چگونه کامو بخوانیم؟ | راهنمای خواندن کتاب‌های آلبر کامو
گفته می‌شود که نویسندگان فرزندان زمانه‌ی خود هستند. این گزاره بیش از همه درباره‌ی سده‌ی بیستم مصداق دارد. در این قرن، ادبیات در تلاشی بی‌سابقه، میدانی برای به آزمون گذاشتن تأملات فلسفی بود. به همین دلیل، فهم برخی رمان‌های این دوره که به رمان فلسفی معروف هستند، صرف‌نظر از ارزش ادبی آن‌ها، بدون آشنایی با این زمانه و سنت فکری پشت آن امکان‌پذیر نیست. این رمان‌ها از نوع رمان‌های رئالیستی نیستند که دنیایی از شخصیت‌ها، توصیف‌ها و جزئیات برای جذب مخاطب دارند و اگر نویسنده یا زمینه‌ی داستان را نشناسید خللی در فهم آن ایجاد کند. برخی از نویسندگان در این قرن به دلایلی نامشان ماندگار شده و بسیار از آن‌ها گفته می‌شود؛ اما اگر خواننده‌ی ناآشنا صرفاً به سبب شهرت نام‌ها سراغشان برود ممکن است خواندن کتاب‌ها لذتی را در آن‌ها ایجاد نکند و با این پرسش و ابهام مواجه شود که دلیل شهرت کتاب‌ها یا وجود علاقه‌مندان زیاد به این آثار چیست. این‌ها نویسندگانی هستند که بدون پیش‌زمینه نمی‌توان قدم به دنیایشان گذاشت. آلبر کامو یکی از همین نویسندگان است.
چطور کتاب‌های آلبر کامو را بخوانیم؟
مخاطب این نوشته کسی است که می‌خواهد کتاب‌های کامو را بخواند؛ اما اطلاعات کمی از او، اندیشه و سبک نوشتنش دارد. برای چنین خواننده‌ای، بسیاری از کتاب‌های کامو سخت‌خوان خواهد بود یا خواندنشان را اتلاف وقت خواهد دانست. اما اگر راهنمایی برای خواندن داشته باشد، بهتر می‌تواند تصمیم بگیرد و کمتر دچار سرگردانی می‌شود. اصلاً شاید اشتیاق خواندن آثار کامو به دلیل شهرت این نام باشد و او وقتی با این دنیا آشنا شود، تصمیم بگیرد از کنار آن بگذرد یا شاید با میل بیشتر بخواهد او را بشناسد. برای ورود به دنیای آثار متکثر کامو، چند مؤلفه وجود دارد که به شما دیدی کلی درباره‌ی اندیشه و نوشته‌های او می‌دهد و چنانچه به خواندن بیشتر علاقه‌مند باشید به‌عنوان راهنما شما را راهبری خواهند کرد.
دسته‌بندی آثار آلبر کامو
همه‌ی کسانی که نام کامو را شنیده‌اند می‌دانند که او نویسنده‌ای ادبی است؛ زیرا غالباً، دریچه‌ی ورود به نوشته‌های او، ادبیات است. اما به‌احتمال عده‌ای نمی‌دانند که کامو علاوه بر داستان کوتاه، رمان و نمایش‌نامه، مقاله‌ها و جستارهای فلسفی و سیاسی نیز دارد؛ بنابراین باید بدانید که نوشته‌های کامو در چند دسته‌بندی قرار می‌گیرند. اول اینکه او پیش از هر چیز، نمایش‌نامه‌نویس بود و فعالیت‌های ادبی او از ابتدا با نمایش‌نامه آغاز شد. پس تعدادی از کتاب‌های او در این قالب ادبی هستند. دوم، رمان‌ها و داستان‌های کوتاه او که سخت‌خوان‌ترین بخش آثارش به شمار می‌روند. البته داستان‌ها پیرنگ ساده و مشخصی دارند؛ اما تا مفاهیم پس آن‌ها را ندانید احتمالاً مانند برخی از خواندنشان سرخورده شوید. دسته‌ی سوم، مقاله‌ها و جستارهای او هستند که آن‌ها را طی سال‌ها فعالیت سیاسی به‌عنوان مبارز چپ و ضداستعماری در جریان جنگ جهانی و پس از آن نوشت و تأملات فلسفی، دغدغه‌های سیاسی و اخلاقی او را به‌عنوان روشنفکر زمانه نشان می‌دهند. دسته‌ی چهارم نامه‌های شخصی کامو هستند که طی سالیان به دوستان و معشوق خود می‌نوشت و پس از مرگش گردآوری شدند.
