سوگ سیاوش
نویسنده: شاهرخ مسکوب
انتشارات خوارزمی
بهترین کتاب‌های شاهرخ مسکوب؛ مردی از سرزمین ادبیات
242 بازدید
«ایرانی‌بودن با همه‌ی مصیبت‌ها به زبان فارسی‌اش می‌ارزد. من در یادداشت‌هایم آرزوی زبانی را می‌کنم که وقتی از کوه صحبت می‌کند به سختی کوه باشد و وقتی از جان یا روح… از سَبُکی به دست نتواند آمد.»
این کلمات شاهرخ مسکوب بهترین توصیفی است که از او داریم. از مردی که عاشق ادبیات بود، عاشق زبان فارسی، عاشق کلمات. او تنها در عنوان نویسنده، پژوهشگر، مترجم، شاهنامه‌پژوه و… نمی‌گنجد؛ او به‌شدت شیفته‌ی ادبیات بود و با بازخوانی و پژوهش در آثار بزرگ فارسی و تلاش‌های فراوان در زمینه‌ی نثر، نقش مهمی در زنده‌نگه‌داشتن زبان فارسی داشت.
از مسکوب آثار متعددی منتشر شده که نخ مشترک بین آن‌ها، نثر و زبان بدیع و گاه شاعرانه است. مسکوب نثر فارسی را بهتر از هر کسی می‌شناخت و در آثارش به‌سادگی و به ماهرانه‌ترین شکل ممکن زبان را به بازی می‌گرفت. قدرت مسکوب در نثر فارسی و به‌کارگیری عناصری مثل استعاره، کنایه و… باعث شده در هر اثرش، نثر کاملاً در خدمت محتوا باشد و همپای آن حرکت کند و خواننده را پیش ببرد.
از دیگر نقاط روشن کارنامه‌ی مسکوب می‌توان به این مسئله اشاره کرد که مسکوب به‌نوعی پایه‌گذار جستار (Essay) بود. جستار متنی است که نقطه‌نظرات شخصی نویسنده در مورد موضوعی خاص را روایت می‌کند و این روزها طرفداران بسیاری پیدا کرده است. مسکوب جستارهای متعددی نوشت که هر کدام دریچه‌ای به موضوعی خاص‌اند و از لحاظ ادبی و پژوهشی ارزش‌های بسیاری دارند. او در کل به تمام مسائل نگاه انتقادی و منحصر به خودش را داشت و همین مسئله جستارهایش را خواندنی و ماندگار کرده است.
در ضمن مسکوب پژوهشگری قهار بود و با تسلطی مثال‌زدنی در ادبیات اساطیری و کلاسیک ایران، آثار مهمی منتشر کرد. شاهنامه‌پژوهی او اثر جاودان فردوسی را برای مخاطبان روشن‌تر کرد و گامی در آشتی‌دادن خوانندگان با آثار اساطیری برداشت. فارغ از تمام این مسائل، مسکوب مرد دغدغه‌مندی بود. مردی که سعی می‌کرد از خلال آنچه گذشتگان برایمان گذاشته‌اند، راهی برای درک موقعیت حاضر پیدا کند و تمام پژوهش‌های منظمش در آثار کلاسیک، در خدمت شناخت بیشتر هویت و ماهیت ادبیات و یافتن راهی برای تاب آوردن بود. همچنین آثار مسکوب اگرچه از پژوهش‌ها و مطالعات فراوانی سررشته گرفته‌اند، ولی هیچ قصدی برای به‌رخ‌کشیدن این اطلاعات ندارند و صمیمانه با خواننده ارتباط برقرار می‌کنند. در ادامه نگاهی به این آثار ارزشمند و تاثیرگذار داریم.
