معرفی بهترین آثار ژان پل سارتر و ترتیب خواندن کتاب‌های او

رمان تهوع مشهورترین اثر داستانی ژان پل سارتر و نمایانگر پوچی هستی است. «روکانتن»، شخصیت اصلی داستان، با تجربه‌ای از بی‌معنایی و پوچی جهان روبه‌رو می‌شود. او احساس می‌کند که اشیا و حتی وجود خودش فاقد هرگونه معنای ذاتی هستند. آزادی و مسئولیت از دیگر درون‌مایه‌های این رمان است. روکانتن درمی‌یابد که انسان‌ها آزاد هستند تا هرگونه معنایی را به زندگی خود ببخشند، اما این آزادی با مسئولیت سنگینی همراه است. سارتر در این رمان بسیاری از مفاهیم کلیدی اگزیستانسیالیسم، از جمله تأکید بر وجود فردی، آزادی انتخاب و مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال خود را نشان داده است. رمان تهوع در سال ۱۹۳۸ منتشر شد و در مدت‌زمانی اندک به یکی از مهم‌ترین آثار ادبی قرن بیستم تبدیل شد. این اثر تأثیر عمیقی بر ادبیات و فلسفه گذاشت و به‌عنوان یکی از آثار برجسته‌ی اگزیستانسیالیستی شناخته می‌شود. فضای ذهنی و درونی شخصیت اصلی داستان، به شما کمک می‌کند تا با دغدغه‌های وجودی سارتر ارتباط برقرار کنید. 

از این رمان مشهور چندین ترجمه در دست است که می‌توان به ترجمه‌ی مترجمانی همچون کیومرث پارسای، حسین سلیمانی‌نژاد، محمود بهفروزی، سمیرا بیات و محمدرضا پارسایار اشاره کرد. اگر می‌خواهید نسخه‌ی صوتی رمان تهوع را بشنوید، می‌توانید از ترجمه‌ی حسین سلیمانی‌نژاد و محمدرضا پارسایار با گویندگی اشکان عقیلی‌پور و رضا عمرانی بهره ببرید.

«دوزخ، دیگران‌اند» این جمله دروان‌مایه‌ی نمایشنامه‌ی دوزخ نوشته‌ی ژان پل سارتر است. این نمایشنامه، به بررسی تأثیر نگاه و قضاوت دیگران بر هویت و وجود افراد می‌پردازد. شخصیت‌های داستان درمی‌یابند که دوزخ، مکانی برای شکنجه‌ی جسمی نیست، بلکه مکانی است که در آن، نگاه و قضاوت دیگران، منبع اصلی عذاب است. مفاهیم آزادی و مسئولیت در این اثر سارتر نیز به چشم می‌خورد. او همواره تأکید دارد که آزادی، بار سنگینی است که باید با آن روبه‌رو شد. سارتر در این متن نمایشی نشان داده است که چگونه هستی هر فرد می‌تواند توسط قضاوت دیگر افراد مورد پرسش واقع شود. این نمایشنامه، در سال ۱۹۴۴، در زمان اشغال فرانسه توسط آلمان نازی، اجرا شد. جمله‌ی مشهور «دوزخ، دیگران‌اند»، از این نمایشنامه گرفته شده و سرشار از معانی فلسفی است. حمید سمندریان که از سرآمدان حوزه‌ی تئاتر در این است، ترجمه‌ای از این متن نمایشی ارائه کرده است. آشنایی سمندریان با این حوزه، ترجمه‌ای درخشان به جای گذاشته است. اگر از طرفداران کتاب‌های صوتی هستید، می‌توانید نسخه‌ی صوتی این متن نمایشی را با صدای کیانا اطهری‌نژاد، شاهین علایی‌نژاد، مهدی یگانه، گلچهره زند بشنوید.

