معرفی کتاب‌های علمی برای کودکان و نوجوانان

چه چیزی در محیط زیست وجود دارد که اینقدر جذاب است؟ همین که تمام کارهایی که ما انجام می‌دهیم به نوعی با محل زندگی‌مان در ارتباط است و بر آن تاثیر می‌گذارد، کافی نیست؟ محیط زیست و سطح کیفیت زندگی ما، بر همدیگر تاثیر و تاثر متقابل دارند. بنابراین مهم است حالا که همه جا حرف از محیط زیست است، آن را بشناسیم و بدانیم دقیقا چیست؟ یک کتاب خیلی خوب و کامل در این زمینه، دانشنامه‌ی محیط زیست است؛ کتابی کامل و جامع که اطلاعات کلی در اختیار مخاطبانش قرار می‌دهد. این دانشنامه، بر اساس حروف الفبا تنظیم شده و درباره‌ی موضوعات مختلفی، اطلاعات دارد. شاید اولین قدم برای اصلاح سبک زندگی‌مان و بالا بردن کیفیت آن، بالا بردن دانش و آگاهی درباره‌ی محیط زیست و محل زندگی‌مان باشد.

شاید اولین چیزی که با دیدن عبارت حیوانات دانشمند به ذهنتان برسد، یکی دو تصویر از کارتون‌ها و انیمیشن‌هایی باشد که از تلویزیون پخش می‌شود. جالب است اگر بگوییم حیوانات می‌توانند به اندازه‌ی همان تصویری که در تلویزیون از آن‌ها پخش می‌شد، دانشمند باشند. اما برای این حرف چه دلیلی داریم؟ یک مجموعه‌ی جذاب و خواندنی به اسم حیوانات دانشمند که از زندگی حیوانات ردیاب، حیوانات ابزارساز و حیوانات مهندس در حیات وحش صحبت می‌کند. این مجموعه درباره‌ی قواعد و قوانین خاصی می‌گوید که حیوانات برای راحت‌تر کردن مسیر زندگی‌شان به کار می‌برند. شاید فکر کنیم این کار را از روی غریزه انجام می‌دهند اما همین غریزه که باعث حفظ بقای آن‌ها شده را نباید دست‌کم گرفت!

بله، سرگرمی. قرار نیست تصویری که از علم در ذهنمان داریم، تصویری خسته کننده و کسالت‌آور باشد. اتفاقا باید جذابیت‌های خاص علم را پیدا کنیم و همان‌ها را نشان دهیم. همان‌هایی که سرگرمی می‌آفرینند. مجموعه‌ی خانه‌ی پر از سرگرمی دستش را گذاشته روی نقاطی از علم که هرچند هنوز ناشناخته‌اند اما هر روز بر جذابیتشان اضافه می‌شود. چیزهایی مثل فضا، دایناسورها، موجودات بندپای عجیب و غریب و مصری‌های باستانی پر رمز و راز. اما ماجرا از چه قرار است؟ نویسنده و تصویرگر کتاب، اغلب اوقات وقتشان را در خانه‌ی هنری می‌گذارنند. هنری یک پسربچه‌ی معمولی است که در خانه‌ی واقعا غیر معمولی زندگی می‌کند. خب نویسنده و تصویرگر هم که آنجا حاضرند. انتظار ندارید که نویسنده از همه‌چیز به دقت یادداشت‌برداری کند و تصویرگر از هر چیزی که می‌بیند، طرح بردارد؟ نتیجه یک مجموعه کتاب چهارجلدی جذاب است که حسابی نوجوان‌ها را سرگرم می‌کند و در کنارش، کلی چیزهای جالب به آن‌ها می‌آموزد.

حتما بارها از خودتان این سوال را پرسیدید. مثلا اگر زمانی دستتان زخم شده باشد و خون آمده باشد، اولین سوال این است که مگر آن زیر چیست؟ یا شاید به درختی، خانه‌ای، خیابانی نگاه کرده باشید و از خودتان پرسیده باشید آن زیر چیست؟

خب این سوال را خیلی‌هایمان از خودمان پرسیدیم. این شد که یکی از نویسندگان خوش‌ذوق وقت را غنیمت شمرد و به دنبال جواب گشت. البته که برای پیدا کردن جواب ساعت‌ها تحقیق کرد و یاد گرفت و بعد نتیجه‌ی آن را هم با دیگران شریک شد. او کتاب‌هایی جذاب منتشر کرد که در مجموعه‌ی آن زیر چیست؟ قرار دارند. اگر یکی از این کتاب‌ها را بردارید، ورق بزنید و نگاهی بیندازید، می‌توانید سرکی به زیر پوست بدن انسان و زیر پوست شهر بکشید. مطمئنا جواب خیلی از سوال‌هایتان را در این کتاب پیدا می‌کنید.