سوگ سیاوش
سوگ سیاوش نگاهی است بر یکی از زیباترین، غم‌انگیزترین و عمیق‌ترین داستان‌های شاهنامه یعنی داستان سیاوش. مسکوب با زبان خاص خودش که امضای تمام آثارش است، در این کتاب سفری داشته به دل یکی از بهترین و ماندگارترین آثار ادبیات کشور. خود مسکوب در پیش‌درآمد در مورد این کتاب نوشته: «اینک این کتاب، گزارش و تأویلی است از غروب پدر و طلوع پسر، از کشتن سیاوش در دوران افراسیاب و کاووس و پادشاهی کیخسرو، از مرگ و رستاخیز»
مسکوب در بخش اول کتاب که غروب نام دارد، بعد از شرحی مختصر بر اساطیر ایران، آفرینش انسان، جهان گیتی و اهورامزدا و اهریمن، داستان سیاوش را آغاز می‌کند. در بخش دوم به سراغ شخصیت‌هایی مثل کی‌کاووس، سودابه و… می‌رود و ضعف آن‌ها در برابر مرگ و ازدست‌دادن را به تصویر می‌کشد. بخش سوم هم به نبرد کیخسرو با مرگ اشاره دارد و نقش اراده‌ی آدمی را روایت می‌کند.
سیاوش پسر پادشاه ایران کی‌کاووس بود. کاووس سیاوش را از کودکی به رستم دستان سپرد تا رسم پهلوانی و آیین جنگ را به او بیاموزد. سال‌ها گذشت و سیاوش مردی شد دلیر، پهلوان، زیبا و صاحب تمام فضیلت‌ها. بازگشت او به سوی پدرش چندان خوش‌یمن نبود، چراکه سودابه، همسر کی‌کاووس دل به سیاوش باخت و سلسله‌ای از اتفاقات پشت هم رخ دادند تا سیاوشِ پهلوان و قهرمان را در آغوش سرد مرگ بیندازند و جهان را به سوگ سیاوش آلوده کنند.
روایت مسکوب از شاهنامه با تمام آثار مشابهش متفاوت است؛ چون مسکوب مثل همیشه با روحیه‌ی جست‌وجوگرش به دنبال بیرون کشیدن معنایی متفاوت و البته متناسب با روزگار امروز است. به زعم بسیاری از منتقدان و صاحب‌نظران، اثر مسکوب شاهکاری بی‌بدیل و یکی از بهترین آثار نوشته‌شده در باب شاهنامه است. تحلیل‌های عمیق، ارزشمند و فلسفی مسکوب باعث می‌شود این داستان را از دریچه‌ای نو و تازه ببینید؛ دریچه‌ای که شگفت‌زده‌تان می‌کند و شما را به وجد می‌آورد.
ارمغان مور
ارمغان مور
نویسنده: شاهرخ مسکوب
نشر نی
«ارمغان مور؛ جستاری در شاهنامه» متنی درخشان و بی‌تکرار در باب شاهنامه است. مسکوب در این کتاب در پنج فصل با نام‌های زمان، آفرینش، تاریخ، جهانداری و سخن به جهان شگفت‌انگیز شاهنامه می‌رود و معناهای نو و بی‌بدیلی را از آن بیرون می‌کشد که به مخاطب کمک می‌کنند دیدگاهی نو به این اثر عظیم و باشکوه داشته باشد. ارمغان مور خلاصه‌ی شاهنامه نیست بلکه تاملی است در باب معناهای پنهان و ناگفته‌ی اثر فردوسی. مسکوب می‌خواهد از دل شاهنامه و ماجراهای آرمانی آن، راهی بیرون بکشد و به انسان امروز ارائه بدهد تا کمی از شوریدگی و آشفتگی‌اش بکاهد.
مسکوب ارمغان مور را در سال‌های پایانی عمرش نوشت و نتوانست شاهد انتشارش باشد؛ این کتاب را می‌توانیم عصاره‌ی سال‌ها شیفتگی نویسنده به شاهنامه و تمام مطالعاتش در مورد این اثر بدانیم. یوسف اسحاق‌پور، نویسنده و پژوهشگر ایرانی جایی در مورد مسکوب گفته است: « او بیش از شصت سال بود که مرتبا فردوسی می‌خواند و به شاهنامه فکر می‌کرد. هر اثر دیگری، چه از ایرانیان و چه از سایر آثار دنیا می‌خواند، باز ذهنش متوجه شاهنامه بود و یکی از کارهای ناتمامش مقایسه شاهنامه بود با سایر آثار بزرگ دنیا».
