چطور رمان بخوانیم؟

محمدرضا نیکخواه

1,093 بازدید

از ارزش ادبی رمان بسیار صحبت شده است؛ از تأثیر عمیقی که بر اکثر خوانندگانش می‌گذارد، تغییری که در آن‌ها ایجاد می‌کند و لذت سرشاری که برای‌شان می‌سازد. در این یادداشت وبلاگ طاقچه در کنار مرور مزایای مطالعه‌ی رمان، از روش‌های مطالعه و راهکارهایی می‌گوییم که می‌تواند رمان خواندن را به یک عادت تبدیل کند. عادتی که فرد پس از مدتی، تأثیر عمیقش را در روان و زیست خود درمی‌یابد تا ادامه‌ی مسیر رمان خواندن را خودانگیخته و با سرعتی مضاعف پیش بگیرد. امیدواریم با خواندن این یادداشت پاسخی مفید برای «چطور رمان بخوانیم؟» به دست آورید.

‌

چطور رمان خواندن را شروع کنیم؟

پیش از شروع خواندن رمان و تبدیل آن به یک عادت، باید از مزایای آن آگاه باشیم. چرا قرار است رمان خواندن در برنامه‌ی روزانه‌ی ما جا بگیرد؟ آخرش به کجا می‌خواهیم برسیم؟ اگر به دنبال سرگرم شدن هستیم، راه‌های کم‌دردسرتر، راحت‌تر و یا حتی مفیدتری پیدا نمی‌شود؟

امروزه را‌ه‌های سرگرم شدن نه به اندازه‌ی تعداد آدم‌ها که چندین‌برابر آن‌هاست. آن‌قدر هم متنوع است که دست هیچ‌کسی از این سفره‌ی دل‌فریب عمدتا مجازی، خالی بازنمی‌گردد.

طبیعتا رمان برای جلب نظر افراد و برگرداندن چشمان‌شان از اینستاگرام به صفحه‌ی کتاب یا برنامه‌های کتاب الکترونیکی، کار سختی دارد. کثرت این امکانات اما این گونه‌ی ارزشمند ادبی را از میدان به در نکرده است. شاید بازارش کم‌رونق‌تر شده باشد اما ارزشش هرروز نمایان‌تر می‌شود، مشتاقانش از گوشه‌وکنار دنیا به سراغش می‌روند و گاهی در جمع‌هایی دل‌نشین گرد هم می‌آیند.

بیایید کمی بیش‌تر درباره‌ی مزایای رمان خواندن صحبت کنیم و بعد از روش‌ها و چالش‌های مطالعه بگوییم.

‌

مزایای رمان خواندن

تجربه‌ی شیرین شنیدن قصه، خاطره‌ی مشترک همه‌ی ماست؛ دور شدن از واقعیت و پرت شدن به دنیای افسانه‌ها و خیال‌بافی و همراه شدن با شخصیت‌های داستانی. حکایت‌خوانی و قصه‌ گفتن در سال‌های دور تمام دل‌خوشی جمع‌های انسانی بود.

داستان‌گویی خصلتی مختص آدمیان است. تاریخی طولانی دارد و ابزاری انسانی برای انتقال تجربیات، ارزش‌ها و آداب از نسلی به نسل دیگر بوده است. رمان پدیده‌ا‌ی است که از همان خصلت قصه‌گویی ریشه می‌گیرد. داستانی بلند است که به نثر نوشته می‌شود.

رمان عمر کوتاه‌تری دارد، در قرن نوزدهم به اوج خود رسیده و تاکنون جایگاه خود را حفظ کرده است. بزرگان فکر و فرهنگ، اندیشه‌ی خود را در قالب رمان، متجلی کردند تا میراثی بزرگ برای نسل‌ها و انسان‌های بعد از خود به‌جای بگذارند. از نابغه‌ی بی‌تکراری مثل داستایفسکی تا فیلسوف صاحب‌نامی همچون سارتر از این امکان کم‌نظیر ادبی بهره برده‌اند.

