معرفی فیلمنامه‌های معروف ایرانی که کتاب شدند

صفی یزدانیان در دومین تجربه‌ی سینمایی‌اش، ناگهان درخت، فضایی آفریده که نمایان‌گر نوعی تنهایی و کرختی در روابط انسانی و بروز عواطف و احساسات است. شخصیت اصلی فیلم، فرهاد (با بازی پیمان معادی) به روان‌پزشک مراجعه می‌کند و عمده‌ی وقایع فیلم مرور خاطرات و ذهنیات او درباره‌ی رخدادهای گذشته و شرح کیفیت روابطش با آدم‌هاست. این فیلم که حال‌وهوایی نزدیک به فیلم قبلی یزدانیان، در دنیای تو ساعت چند است؟ دارد، محصول سال ۱۳۹۸ است و در همین سال نامزد دریافت چند جایزه در بخش سودای سیمرغ جشنواره‌ی فیلم فجر شد. کتاب حاضر به‌جز متن اصلی فیلمنامه حاوی گفت‌وگو با نویسنده و چند نقد درباره‌ی فیلم است.

فیلم بیست، محصول سال ۱۳۸۷ با نویسندگی و کارگردانی عبدالرضا کاهانی است. این فیلم زندگی آقای سلیمانی (با بازی پرویز پرستویی) را روایت می‌کند که صاحب تالار پذیرایی است و چون تعداد مراسم عزا در این تالار بیشتر از عروسی است، سلیمانی دچار افسردگی شده و تصمیم می‌گیرد برای تغییر روحیه، سبک زندگی‌اش را عوض کند و تالار را بفروشد. او به کارگرانش ۲۰ روز مهلت می‌دهد که به دنبال کار دیگری باشند و این وضعیت روابط و زندگی کارگران را دچار تحولات و چالش‌های زیادی می‌کند. این کتاب به‌غیراز متن فیلمنامه حاوی یادداشت‌ها و توضیحاتی از منتقدان درباره‌ی فیلم و گفت‌وگویی با نویسنده است.

سرخ‌پوست به نویسندگی و کارگردانی نیما جاویدی، فیلم تحسین‌شده‌ی سی‌وهفتمین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر محصول سال ۱۳۹۸ و نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در همین سال بود. فیلمنامه‌ای که به‌دلیل ارزش‌های فنی و محتوایی بسیار مورد ستایش قرار گرفت و تماشای فیلم را به کلاس درسی برای دانشجویان رشته‌های مرتبط با سینما تبدیل کرد. این فیلم راوی ماجرای جابه‌جایی زندان و زندانیانی به ساختمانی جدید است که رئیس زندان، سرگرد نعمت جاهد (با بازی نوید محمدزاده) متوجه فرار یکی از زندانیان به نام احمد ملقب به سرخ‌پوست می‌شود و در می‌یابد او جایی در ساختمان قدیمی زندان پنهان شده است. تلاش‌های جاهد برای یافتن و دوراهی اخلاقی‌ای که بر سر آن گیر می‌کند، ماجراهای اصلی این فیلم‌اند. انضمام گفت‌وگوی تخصصی با نویسنده در کنار متن اصلی فیلمنامه، لطف و ارزش مطالعه‌ی این کتاب را چند برابر کرده است.

کتاب یک تکه نان دربردارنده‌ی دو فیلمنامه به نام‌های یک تکه نان و مهماندار از محمدرضا گوهری است. یک تکه نان که حال‌وهوایی عرفانی و معنوی دارد در سال ۱۳۸۳ به کارگردانی کمال تبریزی به فیلم تبدیل شد و جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی فیلم فجر را در همان سال از آن خود کرد. این فیلم مجموعه‌ای از چند خرده‌روایت از مردمانی است که هر یک در جست‌وجوی معنا و هدفی سر راه هم قرار می‌گیرند. ماجرای اصلی فیلم از جایی شروع می‌‌شود که پیرزن بی‌سوادی به‌صورت ناگهانی توانایی خواندن و حفظ بودن قرآن را پیدا می‌کند و کم‌کم شایعه‌ی قدرت شفادهی‌اش در روستا می‌پیچد. این ماجرا پای سرگرد و سربازی را به این روستا باز می‌کند و معاشرت‌ها و گفت‌وگوهایی را شکل می‌دهد که ماجراهای اصلی این داستان‌اند. محمدرضا گوهری پیش از این نیز در عرصه‌ی فیلمنامه‌نویسی فعال و برنده و نامزد دریافت چندین جایزه از جشنواره‌های مختلف ازجمله جشنواره‌ی فیلم فجر بوده است.