همین کافی است که بدانیم ارمغان مور فرصتی است تا هویت ایرانی و یکی از مهم‌ترین آثار اسطوره‌ای را جور دیگری ببینیم و بخوانیم.
سوگ مادر
سوگ مادر
نویسنده: شاهرخ مسکوب
نشر نی
«سوگ مادر» مجموعه‌ای از یادداشت‌های شاهرخ مسکوب در غم ازدست‌دادن مادر است. مادری که شاهرخ همیشه عاشقش بود و مرگش چنان تاثیری روی او گذاشت که هر بار به کلمه‌ها پناه می‌برد و درونی‌ترین و شخصی‌ترین احساساتش را روی کاغذ عیان می‌کرد.
در این کتاب مسکوب به عنوان یک نویسنده و مردی بسیار آشنا با نثر و کلمات، به بهترین شکل ممکن احساسات فرد سوگ‌دیده را مطرح می‌کند. حجم پریشانی و ناباوری، احساس ازدسترفتن همه‌چیز و ترس از ادامه‌دادن بدون عزیزان. یادداشت‌های مسکوب در سوگ مادر بسیار ساده، صمیمی و روان‌اند و روند پیش‌رفتن سوگ را به‌خوبی نمایش می‌دهند.
مرگ و ازدسترفتن یکی از دغدغه‌های مهم مسکوب بود و در آثارش به شکل‌های مختلف به آن پرداخت، ولی سوگ مادر تجربه‌ی زیسته‌اش است و بزرگ‌ترین ضربه‌ی روحی نویسنده را به تصویر می‌کشد و می‌تواند خواننده را با مراحل سوگ و شکل پیش‌رفتن این غم آشنا کند.
شکاریم یک سر همه پیش مرگ
شکاریم یک سر همه پیش مرگ
نویسنده: شاهرخ مسکوب
نشر نی
«شکاریم یک سر همه پیش مرگ» مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و جستارهای ارزشمند و خواندنی شاهرخ مسکوب است. موضوعات این جستارها و یادداشت‌ها متنوع است و از تفکر ناصرخسرو تا شعر متعهد فارسی، کنگره نویسندگان، اشعار ایدئولوژیک، خاطرات رزمندگان حزب توده و… را دربرمی‌گیرد.
در این کتاب می‌بینیم که مسکوب چطور ماهرانه و بدون سوگیری می‌تواند مسائل مختلف را از نگاه هوشمندانه خودش تحلیل کند و داده‌های جدید و جذابی ارائه دهد. همچنین کتاب گفت‌وگوهای این روشنفکر ایرانی با شخصیت‌های مطرح مثل هوشنگ ابتهاج، سیاوش کسرایی، مرتضی کیوان، بهمن محصص و… را نیز شامل می‌شود؛ گفت‌وگوهای داغ و گرمی که پیش از این نمونه‌ای نداشته‌اند و مثل همیشه امضای خاص مسکوب را روی خودشان دارند.
افسانه های تبای
افسانه های تبای
نویسنده: سوفوکلس
مترجم: شاهرخ مسکوب
انتشارات خوارزمی
«افسانه‌های تبای» شامل سه تراژدی از یونان باستان به نام‌های «اودیپ شهریار»، «آنتیگونه» و «اودیپ در کولونوس» است. سوفوکل این سه‌گانه را بر اساس اسطوره‌ی اودیپوس نوشته و مسکوب با همان نثر شیوا و روان خودش آن را به زبان فارسی درآورده است.
