بهترین آثار زیگموند فروید و ترتیب خواندن کتاب‌های او

کتاب آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره یکی از بهترین و خواناترین آثار فروید است. او لغزش‌های زبان، نام‌های فراموش‌شده و اشتباهات کوچک را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این اتفاقات افکار پنهان را آشکار می‌کنند. برای مثال جاگذاشتن کلیدها در جایی، محصول حواس‌پرتی صرف نیست، بلکه نشان می‌دهد که ما ناخودآگاه می‌خواستیم از چیزی طفره برویم. این کتاب با دو ترجمه از بنیامین مرادی و سهیل سمی در طاقچه در دسترس است.

کتاب تفسیر خواب درست است که کتابی طولانی است، اما همچنین در همین اثر است که نبوغ فروید بیش از همیشه دیده می‌شود. در ابتدا بهتر است از خواندن بخش‌های عصب‌شناختی صرف‌نظر کنید. روی تجزیه و تحلیل رؤیاهای او تمرکز کنید و چیزی نمی‌گذرد که شروع به دیدن سمبولیسم در همه جا خواهید کرد؛ از جمله در رؤیاهای خودتان. در کتاب تفسیر خواب، فروید عصر مدرن را دورانی معرفی می‌کند که در آن «اصل واقعیت» بر «اصل لذت» پیشی می‌گیرد. به عبارت دیگر، مردم برای دستیابی به سطحی از امنیت در محیطی بهداشتی، پاکیزه و آرام، بخشی از آزادی و شادمانی خود را مبادله می‌کنند. اگرچه این تبادل می‌تواند منفعت‌هایی به همراه داشته باشد، اما درنهایت، میراث آن سرکوب امیال «طبیعی» و تحمیل الگوهای رفتاری یا گفتمان‌های خاص است که تنها به شکلی غیرمستقیم اجازه‌ی بروز به غرایز و اشتیاق‌ها می‌دهند. این سرکوب، رنج‌آور بوده و زخم‌هایی عمیق بر روان بر جای می‌گذارد که التیام آن‌ها دشوار است.

در این کتاب، فروید مراحل رشد و نقش میل جنسی خود را توضیح می‌دهد. هر چند مقالات این کتاب بحث‌برانگیز هستند و صحت و سقم آن‌ها هنوز جنجال‌برانگیز است، اما خواندن این آثار زمینه را برای فهم ایده‌های بعدی او فراهم می‌کند. مقاله‌ی اول «کژروی‌های جنسی» نام دارد و به مراحل تحول شخصیت در کودکی، تمرکز انرژی لیبیدو و اختلالات روانی می‌پردازد. مقاله‌ی دوم با عنوان «میل جنسی کودکانه»، دیدگاه وجود غریزه‌ی جنسی در کودکی و آشکارشدن ماهیت و تکامل آن را مطرح می‌کند. مقاله‌ی سوم که نام آن «تغییر پیکره‌یابی‌های بلوغ» است، تغییرات حیات جنسی کودکانه در بلوغ و معطوف شدن غریزه خود-اروتیک به موضوع جنسی را شرح می‌دهد. در بخش پایانی نیز مقالاتی درباره‌ی روشنگری جنسی کودکان، اخلاق جنسی، نظریه‌های جنسی کودکانه، سازمان‌یابی تناسلی و میل جنسی زنانه گردآوری شده است. نسخه‌ی الکترونیکی و نسخه‌ی صوتی این کتاب را می‌توانید با ترجمه‌ی ابراهیم ملک‌اسماعیلی بخوانید و بشنوید.

کتاب فراسوی اصل لذت دربردارنده‌ی مقاله‌ای است که در ۱۹۲۰ نگاشته شد. این مقاله نقطه‌ی عطف نظریه‌ی رانه است. فروید با طرح مفهوم «تاناتوس» (انگیزه‌ی مرگ) در کنار «اروس» (انگیزه‌ی زندگی)، رفتار انسانی را ناشی از مبارزه بین تمایل به لذت و تمایل به نابودی می‌داند. او «آرزوی مرگ» را فشاری درونی در سلول‌ها برای بازگشت به حالت اولیه و تجلی فیزیکی انگیزه مرگ روان‌شناختی می‌داند. او در این مقاله نشان داده است که همان اندازه که به دنبال لذتیم، به همان اندازه به دنبال خودتخریبی می‌رویم. هوشمند ویژه این کتاب را ترجمه کرده است. یوسف اباذری نیز این مقاله را در مجله‌ی «ارغنون» با عنوان «ورای اصل لذت» منتشر کرده است.