البته غایت رمان و به‌طورکلی هنر فراتر از این کلمات کم‌جان و فرصت کم است و موضوع یادداشت ما هم نیست؛ ولی خوب است با ارزش رمان آشناتر و از غنایی که می‌تواند به فکر ما ببخشد آگاه‌تر شویم.

‌

به‌جای یک‌بار، چندین‌بار زندگی کن

احتمالا این جمله را بارها شنیده‌اید که با کتاب خواندن، به‌جای یک‌بار، بارها زندگی می‌کنید. تجارب زیسته‌ی انسانی در محدوده‌ی عمر و توانایی او خلاصه می‌شود. آدم‌هایی که ملاقات می‌کند، دوستانی که برمی‌گزیند، شهرها و کشورهایی که می‌بیند و حوادث و رخدادهایی را که تجربه می‌کند، همه محدود به زمان و مکانی است که در آن روزگار می‌گذراند و بسته‌ی عمری کوتاه است. با خواندن رمان گستره‌ی زندگی و تجربه، گسترده می‌شود.

هر بار که رمانی می‌خوانیم و هر لحظه که خود را جای شخصیت‌هایش می‌گذاریم، درواقع تجربه‌ای بعضا عظیم به تاریخ زندگی خود می‌افزاییم. گذاشتن خود به جای «راسکلنیکف» در آن صحنه‌ی تکان‌دهنده‌ی «جنایت و مکافات» و به تصمیمش بارها و بارها اندیشیدن، با راوی «بلندی‌های بادگیر» همراه شدن و به «هیت‌کلیف» فکر کردن، سنجش خود به هنگام قضاوت او و ریشه‌ی رفتارهایش را کاویدن، ما را بعد از خواندن هرکدام از این رمان‌های شکوهمند، به فرد دیگری بدل خواهد کرد. ما از چشمان نویسنده به دنیا می‌نگریم و به سوالات بنیادین بشر نگاه دیگری می‌اندازیم. حاصل، بیشتر زندگی کردن است بی‌آن‌که بر سال‌های عمرمان افزوده شود؛ از سفره‌ای چرب و شیرین خوردن و از عارضه‌ی فربه‌ای در امان ماندن؛ چه بهتر از این!

‌

فایده‌ی رمان از دریچه‌ی پژوهش

مطالعات بسیاری برای کشف فواید کتاب خواندن و ویژه‌تر مطالعه‌ی رمان انجام شده است. نتایج جذاب و خیره‌کننده است. خواندن یکی از بهترین‌ راه‌ها برای بازیابی توانایی مغز است. به آرامش درونی افراد کمک می‌کند. سطح استرس را پایین آورده و در این دنیای پرغوغا مجالی برای تنفس به آدم‌ها می‌دهد. میزان افسردگی را پایین می‌آورد و عزت نفس را فزونی می‌بخشد. تاثیر مطالعه بر عناصری همچون تنظیم خواب و حفظ حافظه نیز بررسی شده است و نتایج مثبت و بسیار امیدبخش بوده است. در کنار این، رمان به زبان ما نیز غنا می‌بخشد. بر داشته‌های زبانی همچون کلمات می‌افزاید و توسعه‌ی تجربه‌ی زبانی خود عاملی مهم برای توسعه‌ی فردی و سلامت ذهنی است.

‌

نکات مهم برای خواندن رمان

سنگ بزرگ، نشانه‌ی نزدن

حالا که از فواید رمان خواندن کمی گفتیم، از راه‌های شروع رمان‌خوانی و تبدیل آن به عادت هم بگوییم. بدیهی است که برای شروع باید سراغ کتابی ساده‌تر برویم. همان حکایت «سنگ بزرگ نشانه‌ی نزدن است». کتابی قطور با مفاهیمی سنگین ما را به احتمال قوی از ادامه بازخواهد داشت. برای شروع باید قدم‌ها را کوچک برداشت وگرنه در ابتدای راه به نفس‌نفس می‌افتیم و ادامه دادن سخت می‌شود.