این تراژدی‌ها جزو بزرگ‌ترین آثار ادبی جهان هستند که به مفاهیم مهم هستی می‌پردازند و بارها مورد اقتباس سینمایی قرار گرفته‌اند. این کتاب فرصتی است تا درخشان‌ترین آثار جهان را از زاویه‌ی مترجمی خوش‌ذوق و ماهر بخوانیم.
در کوی دوست
«در کوی دوست» گشت‌وگذاری است در دنیای بدون مرز شعر حافظ. کمتر کتابی مانند کوی دوست توانسته به عمق شعر حافظ راه پیدا کند و معناهای پنهان آن را عیان سازد. مسکوب در این کتاب شعر حافظ را تفسیر می‌کند و به‌طور ویژه به ارتباط بین انسان، جهان و خداوند می‌پردازد. نثر روان مسکوب، دست شعرهای حافظ را برای مخاطب باز می‌کند و می‌توانیم به شکل بسیار روشن‌تری به دنیای این شاعر بزرگ برویم و از شعرهایش لذت ببریم.
در ضمن نثر شیرین و پرداخت هوشمندانه مسکوب باعث شده در کوی دوست به‌خودی‌خود هم اثری ارزشمند باشد و خواننده از سیر تفسیر عارفانه او لذت ببرد. کوی دوست به‌نوعی تک‌نگاری و مقاله‌ای پژوهشی است و مسکوب روی خط مشخصی دریافتش از جهان حافظ را با خواننده درمیان می‌گذارد و ارتباط اشعار حافظ با عرفان و تصوف را بررسی می‌کند؛ اثری عمیق که تنها خاص خود اوست و از حافظ‌شناسی مثل مسکوب برمی‌آید.
مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار
«مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار» مروری بر داستان رستم و اسفندیار است و یکی از مهم‌ترین و بهترین آثار در باب شاهنامه به‌شمار می‌رود. داستان رستم و اسفندیار یکی از طولانی‌ترین داستان‌های شاهنامه است و از نظر ادبی و محتوا نیز یکی از بهترینشان به‌شمار می‌آید. در این داستان ما شاهد رزم بین اسفندیار، شاهزاده‌ی کیانی و رستم پهلوان زابلی هستیم و لحظه‌های شورانگیزی را تجربه می‌کنیم.
مسکوب این کتاب را سال ۱۳۴۲ منتشر کرد، ولی هنوز اثری نتوانسته از نظر خلاقیت و شکل شاهنامه‌پژوهی، به پای اثر مسکوب برسد. مسکوب تحلیل خودش را از شاهنامه دارد؛ تحلیلی که از هوش سرشار و مطالعات بی‌نهایتش سرچشمه گرفته و چشم‌های خواننده را به روی حقایق بسیاری باز می‌کند. در ضمن مسکوب به‌بهترین شکل ممکن مفاهیم معاصر را از دل شاهنامه بیرون می‌کشد و نسبتش با انسان امروز را شرح می‌دهد.
کتاب مرتضی کیوان
مرتضی کیوان، نویسنده، شاعر، روزنامه‌نگار و بنیان‌گذار انجمن ادبی شمع سوخته، بعد از کودتای ۲۸ مرداد و پناه‌دادن به سه نظامی حزب توده، در زندان قصر تیرباران شد. او با وجود زندگی کوتاه، در مسیر ادبی ایران نقش داشت و مرگش تاثیر زیادی روی دوستانش از جمله شاهرخ مسکوب گذاشت.
شاهرخ مسکوب در کتاب مرتضی کیوان زندگی شورانگیز او را شرح می‌دهد و خاطرات دوستان نزدیک او مثل ایرج افشار، نجف دریابندری، محمدعلی اسلامی ندوشن، سیاوش کسرایی، خود مسکوب و… را روایت می‌کند. کتاب مرتضی کیوان فارغ از پرداختن به زندگی یک شخصیت ادبی و سیاسی، مثل رمانی تاثیرگذار ما را به قصه‌ای شورانگیز دعوت می‌کند؛ قصه‌ی مردی که پای آرمان‌ها و رویاهایش ایستاد.