بستن تبلیغشناخت زمینه و زمانه‌ی نوشته‌های کامو
چنان‌که در مقدمه آمد، نویسندگان قرن بیستم بیش از هر زمان دیگری متأثر از زمانه‌ی خود بودند. سنت روشنگری اروپا در این قرن دستخوش دگرگونی زیادی شد. دو جنگ جهانی ویرانگر اتفاق افتاده و تمامی جهان در نوعی آماده‌باش برای مرگ و نابودی بود. احساس بیگانگی در جهان و پوچی فراگیر بود. افول و سقوط پی‌درپی امپراتوری‌ها و رشد دولت‌ملت‌ها از دل این امپراتوری‌ها و تلاش برای بیرون رفتن از یوغ استعمار نیز در همین زمان بود. کامو و اندیشه‌هایش در این فضا رشد کرد. او میراث فلسفی اروپا چون اومانیسم، اخلاقیات و ظرفیت‌های مسیحیت در این موضوع و سنت فلسفی یونان کلاسیک را خوانده بود. خواننده بدون شناخت این پیش‌زمینه احتمالاً نتواند درک کند که چرا کامو برای پرداختن به جنون انسان پوچ‌گرای قرن بیستمی کالیگولا، امپراتور روم را انتخاب می‌کند یا چرا برای تشریح مفهوم ابزوردیسم خاص خود از سیزیف یونانی الهام می‌گیرد. خواننده‌ی کامو برای پاسخ به این ابهام که چرا پوچی و بیگانگی انسان معاصر موضوع اصلی نوشته‌های اوست باید بداند که چگونه دنباله‌ی مباحث عصر روشنگری، به پیدایش مفهومی گسترده به نام اگزیستانسیالیسم رسید که وجود را در کلیت خود تنها موضوع شایسته‌ی تأمل می‌دانست و معنایی از پیش تعیین‌شده برای زندگی را برنمی‌تابید. مفهومی که کسانی چون کی‌یرکگور، نیچه و سارتر نیز با آن درگیر بودند گرچه کامو مسیری متفاوت با آن‌ها رفت. یا اینکه اگرچه کامو پوچی را پذیرفت؛ اما بالاترین حد قدرت و اراده‌ی هر آدمی را پذیرش اصل پوچی و تلاش برای یافتن راهی در این زندگی در عین پذیرش این اصل می‌دانست و اینکه چقدر این موضوع با «خدای مرده» نیچه، حکمت شادان و اراده‌ی قدرت نزد او در پیوند بود. با این شناخت بهتر می‌توانید متوجه شوید که بیگانه، مرگ خوش، کالیگولا و افسانه‌ی سیزیف از چه می‌گویند.
