالعه‌ی کتاب، منظومه‌ها بر اساس حروف الفبا مرتب شده‌اند، اما سیر تاریخی آن‌ها نیز به‌دقت شرح داده شده است. یکصد منظومهٔ عاشقانهٔ فارسی با بهره‌گیری از ۸۰۰ منبع به شرح تاریخچه‌ی اشعار عاشقانه و مختصات آن‌ها می‌پردازد و منظومه‌ها را بر اساس منشأ تاریخی، منشأ جغرافیایی، زبان، اسطوره‌های مرتبط و… طبقه‌بندی می‌کند.

حسن ذوالفقاری نویسنده‌ی این اثر، از پژوهشگران صاحب‌نام در موضوع ادبیات عامه، گردآورنده‌ی فرهنگ و دانشنامه‌های ارزشمند و مؤلف کتاب‌های درسی و کتاب‌های ویرایش و نگارش بود. او ساختار روایی داستان‌ها در کتاب یکصد منظومهٔ عاشقانهٔ فارسی را بر اساس نظریه‌ی پراپ نگاشته است.

هفت منظر منظومه‌ای عاشقانه و حماسی سروده‌ی هاتفی خرجردی خراسانی یا هاتفی جامی شاعر قرن دهم است. او خواهرزاده‌ی عبدالرحمن جامی است. هاتفی جامی بسیاری از اشعارش را به تقلید از منظومه‌های نظامی سروده است. او در سرایش هفت منظر علاوه بر هفت پیکر نظامی، نظری نیز به هشت بهشت امیرخسرو دهلوی دارد. هرچند هاتفی بیشتر به‌واسطه‌ی اشعار حماسی‌اش مشهور است، اما در این مثنوی تصاویر عاشقانه‌ را نیز به‌خوبی ترسیم کرده است. هفت منظر ۲۴۶۶ بیت دارد. کتاب حاضر تصحیح دکتر سیاوش مرشدی و دکتر حسن ذوالفقاری است.

اگر می‌خواهید منتخبی از ۴۰۰ غزل عاشقانه‌ی ۱۰ تن از غزل سرایان ایران از سنایی تا سایه را در یک مجموعه بخوانید، کتاب شعر عاشقانه غوغای غزل می‌تواند انتخاب خوبی برایتان باشد. در این مجموعه اشعاری از سنایی، عطّار، مولانا، سعدی، عراقی، حافظ، فروغی، شهریار، عماد و سایه گردآوری شده است.

غوغای غزل از همان کتاب‌هایی است که لازم است کنار دستتان باشد برای وقت‌هایی که فقط هوس چای و غزل می‌کنید!

فرض کنید کتابی شامل گزیده‌ی اشعاری از هوشنگ ابتهاج دارید که دکتر شفیعی کدکنی در حضور خودِ شاعر آن‌ها را انتخاب کرده است. این فرض، شرح نگارش کتاب آینه در آینه است. دکتر شفیعی کدکنی سال‌‌ها با سایه نشست‌وبرخاست داشت. به گفته‌ی او اشعار جمع‌آوری‌شده در این کتاب که در یک شب نوشته شده، حاصل گزینشی یک‌شبه و حداقل ۳۵ساله است! 

امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) علاوه بر اشعار بی‌مانندش پژوهش‌های ادبی‌ای به‌ویژه درباره‌ی حافظ دارد. شاید همین قرابت زیاد با حافظ این دو را به هم پیوند داده و باعث شده است که برخی به او لقب حافظ زمانه‌ی ما را بدهند. برخی از اشعار ابتهاج توسط خوانندگانی مانند محمدرضا شجریان و علیرضا قربانی خوانده شده‌اند. از میان آن‌ها می‌توان به ایران ای سرای امید، سپیده و ارغوان اشاره کرد.

دکتر شفیعی کدکنی بیشتر به‌عنوان پژوهشگر ادبیات شناخته شده است اما او اشعار زیبایی نیز دارد که بازتاب طبع ادب‌دوست اوست. اسامی و سال چاپ هریک از مجموعه‌ اشعار او که در ۵۵ سال سروده شده‌اند به ترتیب زیر است:

۱۳۴۴ – زمزمه‌ها / ۱۳۴۴ – شبخوانی / ۱۳۴۷ – از زبان برگ / ۱۳۵۰ – در کوچه‌باغ‌های نشابور/ ۱۳۵۶ – بوی جوی مولیان / ۱۳۵۶ – از بودن و سرودن / ۱۳۵۶ – مثل درخت در شب باران / ۱۳۷۶ – هزارهٔ دوم آهوی کوهی / ۱۳۹۹ – طفلی به نام شادی

هرچند دکتر شفیعی هرگز به دبستان و دبیرستان نرفت، از ابتدا زیر نظر پدرش تحصیل کرد که از دوستان بزرگانی چون ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر و علی‌اکبر فیاض بود. او به پیشنهاد علی‌اکبر فیاض در کنکور ثبت‌نام کرد و نفر اول شد. دکتر شفیعی کدکنی مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه فردوسی مشهد و مدرک کارشناسی ارشد و دکترای خود را از دانشگاه تهران گرفت و تنها ۱۰ روز پس از دفاع از پایان‌نامه‌اش در سال ۱۳۴۸ شروع به تدریس در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران کرد.