وقتی از قسمت‌های هیجان‌انگیز علم حرف می‌زنیم، منظورمان همین قسمت‌هایش است. آن‌جایی که نشسته‌ایم و به یک نقطه‌ی نامعلوم نگاه می‌کنیم و بعد چیزی خلاقانه، تکان‌دهنده و متحول کننده به ذهنمان می‌رسد. البته واقعیت اینجاست که گاهی اوقات عملی کردن ایده‌های جذاب و خلاقانه‌مان آنقدر که به نظر می‌رسد کار ساده‌ای نیست. اگر حداقل یک مخترع پیدا می‌شد که راهنمایی‌مان می‌کرد، خیلی خوب بود. کتاب خودت اختراع کن، دقیقا می‌خواهد همین نقش را به عهده بگیرد. نویسنده‌ی کتاب خودت اختراع کن، سی راهکار کاربردی و تمرین بامزه برای مخترعان جوان نوشته است. که به آن‌ها امید و انگیزه بدهد و در مواقعی که ایده‌هایشان با شکست روبه‌رو می‌شود، راهنمایی‌شان کند. پس اگر روزی ایده‌ای به ذهنتان خطور کرد که به نظرتان خنده‌دار یا حتی احمقانه آمد، ناامید نشوید. خیلی از مخترعان بزرگ از همین‌جاها شروع کرده‌اند.

نمی‌توانیم درباره‌ی علم، اهمیت کتاب‌های علمی و جذابیت‌های هرکدام صحبت کنیم اما از خودمان نپرسیم علم چیست؟ البته که جواب واضح و سرراستی برای این سوال نیست. به همین خاطر است که باید دست به دامن کتاب‌های علمی مختلف شویم و زمینه‌های مختلف علمی را بررسی کنیم. سوزان بوزاک با نوشتن مجموعه‌ کتاب‌های علم چیست؟ تلاش کرده است تا به سوال‌های زیادی درباره‌ی مباحث مختلف علمی پاسخ دهد. از محیط زیست گرفته تا فضا و ستاره‌ها. از زندگی سنگ‌ها گرفته تا گیاهان، جانوران و آدمیزادها. به این ترتیب هم گستردگی علم را نشان داده است، هم برای بخش‌های مختلف، پاسخ‌های مناسب و جذابی دارد که خواندنش قطعا به داشتن یک دیدگاه درست و دقیق کمک می‌کند.

امروز که همه‌جا صحبت از مصرف صحیح انرژی است، باید بدانیم که دقیقا انرژی چیست؟ در طول روز با چه انرژی‌های مختلفی سروکار داریم؟ نقش انرژی بادی، انرژی خورشیدی، انرژی امواج و … در زندگی‌مان کجاست؟ آیا اصلا می‌توانیم زندگی‌هایمان را بدون این انرژی‌ها تصور کنیم و آن را پیش ببریم؟ چند نویسنده‌ی مختلف که همین سوالات را از خودشان پرسیدند، دست به نوشتن مجموعه‌ای زدند که درباره‌ی انرژی‌های مختلف، کاربردهای هرکدام، چگونگی استفاده از آن‌ها، تاثیرش بر بهبود روند زندگی و … نوشتند. بنابراین اگر به دنبال پیدا کردن جواب این سوالات هستید، سری به مجموعه‌ی انقلاب انرژی بزنید.

چرا علم را با چاشنی ترس همراه نکنیم؟ به خصوص برای آن دسته از نوجوان‌هایی که دلشان هیجان می‌خواهد. راستش ترکیب علم و دانش و ترس، تبدیل یک مجموعه کتاب علمی جذاب به اسم دانش ترسناک شده است. البته فکر نکنید که قرار است با خواندن این کتاب‌ها، شب‌ها خواب به چشمتان نیاید یا اینکه از ترس به خودتان بلرزید، اتفاقا قرار است با کمی طنز و هیجان، ماجراهای خسته‌کننده‌ی علمی را طور دیگری بخوانید. طوری که به دلتان بنشیند و مجذوبتان کند. پس اگر اهل هیجان‌های علمی خاص هستید، سراغ کتاب‌های دانش ترسناک را از ما بگیرید!

راستش اگر کتاب‌های علمی بیایند و حرف‌هایشان را در قالب یک داستان بزنند، طرفدارهای خیلی زیادی پیدا می‌کنند. آن‌وقت می‌توانیم این کتاب‌ها را بدهیم دست بچه‌ها و خیالمان راحت باشد که حالا که داستان خوبی برای خواندن پیدا کرده‌اند، در کنارش کلی چیزهای علمی هم یاد می‌گیرند. میشل هاوتس که دقیقا همین‌نظر را داشته، ماجراهای دختر کوچولوی کنجکاوی به اسم لوسی را کتاب کرده است. آزمایشگاه لوسی از اتفاقات عجیب غریب و گاهی ناراحت‌کننده‌ای که برای لوسی می‌افتد حرف می‌زند. البته همیشه نتیجه‌ی این اتفاقات خوب است. چون لوسی را وادار می‌کند که دنبال جواب بگردد و برای سوال‌های تمام نشدنی‌اش جواب‌های به درد بخوری پیدا کند!