معرفی کتاب های فلسفی برای کودکان و نوجوانان

دنیای سوفی، سفری به دل تاریخ فلسفه است. سفری که با یک پرسش عجیب آغاز می‌شود: تو کیستی؟ این سوال که روی که تکه کاغذی نوشته شده است، آغاز سفری است به کوچه پس‌کوچه‌های یونان باستان. همانجایی که اولین فیلسوف‌های عالم، قدم می‌زدند و با مردم خوش‌وبش می‌کردند و سعی می‌کردند ذهن آن‌ها را به موضوعی جلب کنند که به نظر بسیار بی‌ارزش و بی‌اهمیت می‌آید: زندگی چیست؟

یوستین گاردر با نوشتن دنیای سوفی، در واقع در تلاش بود تا متن مناسبی آماده کند که دانشجویانش در کلاس‌های فلسفه بتوانند از آن استفاده کنند. متنی که چند ویژگی مهم داشته باشد: تاریخ فلسفه را در قالب داستان بیان کند. فلسفه را به صورتی طبقه‌بندی‌شده و به زبان ساده بیاموزد و از همه مهم‌تر، داستانی باشد تا بتواند برای مخاطبانش جذاب باشد. و همه‌ی این ویژگی‌ها باعث شده این رمان یکی از بهترین کتاب های فلسفی برای نوجوانان و بزرگسالان بشود.

شازده کوچولو کتابی است که نامش را می‌توانید در فهرست‌های مختلف پیدا کنید. در فهرست کتاب‌هایی که باید پیش از مرگ خواند، کتاب‌هایی که پرفروشند، بیش از همه کتاب‌های فرانسوی در جهان خوانده و یا ترجمه شده‌اند و … . این بار هم نامش در فهرست کتاب‌هایی برای آشنایی با فلسفه برای نوجوانان آمده است. جای چندان تعجبی هم نیست. این کتاب کوچک و کم‌حجم بیشتر از هزاران هزار ساعت درس و آموزش می‌تواند فلسفه زندگی را بیان کند.

آنتوان دوسنت اگزوپری در این کتاب که مرور خاطرات و گفتگوهای خلبانی با یک مسافر کوچک است، از زندگی صحبت می‌کند. در این کتاب، روح فلسفه جریان دارد؛ همان شگفتی معصومانه و کودکانه‌ای که مسافر کوچولو در سفرهایش تجربه می‌کند و همان سوال مهم همیشگی که در تمام بحث‌های فلسفی وجود داشته است، در این کتاب وجود دارد. مسافر کوچک سوال می‌پرسد و مدام می‌خواهد از همه‌چیز سردربیاورد. او می‌خواهد چرایی همه‌چیز را بداند و با این سوال پرسیدن‌هایش است که در نهایت یکی از جذاب‌ترین کتاب‌های دنیا را می‌سازد.

همیشه، وقتی پای فلسفه به میان می‌آید، ذهن به سمت سوالاتی از این دست می‌رود: ما که هستیم؟ برای چه زندگی می‌کنیم؟ یا به عبارت بهتر

از کجا آمده‌ام؟ آمدنم بهر چه بود؟ / به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم

به هرحال، این تجربه میان تمام انسان‌ها مشترک است. فکر کردن درباره اینکه چه کسی هستند و چه رسالتی در زندگی خود دارند. از طرف دیگر گاه باید جرات به خرج داد و در انتظار تغییرات، دست به کاری زد. جاناتان لیوینگستون، مرغ دریایی بود که این سوال را از خودش پرسیده بود و به پاسخ هم رسیده بود. او دوست داشت پرواز را تجربه کند. پروازی بلند، طولانی و در ارتفاعی بالا. جایی که هرگز پای هیچ مرغ دریایی دیگری به آنجا نرسیده است. اما این فکر جاناتان، به مذاق دیگران خوش نمی‌آید. پدر و مادرش سخت نگران حال او هستند و دیگر مرغ‌ها، او را دیوانه می‌پندارند. آرزوی پرواز برای مرغ دریایی، زیاد از حد به نظر می‌رسد. روزی می‌رسد که همه مرغ‌های دریایی، جلسه‌ای تشکیل می‌دهند تا درباره جاناتان تصمیم‌گیری کنند…

جاناتان، مرغ دریایی، داستانی کوتاه و خوش‌خوان است که مطمئنا لذت را به تمام خوانندگانش هدیه می‌کند و یکی از بهترین کتاب های فلسفی برای نوجوانان است.