دست‌های آلوده از دیگر نمایشنامه‌های مشهور ژان پل سارتر است. او در این نمایشنامه، رابطه‌ی میان اخلاق و سیاست را به تصویر کشیده است. شخصیت‌های این نمایشنامه با چالش‌های اخلاقی پیچیده‌ای مواجه و مجبور به انتخاب‌هایی دشوار می‌شوند. شخصیت‌ها با موقعیت‌هایی روبه‌رو می‌شوند که در آن، مجبور به انتخاب بین تعهد به اصول خود و خیانت به آن‌ها می‌شوند. آیا مسئولیت در شرایط بحرانی معنا دارد؟ سارتر این نمایشنامه را در سال ۱۹۴۸ منتشر کرد و یک پاسخ قاطع به این پرسش داد: بله. این نمایشنامه در دوم آوریل همان سال در تئاتر آنتوان در پاریس و به‌کارگردانی «پیتر والدو» با همکاری «ژان کوکتو» و بازی «فرانسوا پریر» و «آندره لوگو» بر روی صحنه رفت و در هفت صحنه اجرا شد. در زمانه‌ی منتشر شدن این متن نمایشی، برخی، آن را به باد انتقادهای تند و برخی دیگر، آن را به دلیل پرداختن به مسائل اخلاقی پیچیده، تحسین کردند. جلال آل‌احمد ترجمه‌ی این متن نمایشی به فارسی را انجام داده است.

نمایشنامه‌ی مگس‌ها (Les Mouches)، بازآفرینی مدرن اسطوره‌ی اورست است. سارتر با استفاده از این اسطوره، به بررسی مفاهیم آزادی، مسئولیت و انتقام در بستری اگزیستانسیالیستی می‌پردازد. اورست در نمایشنامه‌ی سارتر، شخصیتی است که با آگاهی از آزادی خود، تصمیم می‌گیرد انتقام قتل پدرش را بگیرد. او با این کار، نه‌تنها عدالت را اجرا می‌کند، بلکه هویت خود را نیز بازمی‌یابد. مگس‌ها، نمادی از عذاب‌وجدان و احساس گناه هستند. سارتر با استفاده از این نماد، به بررسی تأثیر گذشته بر حال و چگونگی رهایی از آن می‌پردازد. سارتر در این متن نمایشی به جبرگرایی اشاره دارد و اراده‌ی انسان را در هر شرایطی قابل تغییر می داند.

داستان کوتاه دیوار تجربه‌ای عمیق از ترس و وحشت مرگ را به تصویر می‌کشد. سارتر با استفاده از شخصیت‌های داستان، چگونگی برخورد انسان‌ها با مرگ را ترسیم کرده است. دیوار، نمادی از محدودیت و ناتوانی انسان در برابر مرگ است. سارتر با استفاده از این نماد، به بررسی مفهوم پوچی هستی می‌پردازد. این داستان کوتاه، به دلیل سبک نگارش خاص و پرداختن به موضوعات فلسفی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار داستانی سارتر شناخته می‌شود.

داستان رمان سن عقل در بازه‌ی زمانی تنها دو روز، رخ می‌دهد و ماجرای کشمکش‌های درونی «ماتیو»، شخصیت اصلی داستان، را روایت می‌کند. ماتیو که در آستانه‌ی میان‌سالی قرار دارد، با پرسش‌های بنیادین درباره‌ی معنای زندگی و انتخاب بین آزادی فردی و تعهدات اجتماعی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. سارتر در این رمان، به خوبی شخصیت ماتیو را توصیف کرده است. ماتیو که در طول داستان به دنبال یافتن معنای آزادی است، درنهایت در دوراهی انتخاب قرار می‌گیرد. او بین آزادی فردی و تعهدات اجتماعی مردد است و نمی‌تواند تصمیم بگیرد. اگر می‌خواهید بدانید ماتیو درنهایت در کدام راه قدم می‌گذارد، این اثر را بخوانید.

در رمان تعلیق، ژان پل سارتر وقایع سیاسی – تاریخی سال ۱۹۳۸ اروپا را به ترسیم کرده است؛ سالی که با امضای قرارداد مونیخ و در نتیجه، تعلیق تنش‌ها در آستانه‌ی جنگ جهانی دوم همراه بود. سارتر در این اثر، استراتژی نیروهای متفقین در مواجهه با بحران سودِتس را مورد انتقاد قرار داده و تأثیرات آن را بر اروپا و به‌ویژه فرانسه بررسی می‌کند. او با تکیه بر اسناد و مدارک واقعی، چارچوب اصلی داستان را شکل داده و آن را با ریتمی تند و پرشتاب روایت می‌کند. این رمان شخصیت‌های متعدد و فضایی مبهم دارد و تصمیمات سیاسی رهبران اروپایی در آن دوران، محور اصلی داستان است. سارتر در این اثر دست به نوعی بازسازی تاریخی زده و تأثیرات این وقایع بر زندگی افراد و جامعه را نمایان ساخته است.

