کتاب‌هایی درباره‌ طرحواره‌درمانی و رویکرد توجه‌آگاهی (ذهن‌آگاهی)

این کتاب درباره‌ی اختلالات شخصیتی مبتنی بر الگوهایی هستند که در طول زندگی حس نارضایتی عمیقی برای افراد به وجود می‌آورند. افرادی که دچار اختلالات شخصیتی هستند، علاوه بر علائمی خاص همچون افسردگی و اضطراب که گریبان‌گیر آن‌هاست، اغلب در روابط شخصی خود ناراضی و همواره در کار خود ناموفق هستند. همچنین کیفیت کلی زندگی آن‌ها معمولاً پایین‌تر از حد انتظار آن‌هاست. کتاب این الگوهای دشوار و تکرارشونده را معرفی می‌کند و در مواجهه با مشکلات شخصیتی، نه‌تنها علائم بسیاری همچون افسردگی، اضطراب، سراسیمگی، اعتیاد، اختلالات غذایی، مشکلات جنسی و بی‌خوابی را توضیح می‌دهد، بلکه خواننده را با الگوها و باورهایی که نویسندگان کتاب از آن‌ها با عنوان «تله» یاد کرده‌اند نیز آشنا خواهد کرد. کتاب به یازده مؤلفه‌ی مهم از این الگوهای شخصیتی تکرارشونده و نابودگر یا تله‌های زندگی پرداخته است. الگوهایی همچون احساس شدیدِ کمبود، احساس شدید تنهایی و گوشه‌گیری، گرایش به فداکردن نیازهای خود برای رسیدگی به خواسته‌های دیگران و یا نوعی وابستگی منفی به دیگران. بخش نظری کتاب با روایت تجربه‌های حقیقی درمانگاهی تلفیق شده و به خواننده کمک می‌کند تا از دیدگاه شخصی به تله‌های زندگی نگاه کند و به‌سرعت تله‌های زندگی خود را شناسایی کند.

این کتاب در وهله‌ی اول، درباره‌ی ریشه‌ی مشکلات و شناسایی طرحواره‌هایی است که در ذهنمان شکل گرفته‌اند. در این بخش، خواننده با قالب‌هایی که میراث گذشته‌اند آشنا و تا حد زیادی متوجه می‌شود که چرا در روابط عاطفی، در کار و کسب درآمد یا در ارتباط با همسر و دوستان اتفاقات تکراری و ناخوشایند برایش می‌افتد. در ادامه، الگوهای نامناسب ذهنی را که موجب ایجاد روابط غلط می‌شوند بررسی می‌کند. همچنین نقشه‌ای از وضعیت‌های مختلف روانی را رسم می‌کند تا بر اساس آن، چگونگی برخورد با وضعیت‌های نامناسب را آموزش دهد. این بخش متضمن تمرین‌هایی است که باید انجام شوند. در انتها نیز راهکارهایی برای عبور از چالش‌های زندگی ارائه کرده که شامل ۲۱ روش می‌شود تا خواننده بداند که چگونه از آشفتگی بیرون بیاید، مسیر خود را پیدا کند و در جهت آن حرکت کند. نویسنده می‌گوید در پایان کتاب، خواننده می‌فهمد که چگونه از روابط نامناسب بیرون بیاید؛ چگونه از خاطرات بد و گذشته‌ی نامناسب رها شود و چگونه ذهن خود را برای داشتن روابط بهتر و آرامش بیشتر آماده‌ی برنامه‌ریزی کند.