گفت‌وگو در باغ
«گفت‌وگو در باغ» گفت‌وگوی شاهرخ مسکوب با دایی‌اش فرهاد، حین دیدن نقاشی‌های او از باغ‌هاست. باغ‌ها ظاهرا شباهت‌های زیادی دارند، ولی در خلال گفت‌وگوها متوجه می‌شویم که چقدر متفاوت‌اند. در واقع این باغ‌ها زاده‌ی خیال‌اند و از روی خیال ترسیم شده‌اند نه نمونه‌های واقعی و عینی. در واقع ما با گفت‌وگوهای شاهرخ و فرهاد، نه‌تنها با ماهیت و مفهوم باغ در فرهنگ ایران آشنا می‌شویم، بلکه شاهد مکالمه‌ای بسیار جذاب و تاثیرگذار در باب مسائل مختلف هستیم.
نثر روان مسکوب و نگاه ویژه‌ای به زندگی، جوانی و دنیا این کتاب را به اثری متفاوت و دلچسب تبدیل کرده که هر خواننده‌ای می‌تواند در آینه‌ی آن، بخشی از خود و زندگی‌اش را مشاهده کند.
در سوگ عشق و یاران
«در سوگ عشق و یاران» سوگ‌نامه‌های شاهرخ مسکوب برای سهراب سپهری، هوشنگ مافی و امیرحسین جهانبگلو و دو یادنامه برای اسلام کاظمیه و محمدجعفر محجوب است. مسکوب در یادداشت‌هایش از خاطراتی که با این شخصیت‌ها دارد گفته و از احساس عجیبش نسبت به مرگ.
در بین نویسنده‌های ایرانی، مسکوب یکی از مهم‌ترین نویسندگان مرگ است. یعنی او در آثار متعدد در مورد مواجهه با سوگ و ازدست‌دادن نوشته و احساسات آدمی در این مواقع را تصویر کرده است. در سوگ عشق و یاران فارغ از محتوا، اثری است در مورد مواجهه با مرگ عزیزان. در واقع مسکوب به خواننده‌اش کمک می‌کند سوگ و ازدست‌دادن را بشناسد و به او یاد می‌دهد در این موقعیت سخت، چطور باید زندگی را ادامه دهد.
هویت ایرانی و زبان فارسی
«هویت ایرانی و زبان فارسی» اثری است در مورد احساس هویت ملی و ارتباط تنگاتنگ آن با زبان فارسی. مسکوب به‌عنوان زبان‌شناس و پژوهشگری قهار، در این اثر ارتباط ملیت و زبان در دوره‌های تاریخی مختلف، ارتباط نثر با تاریخ و دین و ارتباط نثر با عرفان را مورد بررسی قرار می‌دهد و خواننده‌ی ایرانی را در جریان مسائل و دیدگاه‌هایی قرار می‌دهد که بتواند زبان فارسی و هویت ملی‌اش را بهتر و عمیق‌تر بشناسد.
این کتاب نه‌تنها برای زبان‌شناسان و علاقه‌مندان جدی، بلکه برای هر کسی که می‌خواهد زبان فارسی را بهتر بشناسد و ارتباط هویت ملی و زبان را بشناسد، اثری کم‌نظیر است.
و در پایان
مطالعه‌ی شاهرخ مسکوب نه‌تنها برای مخاطبان ادبیات، بلکه برای هر ایرانی آورده‌های بسیار دارد. چه یادداشت‌های روزانه‌اش در «روزها در راه» و ثبت تاریخ ایران در سال‌های بعد از انقلاب، چه شاهنامه‌پژوهی‌ها و چه جستارهایش، هر کدام از سال‌ها مطالعه و تجربه‌ی زیسته‌ی او جان گرفته‌اند و گنجینه‌ای‌اند ارزشمند و بی‌تکرار، برای هر کس که به زبان فارسی، ادبیات ایرانی و ایران علاقه دارد.
242 بازدید
سپیده بیگدلی
اشتراک
ورود
0 دیدگاه ها