طلا و مس نوشته‌ی حامد محمدی داستان طلبه‌ی جوانی به اسم سیدرضا (با بازی بهروز شعیبی) را روایت می‌کند که برای تکمیل تحصیلات حوزوی خود همراه با خانواده‌اش به تهران می‌آید اما با بروز ناگهانی بیماری ام‌اس همسرش، زهراسادات (با بازی نگار جواهریان) مجبور به تغییراتی در برنامه‌ی زندگی خود می‌شود و مفاهیم اخلاقی چون صبر و ایثار و خویشتن‌داری و افتادگی را نه در کلاس درس که در کلاس زندگی می‌آموزد. این فیلمنامه را همایون اسعدیان در سال ۱۳۸۹ به فیلم تبدیل و در همان سال دیپلم افتخار بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را دریافت کرد.

 چند کیلو خرما برای مراسم تدفین فیلمنامه‌ای به‌قلم سامان سالور، کارگردان و فیلمنامه‌نویس ایرانی است که در سال ۱۳۸۵ آن را به فیلم تبدیل کرد. این فیلم ماجرای دو کارگر پمپ بنزین به نام‌های صدی و یدی را روایت می‌کند که محل کارشان به علت تغییر مسیر جاده‌ی اصلی مدتی است متروک و کسب‌وکارشان کساد شده اما آن‌ها هنوز امیدوار و منتظر رخدادی مثبت در زندگی‌شان هستند. این فیلم توانست برنده‌ی جایزه‌ی بهترین فیلم جشنواره‌ی فیلم لوکارنو و بالن طلایی جشنواره‌ی فیلم سه‌قاره‌ی نانت در سال ۲۰۰۶ شود.

این کتاب مجموعه‌ای از سه فیلمنامه به‌قلم سعید عقیقی، فیلمنامه‌نویس، منتقد و مدرس سینماست. فیلمنامه‌ی اول با عنوان دل تاریکی ماجرای آشنایی زنی مرموز و فرازمینی با مردی را روایت می‌کند. این مرد که در گذشته زنانی به دست او یا به دستور او کشته شده‌اند حالا طعمه‌ی انتقام این زن رازآلود است. دومین فیلمنامه، اقتباسی از کتاب نازنین داستایفسکی است و سومین فیلمنامه هم اقتباسی است از فیلم ارثیه‌ی فامیلی ساخته‌ی والریو زورلینی. از این سه، تنها فیلمنامه‌ی آخر در سال ۱۳۸۷به فیلمی تلویزیونی به نام داستان دوست تبدیل شده است. این فیلم ماجرای دو برادر به نام‌های مهدی و مهران است که پس از فوت مادر و ازدواج مجدد پدرشان از هم جدا می‌‌شوند و پس از سال‌ها دوباره به هم می‌رسند و این به‌هم‌رسیدن سرآغازماجراهای جدیدی است.

رضا میرکریمی در این فیلم راوی یک روز از زندگی زنی خانه‌دار به نام طاهره (با بازی هنگامه قاضیانی) است که همواره سعی می‌کند فضایی پر از آرامش برای همسر و فرزندانش فراهم کند و شوهرش را برای عبور از چالش‌های زندگی شغلی یاری دهد اما این وضعیت برایش کسل‌کننده و ملالت‌بار شده و دوست دارد کاری برای دل خودش و تغییر روحیه‌اش انجام دهد. این فیلم موفق به دریافت چندین جایزه و نامزدی در بخش‌های مختلف جشنواره‌ی فیلم فجر ازجمله بهترین فیلم‌نامه برای رضا میرکریمی شد.