با ژانر محبوب‌تان آغاز کنید

گام بعدی، انتخاب رمان براساس ژانری است که دوست دارید. البته که سلیقه‌ی افراد با هم فرق می‌کند و نسخه پیچیدن و یک راه را به همه نشان دادن، درست نیست، اما عموما همه‌ی مخاطبان در هر سنی که باشند، از خواندن رمان‌های ماجراجویی لذت خواهند برد. داستان‌های پرکشش ماجراجویانه با روایت نویسندگان بزرگی همچون «مارک تواین»، شیرینی رمان خواندن را برای همیشه در مذاق‌تان باقی خواهد گذاشت.

رمان‌های معمایی و پلیسی نیز مهیج و برای هر سلیقه‌ای جذاب هستند. اگر به ژانر پرطرفدار وحشت علاقه دارید هم تا بخواهید رمان جذاب از نویسنده‌های بزرگ و نامدار وجود دارد. تاریخی، فانتزی، علمی-تخیلی، سفر، ورزش و عشق، هر چه بخواهید در این سفره‌ی رنگارنگ هست و می‌توانید با فراغ بال انتخاب کنید.

عادتِ رمان خواندن

برای تبدیل رمان خواندن و به‌طورکلی مطالعه به یک عادت، باید شروع به برداشتن گام‌هایی کوچک اما تعیین‌کننده کنید. اولین گام انتخاب کتاب مناسب است. پیش از این از انتخاب درست رمان برای آغاز مسیر گفتیم. انتخاب کتابی نه‌چندان سنگین، از ژانر محبوب‌مان، اولین گام در مسیر رمان‌خوان شدن است. حالا بقیه‌ی مراحل را برخواهیم شمرد.

کتاب‌ها را دوروبر خود بگذارید

دم دست گذاشتن کتاب‌ها، طوری‌که در طول روز به چشم‌تان بخورد و به یادتان آورد که قرار کتاب‌خوانی با خود گذاشته‌اید، یکی از عوامل تبدیل رمان خواندن به عادت روزانه است. این مورد را می‌توانید به کمک برنامه‌های کتاب‌خوانی موبایل و ابزار الکترونیکی کتاب‌خوان نیز انجام دهید. فرض کنید هر زمان سری به گوشی همراه خود می‌زنید، برنامه‌ی کتاب به چشم‌تان بیفتد؛ یا این‌که همیشه کتابی در کیف‌تان داشته باشید، یا کتاب‌های محبوب‌تان اطراف تخت‌خواب‌تان باشد و هرازگاهی عنوان جذاب کتاب‌های دوست‌داشتنی خود را ببینید. با این‌ عوامل، فرایند تبدیل کتاب خواندن به عادت، بسیار تسهیل خواهد شد.

جای دنج و وقت خوش

احتمالا شما هم جای دنج و آرامی برای فعالیت‌های ذهنی خود یا حتی آسودن در نظر داشته باشید. جایی که برای تمرکز و مطالعه مناسب‌تر باشد. معمولا گوشه‌ای آرام از خانه یا اتاق شخصی بهترین جا برای خواندن است. گاهی مکان‌هایی همچون کافه‌ها و برخی مراکز فروش کتاب هم این امکان را در اختیار افراد می‌گذارند. کافه‌ای که در آن راحتید و آرامش و حس خوبی به شما می‌دهد حتما برای آغاز کتاب‌خوانی و تبدیل آن به یک عادت جای مناسبی است.

نکته‌ی دیگر وقتی است که در روز برای خواندن انتخاب می‌کنید. معمولا آغاز صبح ذهن و جسمی آرام و آماده برای خواندن خواهید داشت، اما هر ساعت دیگری از روز که خود در آن راحت‌ترید، برای رمان خواندن خوب و مناسب‌ است. خواندن رمان در این وقت از روز، اگر برای مدتی ادامه پیدا کند، می‌تواند به عادتی رهانشدنی تبدیل می‌شود. عادتی که هم بر داشته‌هایتان خواهد افزود و هم ذهن‌تان را بازیابی و آماده برای فعالیت‌های دیگر خواهد کرد.