این کتاب درباره‌ی چیستی طرحواره‌درمانی هیجانی و تفاوت آن با طرح‌واره‌‌درمانی و رویکرد هیجان‌مدار است. کتاب توضیح می‌دهد که این رویکرد چه توصیه‌ای به درمانگران و مراجعان دارد، درمانگر چگونه در این رویکرد باید هیجان‌های مراجع را ببیند و چگونه می‌تواند با پاسخ‌های هیجانی مراجعان‌ خود برخورد مؤثر داشته باشد. درواقع، کتاب چالش‌های درمانگری را که در هیجان‌های مراجع است بررسی می‌کند و توضیح می‌دهد وقتی مراجعی از ترس، حسد و رشک خود می‌گوید، درمانگر چگونه می‌تواند به او کمک کند. تقریباً همه‌ی مردم هیجاناتی همچون ناراحتی، اضطراب و عصبانیت را تجربه کرده‌اند، اما تمام آن‌ها دچار افسردگی جدی و اختلال اضطراب فراگیر و اختلال وحشت‌زدگی نمی‌شوند. کتاب توضیح می‌دهد که چه چیزی موجب تداوم هیجاناتی می‌شود که مبدل به اختلالات روانی می‌گردد؟ همچنین نقش تفاوت‌های فردی در تشریح آسیب‌شناسی روانی و اجتناب و عدم تمکین و دیگر رفتارهای مشکل‌ساز در طرحواره‌های هیجانی را بررسی می‌کند و توضیح می‌دهد که کمک به افراد در درک و اصلاح این طرحواره‌ها چگونه می‌تواند به درمانشان عمق ببخشد و آن‌ها را به‌سوی مواجهه با تجارب سخت مورد نیاز برای رشد پیش ببرد.

این کتاب، راهنمایی برای افرادی است که در روابط بین‌فردی خود مدام در حال کشمکش هستند. متن کتاب، ساده و سرراست نوشته شده و تمرین‌های آن مبتنی بر شواهد پژوهشی است. کتاب با بهره‌گیری از دستاوردهای جفری یانگ، بنیان‌گذار طرح‌واره‌درمانی، راهکارهایی برای رهایی از مشکل‌ترین چالش‌ها با افراد مهم زندگی ارائه می‌کند و می‌تواند منبعی برای درمانگرانی باشد که با مراجعان درگیر در روابط ناکارآمد سروکار دارند. مدل درمانی این کتاب، از درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نشئت گرفته است. در این رویکرد، مراجعان نه‌تنها طرحواره‌های خود را درک می‌کنند، بلکه ارزش‌های اصلی خود را نیز می‌شناسند و حتی چگونگی رسیدن به زندگی توجه‌آگاهانه را یاد می‌گیرند. مطالعه‌ی این کتاب برای کسانی که با مشکلات بین‌فردی ناخوشایند در جدال هستند، می‌تواند مفید باشد. نویسنده روش‌هایی را برای شناسایی تله‌های زندگی‌ ارائه کرده است. تمرکز کتاب بر ده طرحواره است: رهاشدگی، بی‌اعتمادی، محرومیت هیجانی، نقص و شرم، انزوای اجتماعی، وابستگی، شکست، استحقاق، اطاعت و ایثار، معیارهای سرسختانه. کتاب دربردارنده‌ی تمرین‌هایی است و نویسنده تأکید کرده که برای رسیدن به پیشرفت حتماً باید این تمرین‌ها را انجام داد.

این کتاب شامل نُه مقاله از نشریه‌ی هاروارد بیزنس ریویو است که روش‌هایی برای تقویت عملکرد و بهبود خلاقیت ارائه داده و توضیح می‌دهد که چطور با تقویت مهارت «حضور در لحظه» زندگی شخصی و کاری خود را شکوفا کرد. نویسنده‌ی کتاب، نزدیک به چهل سال درباره‌ی این موضوع تحقیق کرده‌ و متوجه شده است که تقریباً با هر معیاری، ذهن‌آگاهی نتیجه‌ی مثبت بیشتری در پی دارد. او می‌گوید وقتی بدانید که «حضور در لحظه» مؤلفه‌ای برتر و تأثیرگذار است، پذیرش این حرف آسان‌تر می‌شود. در هر وضعیتی چه خوردن ساندویچ، انجام مصاحبه، ساختن یک وسیله، نوشتن گزارش یا هر کار دیگر، یا آن را با ذهن‌آگاهی انجامش می‌دهید، یا بدون ذهن‌آگاهی. وقتی اولی است، روی آنچه دارید انجام می‌دهید اثری باقی می‌گذارد. پیش‌فرض کتاب این است که آدم‌های ذهن‌آگاه همیشه در بالاترین سطوح هر حوزه‌ای دیده می‌شوند؛ چون این تنهاترین راه برای رسیدن به آن جایگاه برتر است. بر این مبنا، کتاب نکات کاربردی برای یافتن حس حضور در زندگی روزمره‌ی کاری ارائه کرده است.