کندوکاو فلسفی برای نوجوانان کتابی راهنما برای فراگیری فلسفه نوشته سعید ناجی، سمانه عسکری و فاطمه یونسی است. در این کتاب فلسفه در قالب داستان آموزش داده شده است. این داستان‌ها کمک می‌کنند کودکان با سفری تخیلی به زندگی شخصی‌شان گره‌های اساسی یا فلسفی زندگی خود را به یاد آورند و آنها را به‌منظور بررسی یا یافتن راه‌حل از زبان شخصیت‌های داستان مطرح کنند تا با همفکری و کمک دوستانشان در حلقهٔ کندوکاو راهی برای درک و فهم و حل آنها بیابند.

دنیا برای ما انسان‌ها، مجالی است برای کسب تجربه‌های متفاوت. از خوردن غذاهای سرزمین‌های گوناگون گرفته تا دیدن دنیا و عاشق شدن. هرکدام از این تجربیات می‌توانند نگاهمان را به زندگی تغییر دهند و خرد یا آگاهی دیگری به ما ببخشند. اما گاهی، رخدادها و اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای مسیر زندگی را متفاوت می‌کنند. مثل یک بیماری عجیب. این همان اتفاقی است که در کتاب همه چیز، همه چیز، رخ می‌دهد.

شخصیت اصلی این کتاب فلسفی برای نوجوانان، مادلین، دختری جوان است که تا به حال پایش را از خانه بیرون نگذاشته است. برخلاف هفده‌ساله‌های دوروبرش زندگی‌اش از مسیر مدرسه، کلاب، جشن‌های مدرسه و دورهمی‌های دوستانه خالی است. دنیای او از مادرش، پرستارش و کتاب‌هایش تشکیل شده است. زندگی او در یک قرنطینه دائمی می‌گذرد که البته برای حفظ سلامتی و حفظ جانش ضروری است. اما از روزی که همسایه‌های جدید به محله آن‌ها اسباب‌کشی می‌کند، زندگی مادلین هم تغییر می‌کند و دوروبرش با چیزهای جدیدی پر می‌شود. تجربه‌هایی متفاوت…

 یاس فلسفی چیزی است که شاید تجربه‌اش کرده باشیم. لحظاتی دردناک که شرایط روحی و روانی خودمان به هم ریخته است و از طرف دیگر، شرایط اجتماعی نیز هر چراغ امیدی را خاموش می‌کند. امیدوار ماندن و ایمان داشتن به زندگی و ساختن هدف، در چنین شرایطی از همیشه سخت‌تر است. اما اگر بتوانیم به تجربه‌های متفاوت دست پیدا کنیم، کنار آمدن با شرایط و تلاش برای بهبودی برایمان آسان‌تر می‌شود.

ویکتور فرانکل، درست زمانی که در اردوگاه کار اجباری بود و تمام اعضای خانواده‌اش را از دست داده بود، به معنای زندگی فکر می‌کرد. در جستجوی دستاویزی که به آن چنگ بزند و زندگی‌اش را دوباره سرهم کند. خوشبختانه او موفق شد و بعدا، خاطرات و تجربه‌های آن دوران را در کتاب مشهورش، انسان در جستجوی معنا منتشر کرد. هرچند این اثر یک کتاب فلسفی برای نوجوانان نیست اما اگر تمام کتاب‌های قبلی را خوانده‌اید، حالا می‌توانید به سراغ این کتاب هم بروید.

کارل و معنای زندگی، یکی دیگر از داستان‌های بامزه‌ای است که می‌توان به همین منظور خواند. کارل کرم کوچکی است که به زندگی عادی کرم‌ها مشغول است؛ تونل می‌سازد و از زندگی‌اش راضی است. اما زمانی که با یک موش صحرایی برخورد می‌کند، تمام معادلاتش به هم می‌ریزد. موش از کارل می‌پرسد که تونل کندن برای چیست؟ این آغاز سفر کارل، برای پیدا کردن این جواب این پرسش است…