در برخی مقالات، کتاب خواندن در اوقات آزاد متفاوت در طول روز هم پیشنهاد شده است. معمولا اما رمان خواندن در اوقاتی که برای هر فرد، متفاوت و مخصوص به خود اوست، جذابیت دارد.

آهسته و پیوسته

بازهم بحث گام‌های کوچک به میان می‌آید. سعی کنید رمان خواندن را در بازه‌های زمانی کوتاه آغاز کنید. می‌توانید با روزانه ۲۰ دقیقه یا ۲۰ صفحه شروع کنید و کم‌کم این زمان و تعداد صفحه را افزایش دهید. البته که انتخاب این زمان هم بسته به شرایط ذهنی و آمادگی و اشتیاق شما متفاوت خواهد بود. به‌هرحال شروع طولانی و خسته‌کننده به‌هیچ‌وجه برای تبدیل مطالعه به عادت مناسب نیست، چراکه در همان روزهای ابتدایی و در آغاز مسیر خسته خواهید شد و احتمالا قید رمان خواندن را خواهید زد. پس زمان مناسب خواندن را که پیدا کردید، با خواندن روزانه ۲۰ صفحه کتاب (برای مثال) مسیر خود را آغاز کنید و پی بگیرید.

‌

بهتر و سریع‌تر خواندن رمان

بالا بردن سرعت مطالعه، الزما به معنی زود و ناتمام رد شدن از مطالب نیست. با حذف کردن عوامل برهم‌زننده‌ی تمرکز، می‌توان سرعت درک مطلب را بالاتر برد و کتاب را سریع‌تر خواند. به این طریق خستگی نیز کمتر می‌شود و بازدهی ذهن بالاتر می‌رود.

معمولا هر فرد برای حفظ تمرکز خود، روشی شخصی دارد. برای مثال خودکار گرفتن زیر کلمات و تنظیم سرعت خواندن با آن، یکی از روش‌هایی است که بسیاری از ما تاکنون آزموده‌ایم و از آن برای افزایش تمرکز بهره برده‌ایم.

نکته‌ی دیگر که برای حفظ تمرکز و سرعت مطالعه مهم است، عدم ایجاد وقفه در خواندن، پیش از اتمام یک پارگراف و یک بخش است. توقف، کم کردن سرعت و ناتمام گذاشتن پاراگراف‌ها، سرعت مطالعه‌ی ما را پایین خواهد آورد و تمرکزمان را به‌هم خواهد ریخت.

‌

حضور در گروه‌های کتاب‌خوانی

صحبت کردن با دیگران درباره‌ی کتابی که خوانده‌ایم، نقشی بی‌بدیل در حفظ اشتیاق‌مان به رمان خواندن و ادامه‌ی روند کتاب‌خوانی ایفا می‌کند. در میان گذاشتن دریافت شخصی خود از رمان‌ها با دوستان هم‌فکر و کتاب‌خوان، یکی از جذابیت‌هایی است که هر رمان‌خوانی از تجربه‌ی آن سرشار از لذت می‌شود. بحث درباره‌ی رمان‌ها، شنیدن نظرات دیگران درباره‌ی آن‌ها، آشنایی با زاویه‌‌ای جدید و شاید مغفول از رمان، امتیازهایی است که حضور در جمع کتاب‌خوان و گروه‌های کتاب‌خوانی برای ما به ارمغان خواهد آورد. کم‌کم یادداشت برداشتن از ایده‌ها و دریافت‌مان از رمان در حین مطالعه، به یکی از عادت‌های ما بدل می‌شود و به بحث گذاشتن این ایده‌ها در یک جمع کتاب‌خوان لذتی دوچندان خواهد داشت؛ با کمک چالش کتابخوانی طاقچه میتوانید حضور در گروه‌های کتاب‌خوانی را تجربه کنید.