کامو متعلق به نسلی بود که با طبل جنگ جهانی اول بزرگ شد و تاریخ آن بی‌عدالتی و خشونت توقف‌ناپذیر بود. روشنفکران اروپایی که از نزدیک در این تاریخ دخیل بودند، هرکدام برای تسکین آلام بشر دست به تفسیرهای متعدد می‌زدند و به گونه‌ای که می‌دانیم هرکدام در نهایت، در معرض انبوهی از فسادها چون فاشیسم و کمونیسم قرار گرفته بودند. کامو در زمانه‌ی خطر سیطره‌ی توتالیتاریسم می‌زیست؛ اما به عنوان اخلاق‌گرایی مطلق و سازش‌ناپذیر در زیر چتر هیچ‌کدام از ایدئولوژی‌های مسلط نرفت. طاعون، عصیانگر، شهربندان و حتی صالحان مرحله‌ی دوم اندیشه‌ی او را که عصیان نام دارد، نمایندگی می‌کنند. او چپ بود اما واقعیت‌ها او را به ضدیت با کمونیسم کشاند و شورش و عصیان را بهترین نمود آزادی انسان و تلاش برای بیرون کشیدن خود از سایه‌ی هر آن مصیبتی می‌دانست که انسان با دست خود بر سر خود می‌آورد و آن را بدیلی مناسب برای انقلاب‌هایی می‌دانست که آن زمان سکه‌ی رایج بود.
کامو در طول جنگ جهانی دوم، در جریان اشغال فرانسه به دست آلمان، به ارتش مقاومت پیوست. به‌علاوه، او اهل الجزایر، مستعمره‌ی آن زمان فرانسه بود. این موضوع او را به یکی از مبارزان فعال بر ضد استعمار فرانسه در این کشور تبدیل کرد. به همین دلیل است که بخش زیادی از جستارها و مقاله‌های کامو درباره‌ی مبارزه‌های ضد استعماری، الجزایر و مشکلات آنجا هستند یا زمینه‌ی داستان‌هایش را کشور الجزایر انتخاب کرده است.
پس خواننده‌ی علاقه‌مند به خواندن آثار کامو باید آشنایی اجمالی با تاریخ فلسفه (دست‌کم تکوین اگزیستانسیالیسم و مفاهیم وجودی) و تاریخ قرن بیستم داشته باشد؛ زیرا تجارب کامو از فرانسه‌ی به لحاظ سیاسی آشفته و مستعمره‌ی آن، تأمل در وضعیت انسان و هستی در ادامه‌ی یک سنت فلسفی، تفکر او را به عنوان روشنفکری متعهد شکل داد و بر آثارش تأثیر گذاشت.
مفاهیم و مضامین مشترک در آثار کامو
سه مفهوم، محور نوشته‌های کامو است که لازم است با آن‌ها آشنا باشید: ابزوردیسم، عصیان و آزادی. دیدگاه‌های کامو به نحو روشن و متمایزی با اندیشه‌ی پوچ‌گرایی پیوند دارد. دنیای کامو، پذیرش دنیای بدون خدا و ارزش‌های قابل توجیه مرتبط با آن است. او وجود را در کلیت خود پوچ می‌دانست. پرسش از معنای زندگی را پرسشی محتوم برای هر انسانی می‌دید که بالاخره روزی با آن مواجه، از توهمات خلاص و تبدیل به موجودی بیگانه می‌شود. او در تلاش بود که بفهمد آیا می‌توان با پذیرش این حقیقت زندگی کرد یا نه. ظهور ابزوردیسم خاص کامو در پیوند با این فکر است. عصیان در نظر کامو بالاترین حد عمل یک انسان برای تغییر و بیرون کشیدن خود از رنج و اثبات وجود خود در این دنیا است. عملی که خواننده را به سومین مفهوم نزد او می‌برد: آزادی. با این اطلاعات بهتر می‌توانید طاعون، حکومت نظامی و عصیانگر را بفهمید.
خواندن کتاب‌هایی درباره‌ی کامو و تفسیرهای مربوط به داستان‌هایش
آنچه تا اینجا به‌اختصار آمد چند مؤلفه‌ی شاخص و ایدئال برای علاقه‌مندانی است که می‌خواهند با جهان کامو عمیقاً آشنا شوند؛ اما واضح است که این امر برای برخی امکان‌پذیر نیست. به‌ویژه خواندن تاریخ فلسفه احتمالاً برای عده‌ای سخت و وقت‌گیر باشد. برای این افراد میانبری وجود دارد. درباره‌ی کامو کتاب‌های زیادی نوشته شده است که زندگی، زمانه، اندیشه و کتاب‌های او را بررسی و تحلیل کرده‌اند. چنانچه مجالی برای فلسفه‌خوانی یا تاریخ‌خوانی به شکل گسترده و از سرچشمه ندارید، خواندن این کتاب‌ها برای شما راهگشا خواهد بود.