در مهرماه سال ۱۳۹۸ «نشان عالی هنر برای صلح» به‌پاس بیش از نیم‌قرن تلاش در اعتلای فرهنگ و ادب پارسی به محمدرضا شفیعی کدکنی اهدا شد.

کتاب طفلی به نام شادی شامل پنج دفتر از سروده‌های محمدرضا شفیعی کدکنی است.

رهی معیری شاعر و ترانه‌سرای معاصر است که تحت‌تأثیر بزرگان ادب فارسی به‌ویژه سعدی غزل‌هایی دلنشین سروده است. رهی به موسیقی نیز علاقه‌ی زیادی داشت و با دستگاه‌های مختلف به‌خوبی آشنا بود. به همین خاطر او در ترانه‌سرایی نیز تبحر داشت. رهی معیری سراینده‌ی ترانه‌های آشنایی چون «شد خزان»، «شب جدایی»، «کاروان»، «مرغ حق» و «جوانی» است. با دنبال‌کردن اشعار رهی معیری در دیوان او، به ظرافت‌های شعری‌اش بهتر می‌توان پی برد.

حسین منزوی که از سرایندگان چیره‌دست غزل بود، توانست این قالب شعری را از نو بشناسد و بشناساند. او همچنین در سرودن دیگر قالب‌های شعری از جمله آزاد و ترانه طبع‌آزمایی کرده است. دیوان اشعار او که یکی از کتاب‌های مجموعه‌ی شعر زمان ما است، به‌خوبی ویژگی‌ انواع سروده‌های او را نشان می‌دهد. این اثر به رسم سایر کتاب‌های این مجموعه، مقدمه‌ای جامع و ارزشمند دربارهٔ جنبه‌های فکری و حرفه‌ای منزوی دارد که در درک بهتر اشعارش و دنبال کردن سیر فکری او یاری‌دهنده است.

ازآنجاکه شعر دربردارنده‌ی تصویرپردازی‌های زیبا و متنوعی است، بسیاری از دوستداران شعر، در تجسم تصاویر نیز توانمند می‌شوند و ممکن است پس از چندی به هنرهای بصری علاقه‌مند شوند. در این مجموعه‌ی عکس و شعر که به همت تورج صیادپور گردآوری شده است، علاوه بر مطالعه‌ی اشعار شاعرانی مانند محمدعلی بهمنی، با تعدادی شعر مدرن از شاعران کمترشناخته‌شده نیز آشنا می‌شویم که تصاویری هنرمندانه زینت‌بخش هرکدام از آن‌هاست.

اشعار محمدعلی بهمنی چنان خواندنی است که کمتر علاقه‌مند جدی شعر می‌تواند از کنار آن بگذرد و چنان همه‌فهم است که نوجوانان نیز می‌توانند بسیاری از سروده‌هایش را بخوانند، درک کنند و لذت ببرند. کتاب گزیده‌ی اشعار محمدعلی بهمنی که در نشر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ شده است یکی از همین آثار است.

 ترانه‌های دلنشین بهمنی نیز برای بسیاری از ما خاطره‌انگیز است. خرچنگ‌های مردابی، بهار بهار، دهاتی، رودخونه‌ها، هوای حوا و نقش فرش دل از جمله اشعاری است که از سوی خوانندگان و مردم با اقبال مواجه شده است. 

 محمدعلی بهمنی مضامین عاشقانه را به اشکال گوناگونی بازگو می‌کند. او بسیار به شعر مدرن گرایش دارد؛ هرچند که ظاهر اشعارش این‌گونه نمی‌نماید. مصرع اول شعر «در من غزلی تازه، دنبال تو می‌گردد» به‌خوبی گرایش‌های شعری او را تصویر می‌کند:

فاضل نظری از شاعران جوان معاصر است که با ۷ مجموعه شعر گریه‌های امپراتور، اقلیت، آن‌ها، ضد، کتاب، اکنون و وجود در سرودن غزل خوش درخشیده و در ادامه‌ی این راه نیز سعی دارد پاسخ‌گوی طبع سخت‌پسند علاقه‌مندان به غزل باشد. شعر زیر از کتاب گریه‌های امپراتور است.

مجموعه شعر ماه و ماهی سروده‌ی علیرضا بدیع از شاعران و ترانه‌سرایان جوان و خوش‌آتیه است. برخی از اشعار علیرضا بدیع در آهنگ‌های معروفی خوانده شده‌اند که برای همه‌ی ما آشناست. بدیع علاوه بر سرودن شعر، به تألیف آثار پژوهشی و آموزش شعر نیز می‌پردازد. از جمله آثار پژوهشی او که درباره‌ی ادبیات غنایی است می‌توان به کتاب همواره عشق اشاره کرد. این کتاب از گردآوری ۱۰۰ شعر عاشقانه از شعرای معاصر تشکیل شده است.

اگر مایل هستید درباره‌ی اشعار عاشقانه‌ی فارسی بیشتر مطالعه کنید، کتاب «هفتاد سال عاشقانه» انتخاب خوبی است. این کتاب سیر تغییرات و افت‌وخیزهایی را که شعر عاشقانه فارسی بین سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۷۰ طی کرده، با روایتی خواندنی شرح می‌دهد.