این کتاب مناسب برای زندگی پرمشغله‌ی امروز است که فکر افزودن یک کار، هرچقدر هم که مفید باشد، به نظر دور از ذهن می‌رسد. داعیه‌ی کتاب این است که تمرین‌های توجه‌آگاهی را می‌توان به طرق مختلف و متناسب با سبک‌های زندگی متفاوت به کار بست. این کتاب، راهنمایی ساده برای تمام کسانی است که می‌خواهند قدرت آگاهی ناب را در خصوص هیجان‌ها، درد جسمانی یا مشکلات ارتباطی خود به کار بگیرند. کتاب برنامه‌هایی انعطاف‌پذیر و گام‌به‌گام دارد و نویسنده مدعی است که این برنامه‌ها به‌عنوان راه‌حلی برای مشکلات کمک‌کننده هستند تا در زندگی روزمره‌ی خود متمرکزتر و مؤثرتر باشیم، با احساسات دشواری مثل خشم و غم کنار بیاییم، ارتباط خود را با شریک زندگی‌مان عمیق‌تر کنیم، احساس آرامش بیشتر و استرس کمتری داشته باشیم، عادت‌های ناسالم خود را قطع کنیم، از اضطراب و افسردگی رها شویم و دردهای بدنی، بی‌خوابی و سایر مشکلات جسمی ناشی از استرس را حل‌و‌فصل کنیم.

این کتاب در مجموعه‌ی «خوب زیستن» نشر کرگدن قرار دارد، به این دلیل که شاید خوب زیستن همان آگاهانه زیستن باشد. خوب زیستن وقتی درک می‌شود که از آن آگاه بود. توجه‌آگاهی را آگاهی از تجربه‌ی حاضر همراه با پذیرش آن دانسته‌اند. همچنین آن را نوعی خاص از توجه کردن معرفی کرده‌اند؛ توجه‌کردنی عمدی، بدون قضاوت و در لحظه‌ی حال. شاید پرسش بهتر این باشد که آیا بدون توجه کردن، آن هم توجه عمدی، بدون قضاوت و در لحظه‌ی حال می‌توان خوب زیست؟ آیا می‌توان بدون حضور داشتن و آگاه بودنی که از این شکل خاص توجه کردن حاصل می‌شود، زندگی را در تمامیت و ارتباط درونی بین اجزایش زیست؟ کتاب معجزه توجه‌آگاهی از اولین کتاب‌هایی است که این نوع زیستن و تکنیک‌های پرورش دادن آن را به دنیای غرب معرفی کرد. این کتاب خواننده‌ی امروزی خود را به سرچشمه‌ها می‌برد، آنجا که توجه‌آگاهی و تکنیک‌های پرورش آن در خدمت خوب زیستن هستند و این جملات را به گوش می‌رساند: «چایت را بنوش» و «همچو رود جاری شو». در این کتاب، «لطافت» توجه‌آگاهی هنوز به بررسی‌های علمی و کاربردهای بازاری تن نداده و خواننده درمی‌یابد این رود زندگی‌بخش در سرچشمه‌ها بسیار زلال است.