حالا که با مفاهیم اولیه‌ی فروید آشنا شده‌اید، خواندن این اثر کوتاه، برای شما آسان‌تر است. این اثر تراکمی منطقی از اندیشه‌های فروید به دست می‌دهد. این کتاب به تشریح سه مفهوم اساسی روان‌شناسی فروید، یعنی اید (نهاد)، ایگو (خود) و سوپرایگو (فراخود) می‌پردازد. این مفاهیم که نخست در مقاله‌ی «فراسوی اصل لذت» مطرح شدند، در کتاب ایگو و اید بسط یافتند. تمرکز اصلی کتاب بر ایگو و بررسی کشمکش‌های درونی آن بین اید (خواسته‌های سرکوب‌شده)، سوپرایگو (ارزش‌های درونی‌شده) و همچنین بین غرایز عشق و مرگ است. به این ترتیب، ایگو در میان خواسته‌های اید و فشارهای سوپرایگو گرفتار می‌شود. در طاقچه می‌توانید به نسخه‌های الکترونیکی و صوتی این اثر با ترجمه‌ی امین‌پاشا صمدیان، دسترسی داشته باشید.

در سال ۱۸۸۵، فروید و«یوزف بروئر» با انتشار کتاب مطالعاتی در باب هیستری، یکی از نخستین آثار مهم خود را در زمینه روان‌شناسی عرضه کردند. این کتاب به بررسی دقیق بیماری هیستری اختصاص یافته و روش درمانی نوینی را معرفی می‌‌کند که بعدها به‌عنوان مبنای روان‌کاوی شناخته شد. فروید و بروئر در این اثر، با مطالعه‌ی نمونه‌های بالینی گوناگون، به‌ویژه مورد «آنا»که تحت مداوای بروئر قرار داشت، نشان دادند که علائم هیستریک اغلب از تجربیات روانی و رویدادهای دردناک عاطفی در گذشته نشئت می‌گیرند. آن‌ها کشف کردند که از طریق گفت‌وگو و بازگویی این رویدادهای پنهان و ابراز احساسات، امکان تخفیف بسیاری از علائم جسمانی بیماران فراهم می‌شود. اهمیت کتاب مطالعاتی در باب هیستری در تاریخ روان‌شناسی بسیار است و به‌عنوان یک تحول اساسی در درک مکانیزم‌های روانی انسان تلقی می‌گردد. مفاهیمی اساسی همچون ناخودآگاه، مقاومت و انتقال که بعدها در چارچوب نظری فروید جایگاه کانونی یافتند، در همین اثر برای نخستین‌بار بیان شده‌اند. نسخه‌ی صوتی و الکترونیکی این کتاب را می‌توانید با ترجمه‌ی سهیل سمی بشنوید و بخوانید.

کتاب تمدن و ملالت‌های در مورد این است ‌که چرا زندگی مدرن ما را مضطرب می‌کند. این اثر، جزو قابل فهم‌ترین آثار فروید است که در آن روان‌شناسی و فلسفه را با هم آمیخته است. فروید این کتاب را در سال ۱۹۲۹ نوشت و در سال ۱۹۳۰ منتشر کرد. او در این اثر با رویکردی روان‌شناسانه به بررسی پیدایش و تحول تمدن و فرهنگ می‌پردازد. هسته‌ی اصلی این کتاب چالش میان خواسته‌های فردی و ضرورت‌های اجتماعی است که موجب نارضایتی‌های تمدنی می‌شود. او معتقد است که در روان بشر دو نیروی متضاد و سازش‌ناپذیر وجود دارد: سایق عشق و سایق تخریب. به عقیده‌ی او بشر هنوز نتوانسته راهی برای رفع این تقابل پیدا کند. این کتاب با ترجمه‌هایی از محمد مبشری، محمود بهفروزی و بنفشه جعفر منتشر شده است.