آلبر کامو و جایگاه او در فلسفه
کتاب «آلبر کامو و جایگاه او در فلسفه» نوشته‌ی دیوید سیمپسون به این پرسش پاسخ داده است که کامو ادیب بود یا فیلسوف. این کتاب جایگاه فلسفی کامو را ارزیابی کرده و توضیح داده است که کفه‌ی ترازو در نویسندگی ادبی او سنگین‌تر است یا فلسفه‌ی او.
آلبر کامو از شورش تا عشق
کتاب «آلبر کامو از شورش تا عشق» زندگی، فلسفه و آثار ادبی او را به‌طور کامل بررسی کرده است. در این کتاب تفسیر دقیقی از فلسفه‌ی پوچی کامو آمده و بسیاری سوءتفاهم‌های رایج درباره‌ی این مفهوم نزد او را که به بدخوانی آثارش منجر شده پاسخ داده و نیز مفاهیم اخلاقی برای مبارزه‌ی مداوم در زندگی واقعی را توضیح داده است. در این کتاب تحلیل رمان‌های بیگانه، طاعون و سقوط را خواهید خواند. همچنین، دیدگاه‌های سیاسی کامو، دغدغه‌هایش درباره‌ی مسائل معاصر، موضعش در مورد استعمار، مشارکتش در مقاومت فرانسه و دیدگاه‌هایش درباره‌ی عدالت و آزادی را نیز توضیح داده است.
درباره کامو
کتاب «درباره کامو» نوشته‌ی ریچارد کامبر با هدف توضیح پیچیدگی‌های ایده‌های فلسفی کامو برای دانشجویان نوشته شده است. نقطه‌ی تمایز کتاب این است که نویسنده این بررسی را با بافت وسیع‌تری از زندگی و زمانه‌ی او پیوند داده است.
کتاب آلبر کامو
کتاب «آلبر کامو» نوشته‌ی کانر کروز اوبراین، بررسی انتقادی آثار کامو است. بخش زیادی از کتاب به استعمار و نژاد، به‌ویژه مناقشات الجزایر و فرانسه اختصاص دارد و تصور کامو از اعراب آفریقا و موضع او در قبال حکومت استعماری فرانسه را نقد کرده و تنش‌ها و تناقضات موجود در نوشته‌های کامو را برجسته کرده است. فلسفه‌ی اخلاقی و سیاسی کامو، نقد کامو به نیهیلیسم و توتالیتاریسم و تأثیر او بر ادبیات و فلسفه‌ی معاصر را ارزیابی کرده است.
ترتیب خواندن کتاب‌های کامو
با توجه به توضیحات بالا کتاب‌های کامو را می‌توان به ترتیب‌های مختلف خواند. یک پیشنهاد این است که از آسان به سخت خوانده شوند. این ترتیب برای شناخت دنیای کامو ایدئال نیست. به‌ویژه در رمان‌ها شما ممکن است متوجه شوید که مثلاً پیرنگ داستان طاعون چیست؛ اما درکی از مفهوم عصیان نخواهید داشت اگر پیش از آن سه‌گانه‌‌ی پوچی یا برخی تأملات فلسفی و سیاسی او را نخوانده باشید. بهترین ترتیب برای خواندن کتاب‌های کامو بر اساس مراحل فکری او یعنی دوره‌ی بیگانگی و پوچی، دوره‌ی عصیان و دوره‌ی آزادی است. چنانچه همراه آن‌ها، تفسیر داستان‌ها را نیز بخوانید و به راهنمایی‌هایی که بالاتر به‌اختصار آمد، عمل کنید درک نوشته‌ها اصلاً سخت نخواهد بود. در اینجا ترتیبی برای خواندن کتاب‌ها می‌آید که برای مخاطب عام قابل استفاده باشد. برخی کتاب‌ها در ترجمه‌های مختلف عنوان‌های متفاوتی دارند که کنار هرکدام در پرانتز به آن‌ها اشاره شده است.