‌

روش‌های جدید رمان خواندن

این‌روزها دیگر پیدا کردن و خریدن کتاب، ب ‌سختی گذشته نیست. به کمک تکنولوژی با نصب یک اپلیکیشن فروش کتاب و کتاب‌خوان می‌توانید، به هزاران جلد کتاب دسترسی داشته باشید. دسترسی ارزان و راحتی که بسیاری از مشکلات پیشین تهیه و خواندن کتاب را از راه برمی‌دارد.

گوشی همراهی که بسیاری اوقات در دست ماست و بعضا از وقتی که با آن هدر می‌دهیم گلایه‌مندیم، این‌جا به کمک ما می‌‌آید و به یک کتاب‌خانه تبدیل می‌شود. پیش از این گفتیم که هرچه کتاب‌ها یا برنامه‌های کتاب‌خوان بیش‌تر جلوی چشم‌مان باشد، بیش‌تر به خواندن ترغیب خواهیم شد و اگر به هر دلیلی مطالعه را فراموش کرده باشیم، قرار روزانه‌مان را یادآوری خواهند کرد.

گفتنی است اپلیکیشن طاقچه، امکانی جذاب و کم‌نظیر به ‌نام طاقچه بی‌نهایت دارد. طاقچه بی‌نهایت کتاب‌خانه‌ای است که بیش از ۳۱۰۰۰ کتاب الکترونیکی و صوتی را با حق اشتراکی محدود و به‌صرفه، در اختیارتان قرار می‌دهد.

‌

کتاب صوتی

کتاب صوتی هم از امکاناتی است که تکنولوژی به ما هدیه داده است. به کمک آن می‌توانید کتاب‌های محبوب خود را با صداهایی دل‌نشین بشنوید. در ترافیک و هنگام پختن غذا، در مترو و جاده، پیش از گرم شدن چشمان قبل از خواب و هر زمان آزاد دیگری را می‌توانید با شنیدن کتاب‌های جذاب صوتی، پر کنید.

‌

بد نیست در پایان یادداشت کتاب‌هایی را برای کمک کردن به روند کتاب‌خوانی و درک بهتر مطالب معرفی کنیم. اولین کتاب «چگونه کتاب بخوانیم» عنوان دارد.

یکی از مشکلاتی که خوانندگان را از ادامه‌ی مطالعه بازمی‌دارد، درک نکردن مفاهیم کتاب یا مقصود نویسنده است.

چگونه کتاب بخوانیم

نویسنده:

نوین کتاب گویا

اطلاعات بیشتر و خرید

کتاب «چگونه کتاب بخوانیم» راهنمایی جامع و جذاب برای درست خواندن کتاب است. اثری از «مورتیمر جی. آدلر» و «چارلز ون دورن» که اولین‌بار در سال ۱۹۴۰ منتشر شد. کتابی نسبتا قدیمی که هنوز جواب‌گوی مشتاقان کتاب‌خوانی است و جذابیت خود برای نسل‌های مختلف حفظ کرده است.

این کتاب به شما کمک خواهد کرد با چهار سطح مختلف از مطالعه‌ی کتاب آشنا شوید و بهتر و دقیق‌تر کتاب بخوانید.

‌

کتاب صوتی «چگونه کتاب بخوانیم»

کتاب صوتی «چگونه کتاب بخوانیم» راهنمایی کوتاه و مفید برای مطالعه‌ی ‌بهتر است. این میکروبوک صوتی اثری از گروه نویسندگان سایت «هاو کن یو» است که با ترجمه‌ی «علی‌رضا مرادی»، گویندگی «ندا پوریان» و به همت نشر «نوین کتاب گویا» منتشر شده است. کتاب صوتی «چگونه کتاب بخوانیم» شما را یاری می‌دهد تا کتاب را درست انتخاب کنید، درست بخوانید و از خواندن لذت ببرید.

بخشی از کتاب صوتی چگونه کتاب بخوانیم را بشنوید.