کتاب چرا جنگ؟ دربردارنده‌ی نامه‌های آلبرت اینشتین و زیگموند فروید در سال ۱۹۳۲ است. در آن زمان، با قدرت‌گیری فاشیست‌ها و نازی‌ها در اروپا، استقرار نظام‌های کمونیستی و دیکتاتوری، جنگ داخلی اسپانیا، بحران اقتصادی جهانی و تجاوز ژاپن به چین، جهان در آستانه‌ی جنگی دیگر قرار داشت. اینشتین، شاهد ویرانی‌های جنگ جهانی اول و نگران استفاده مخرب از علم، به دنبال راهی برای جلوگیری از جنگ بود و با باور به اینکه «هرگز جنگی خوب و صلحی بد وجود نداشته است»، به دنبال بسیج افکار عمومی علیه جنگ‌طلبی بود. او با وجود تردید در روان‌شناسی، از فروید خواست تا از منظر روان‌شناسی به مسئله‌ی پیشگیری از جنگ بپردازد و پرسید: «آیا در مقابل فاجعه شوم جنگ راه نجاتی برای بشریت وجود دارد؟». از دل این نامه‌ها می‌توانید با نگاه و تحلیل فروید در باب جنگ آشنا شوید. نسخه‌ی صوتی این کتاب را می‌توانید با ترجمه‌ی خسرو ناقد و گویندگی ایمان رئیسی، آرمان سلطان‌زاده و مهدی صفری به گوش جان بسپرید.

موسی و یکتاپرستی، اثری که واپسین نوشته زیگموند فروید پیش از مرگ تلقی می‌شود، نگاهی تازه به تاریخ قوم یهود می‌اندازد. فروید در این کتاب فرضیه‌ی غیرعبرانی‌تبار بودن حضرت موسی (ع) را پیش می‌کشد؛ احتمالی که با باورهای رایج رهبران مذهبی یهود منافاتی ندارد. او بر این نظر است که موسی یک اشراف‌زاده‌ی مصری و از حامیان «آخناتون»، فرعون یکتاپرست مصر باستان، بوده است. ایده‌ی اصلی این کتاب در سال ۱۹۳۴ شکل گرفت، اما فروید به دلیل تردید در استحکام دلایلش و ملاحظات سیاسی، انتشار آن را به تأخیر انداخت. این کتاب در سه بخش تنظیم شده و بیشتر به تحلیل آرای زیگموند فروید در زمینه‌ی تئوری روان‌کاوی و ارائه‌ی فرضیه‌هایی درباره‌ی وقایع تاریخی می‌پردازد. فروید پیش از این نیز در کتاب «توتم و تابو» از این شیوه‌ی تحلیلی استفاده کرده بود. فروید در کتاب موسی و یکتاپرستی با آنچه در کتاب مقدس درباره‌ی حضرت موسی آمده است، اختلاف نظر دارد. ترجمه‌ی قاسم خاتمی از این کتاب در نسخه‌های صوتی و الکترونیکی در دسترس است. صالح نجفی نیز ترجمه‌ای از این کتاب ارائه کرده که نسخه‌ی الکترونیکی آن را می‌توانید در طاقچه بخوانید.

با گذشت حدود ۱۰۰ سال از ارائه‌ی درس گفتارهای مقدماتی روان‌کاوی در دانشگاه وین، مباحث مطرح‌شده در آن همچنان برای شناخت ناخودآگاه انسان کارآمد هستند، زیرا به موضوع سرکوب‌های روانی می‌پردازند. در این کتاب، فروید تقریباً تمامی نظریه‌های خود را مرور می‌کند و به همین دلیل، افرادی چون «کارل آبراهام» آن را بهترین اثر او برای آشنایی با نظریات روانکاوی می‌دانند. این درس‌گفتارها، اگرچه به پیچیدگی و عمق آثار متاپسیکولوژیک او نمی‌رسند و هدفشان نیز چنین نیست، اما می‌توانند مدخل بسیار مناسبی برای درک آن آثار باشند. این کتاب از سه بخش تشکیل شده است.

کتاب نظریه‌هایی در باب جنسیت در دوران کودکی منتخبی از مقالات زیگموند فروید درباره‌ی مفهوم کلیدی سکسوالیته است. فروید سکسوالیته را در شکل‌گیری روان و فرهنگ بنیادین می‌داند و دیدگاه روان‌کاوانه‌ی او شامل فانتزی‌های ناخودآگاه و سکسوالیته کودکی با امیال سرکوب‌شده است. او در این کتاب سکسوالیته را عاملی آسیب‌زا می‌دانست که ایگو سرکوب می‌کند. به عقیده‌ی او سکسوالیته در مراحل رشد به اشکال گوناگون بروز کرده و در روان‌کاوی از طریق تفسیر، نمود دیگری پیدا می‌کند. این کتاب برای کسانی مناسب است که به‌صورت تخصصی با روان‌کاوی فروید آشنا شوند.