- مرگ خوش (عنوان دیگر: مرگ شادمانه)
- بیگانه
- کالیگولا
- دور از دیار و قلمرو (عنوان دیگر: تبعید و سلطنت)
- دلهره هستی
- دریای نزدیک
- افسانه‌ی سیزیف
- عشق به زندگی
- خطاب به عشق
- تعهد اهل قلم
- صالحان (عنوان‌های دیگر: دادگسترها، راستان)
- طاعون
- حکومت نظامی (عنوان دیگر: شهربندان)
- انسان عشق عدالت
- عصیانگر (عنوان دیگر: انسان طاغی)
- دفترچه‌ها (عنوان دیگر: یادداشت‌ها)
- شب زمین
- در دفاع از فهم
- سوءتفاهم
- رکوئیم برای یک راهبه
- وقایع‌نگاری‌های الجزایر
- نخستین مرد (عنوان دیگر: آدم اول)
- خموشان
- تابستان
- سقوط
منطق این چینش مراحل فکری کامو در میانه‌ی تلاطم‌های زندگی، مبارزه‌های سیاسی و بخش‌هایی کمتر دیده‌شده از حیطه‌ی شخصی و احساسات خصوصی اوست که بیش از هر چیز در نامه‌هایش تبلور دارند. احتمالاً بسیاری نخواهند ۲۵ کتاب از کامو را بخوانند و برایشان مهم‌ترین‌ها کافی باشد یا اینکه به ژانرهای خاص علاقه‌مند باشد. اگر به رمان علاقه‌مند هستید، بدانید که مثلاً بیگانه، طاعون، سقوط و مرگ خوش رمان هستند. اگر به داستان کوتاه علاقه‌مند باشید دور از دیار و قلمرو مجموعه‌ای از شش داستان کوتاه است که با مفاهیم وجودی درگیر هستند.
علاقه‌مندان به ادبیات نمایشی می‌توانند نمایش‌نامه‌های صالحان، کالیگولا، سوءتفاهم و رکوئیم برای راهبه را بخوانند یا با تهیه‌ی کتاب انسان عشق عدالت به مجوعه‌ی کامل نمایش‌نامه‌های او در یک جلد دسترسی داشته باشند.
کاموی روشنفکر، مبارز و ضداستعمار را می‌توانید در تعهد اهل قلم، تابستان و وقایع‌نگاری‌های الجزایر بیابید. اگر ژانر خاص برایتان اولویت نیست و می‌خواهید با دنیای کامو آشنا شوید اما تعدادی از کتاب‌های مهم برایتان کافی است از «سه‌گانه پوچی» (بیگانه، کالیگولا، افسانه سیزیف) شروع کنید. بیگانه و کالیگولا آسان هستند و ابزوردیسم، بیگانگی و جنون انسان معاصر را نشان می‌دهد. سیزیف که راه‌حل کامو برای زیستن در دنیای فاقد معنای از پیش تعیین‌شده است یکی از کتاب‌های سخت‌خوان اوست و احتمالاً در خواندن آن کمی کند پیش بروید. اما نگران نباشید. آن‌قدر نقد و بررسی از این کتاب وجود دارد؛ که با خواندن آن‌ها مشکل فهم مطالب برایتان رفع می‌شود. طاعون، شهربندان و عصیانگر نیز به ترتیب برای فهم شما از اندیشه‌ی شورش و عصیان علیه وضع موجود و آزادی انسان نزد کامو مهم و کافی هستند. می‌توانید از میان طاعون و شهربندان یکی را انتخاب و همراه با عصیانگر بخوانید. برای شناخت اخلاق و مفهوم عدالت نزد کامو، اصلی‌ترین و احتمالاً دیریاب‌ترین کتاب، سقوط است. از خواندن آن نگذرید.
بستن تبلیغ
حدیث اورک