در این اثر، سارتر با خلق تصویری تکان‌دهنده و عمیق، مخاطب را با واقعیت‌های تلخ جنگ، مفهوم آزادی و احساس فقدان مواجه می‌کند. این رمان که در سال ۱۹۴۹ منتشر شد، سومین و آخرین جلد از سه‌گانه‌ی مشهور راه‌های آزادی به شمار می‌رود. سارتر در این رمان که در واقع دنباله‌ای بر دو اثر قبلی است، به تشریح و تبیین اصول فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم خود می‌پردازد. او در این کتاب، با ظرافت و مهارت تلاش می‌کند تا مفهوم رازآلود آزادی را از هرگونه گزند و آسیبی محافظت کند. آزادی، همان‌طور که تمام پیروان اگزیستانسیالیسم بر آن اتفاق نظر دارند، صرفاً به معنای توانایی «بله» یا «نه» گفتن نیست، بلکه آزادی واقعی، قدرتی است که انسان را قادر می‌سازد تا به خود تبدیل به یک خلق‌کننده شود. با خواندن این رمان درمی‌یابید که آزادی واقعی، فراتر از انتخاب‌های روزمره است و به توانایی انسان در خلق معنا و ارزش در زندگی اشاره دارد.

در سال ۱۹۶۳، ژان پل سارتر کتاب کلمات (Les mots) را منتشر کرد؛ اثری که در واقع شرح دوران کودکی و نوجوانی او بود و در مجله‌ی «روزگار مدرن» به صورت داستانی به چاپ رسید. این اثر، به نوعی، خداحافظی سارتر با دنیای ادبیات تلقی شد. خاطرات سارتر در این کتاب با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و یک سال بعد، به شکل کتاب منتشر شد و جایزه‌ی نوبل ادبیات را برای او به ارمغان آورد. با این حال، سارتر که در آن زمان با حوادث ناگواری مانند مرگ آلبر کامو‌، نویسنده‌ی فرانسوی و بیماری مرلوپونتی، فیلسوف پدیدارشناس فرانسوی روبه‌رو بود و دیدگاهی انتقادی نسبت به جایزه‌ی نوبل داشت، از پذیرش آن خودداری کرد. کتاب کلمات به دو بخش مساوی «خواندن» و «نوشتن» تقسیم شده و شرح صادقانه‌ای از دوران کودکی سارتر از چهار تا ۱۱سالگی است. سارتر در این اثر، با لحنی نقادانه و آمیخته با طنز دارد و به توصیف دنیای خود پیرامون کلمات می‌پردازد و به موضوعات همچون والدین، تجربیات اولیه کودکی و خودشناسی اشاره می‌کند. او همچنین، قریحه‌ی نویسندگی خود را نتیجه‌ی منطقی تجربیات خاص دوران کودکی‌اش می‌داند. خواندن این اثر می‌تواند به شناخت بهتر سارتر کمک کند. این کتاب را می‌توانید با ترجمه‌ی حسین سلیمان‌نژاد بخوانید، همچنین اگر از شنیدن کتاب‌های صوتی لذت می‌برید، نسخه‌ی صوتی کتاب کلمات را می‌تواند با ترجمه‌ی ناهید فروغان و گویندگی آرمان سلطان‌زاده به گوش جان بسپرید.

کتاب ادبیات چیست؟ اثر ژان پل سارتر، که حدود هفتاد سال از انتشار آن می‌گذرد، در دورانی به نگارش درآمد که بحث درباره‌ی تعهد ادبیات به جامعه، موضوعی مهم و مورد توجه محافل روشنفکری بود. سارتر با این اثر، دیدگاهی نو را در باب ادبیات و تعهد ارائه کرد. این کتاب به زبان فرانسوی در چهار فصل نوشته شده، اما در ترجمه‌ی فارسی به دلیل حذف فصل آخر توسط مترجمان، ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، در سه فصل با عناوین «نوشتن چیست؟»، «نوشتن برای چیست؟» و «نوشتن برای کیست؟» تنظیم شده است. به نظر می‌رسد می‌رسد مترجمان با توجه به نیاز جامعه و زمانه ترجیح داده‌اند فقط بخش‌های مدنظر خود از این اثر را ترجمه و منتشر کنند. سارتر این کتاب را در پاسخ به انتقادات تند و بی‌اساس منتقدان ادبی نسبت به آثار خود نوشت، کسانی که بدون تعریف مشخصی از ادبیات، آثار او را محکوم می‌کردند.