نویسنده در این کتاب می‌گوید طی سالیان زندگی حرفه‌ای خود به این درک رسیده است که راه اساسی رهایی از غم، دلهره و کسب آرامش درونی، استفاده از فنون و تمرین‌های توجه‌آگاهی است. او می‌گوید در افسردگی، اشتغال ذهنی به وجود می‌آید و ارتباط با جهان و مسائل پیرامون مختل می‌شود و ما خودمان را به‌عنوان منبع ارزشمندی از تجربه‌ی زندگی و بودن در اینجا و اکنون فراموش می‌کنیم. درمان‌های روان‌شناختی از قبیل شناخت‌درمانی مبتنی بر توجه‌آگاهی می‌تواند با بالا بردن انعطاف‌پذیری روانی نقش مهمی در آرامش روانی ایفا کند. در این روش، از تمرین‌های مراقبه‌ای برای ایجاد نوعی از آگاهی یا همان آگاهی مراقبه‌ای استفاده می‌شود تا از این رهگذر بتوان احساسات و افکار ناخوشایند را پذیرفت. در بخش‌های مختلف کتاب، خواننده هم با تمرین‌ها و فنون مراقبه و توجه‌آگاهی آشنا می‌شود و هم برنامه‌ی هشت‌هفته‌ای در اختیار دارد همراه با تمرین‌هایی که در مواجهه با تجربیات روزمره که او را گرفتار غمگینی می‌کنند، به کار می‌برد. برنامه‌ی مطرح‌شده در این کتاب می‌تواند خطر عود افسردگی در افراد دارای سه دوره افسردگی و یا بیشتر را به نصف کاهش دهد. محتوای کاربردی کتاب هم برای مراجعان و عامه‌ی مردم و هم برای درمانگران و متخصصان قابل استفاده است.

این کتاب، راهنمایی گام‌به‌گام است که به خواننده کمک می‌کند درک جدیدی از معنای اضطراب اجتماعی پیدا کند، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی را کنار بگذارد، در جمع صحبت کند حتی با ترس و تردید و در همه‌ی جنبه‌های زندگی‌ آن‌گونه که دوست دارد مشارکت کند. این کتاب برای کسانی مناسب است که از صحبت کردن در جمع می‌ترسند، یا از ملاقات افراد جدید، دچار اضطراب می‌شوند. هراس اجتماعی باعث می‌شود تا فرد از دوستان، روابط خانوادگی، کار و تفریح‌ لذت نبرد. کتابْ گام‌به‌گام به درک و مقابله با اضطراب اجتماعی و کمرویی پرداخته است. در این شیوه‌ی جدید عمل خواننده یاد خواهد گرفت که چگونه در موقعیت‌های اجتماعی به‌طور کامل، حضور داشته باشد و چگونه از شر نبرد با افکار و احساسات اضطراب‌زای خود رها شود و بنابراین روی آنچه برایش بسیار مهم است یعنی ارزش‌ها و اهداف‌ تمرکز کند. اصول و راهبردهای کتاب مبتنی بر شیوه‌ی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) است که در آن، هم‌زمان با پذیرش احساسات اضطراب‌زا و خنثی‌سازی افکار اضطراب‌آمیز، با شیوه‌های توجه‌آگاهی، امکان تمرکز بر موقعیت‌های اجتماعی مهم را فراهم می‌کند. مثال‌های موردی و تمرین‌های کتاب در فهم این رویکرد جدید و اجرای آن کمک‌کننده هستند.

داستان‌ها و آموزه‌های این کتاب، مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پایه‌ی‌ کاهش نگرانی (MBSR) است. این برنامه‌ی هشت‌هفته‌ای تلاش می‌کند میان آسیب‌های جسمانی، روانی و احساسی‌ رابطه‌ی جدیدی پیدا کنند. بت مولیگان هم تخصص پزشکی دارد، هم متخصص ذن است و هم مربی ام.بی.اس.آر یا «کاهش استرس اضطراب‌محور». این کتاب تمرکزش بر بنیان‌های آموزه‌های بودایی‌ است، نه به خاطر اینکه اهمیت دارند، بلکه چون بودا کسی بود که کشف کرد در چنین روش بیدارکننده‌ای زندگی به چه معنا خواهد بود. نویسنده معتقد است ام.بی.اس.آر توانسته تأثیرش را در کاهش استرس، نگرانی، افسردگی و حتی دردهای مزمن ثابت کند؛ اما آنچه تا به حال درباره‌ی‌ آن کمتر شنیده شده، ریشه‌های فلسفی ام.بی.اس.آر است که با نام دارمای بودایی معروف هستند؛ آموزه‌های اصلی بودا که همانند ذهن‌آگاهی مدرن، از یک منبع نشئت گرفته‌اند.