سیروس همتی، بازیگر، فیلم‌نامه‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس در این فیلمنامه داستان قتلی که در ساختمان مسکونی آینه رخ داده است را تعریف می‌کند. ماجرا از این قرار است که کارگری از پنجره‌ی خانه‌ی خانم ادیب که معلمی بازنشسته است، سقوط می‌کند و می‌میرد. همه‌چیز به‌ظاهر حادثه و تصادف جلوه می‌کند اما پلیس به شواهدی مشکوک در اظهارات و خانه‌‌ی خانم ادیب برمی‌خورد که پیگیری آن‌ها ماجرای این داستان جنایی پرتعلیق است. این فیلمنامه هنوز به فیلم تبدیل نشده اما خواندنش برای دوستداران ادبیات جنایی جذاب خواهد بود.

رخ دیوانه، عنوان فیلمنامه‌ی دیگری به‌قلم محمدرضا گوهری است که ابوالحسن داوودی در سال ۱۳۹۳ فیلمی براساس آن ساخت. این فیلم که با حضور بازیگرانی چون امیر جدیدی، ساعد سهیلی و طناز طباطبایی سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره‌ی فیلم فجر را دریافت کرد، داستان دوستی و آشنایی جوانانی را روایت می‌کند که از طریق شبکه‌های اجتماعی ترتیب ملاقاتی حضوری را می‌دهند و بعد اقدام به شرط‌‌بندی می‌کنند. شرطی که انجامش آن‌ها را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. این فیلم برنده‌ی سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره‌ی فجر شد و نیز نامزدی بهترین فیلم‌نامه را در کارنامه‌ی خود دارد.

این فیلمنامه که به‌قلم محمدابراهیم معیری و به کارگردانی خودش در سال ۱۳۸۶ به فیلم تبدیل شد، داستان معلمی به نام آقای امیری (با بازی حسین یاری) را روایت می‌کند که برای سامان‌دهی به اوضاع به ورزش مدرسه‌ای عازم بوشهر می‌شود و بعد متوجه همکاری یکی از دانش‌آموزانش با قاچاقچیان می‌شود و تصمیم‌ می‌گیرد او را از دست تبهکاران رها کرده و به مدرسه برگرداند و در این راه متحمل چالش‌های فراوانی می‌شود.

محمدرضا گوهری در این فیلمنامه که در سال ۱۳۸۸ به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر روی پرده رفت، داستان زنی میان‌سال به اسم رخشانه (با بازی هنگامه قاضیانی) را روایت می‌کند که پس از شهادت همسر اولش در جنگ ایران و عراق و درحالی‌که از او فرزندی داشته، به عقد برادر شوهرش، داوود (با بازی امین حیایی) در آمده است و پس از سال‌ها زندگی با او، خبر زنده‌بودن همسر اولش، او و کل خانواده را دچار چالش می‌کند بر سر دوراهی سختی قرارش می‌دهد.

کمتر کسی است که اصغر فرهادی را با افتخاراتی که برای شهرت سینمای ایران داشته است و آثار فوق‌العاده‌ی او نشناسد. اصغر فرهادی یکی از پرافتخارترین فیلمنامه‌نویس‌ها، کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان فیلم ایران است. از افتخارات او کسب دو اسکار و یک کن است. وی این حرفه را با فیلمنامه‌نویسی برای شبکه تهران آغاز ‌کرد و به تدریح با آثار شگفت‌انگیز خود توانست در جهان در حرفه کارگردانی به شهرت برسد. اصغر فرهادی فیلمنامه‌نویسی و فعالیت حرفه‌ای سینمایی خود را با فیلم سینمایی ارتفاع پست ساخته‌ی ابراهیم حاتمی‌کیا شروع کرد و کارگردانی را نیز در حدود یک سال پس از اکران همین فیلم آغاز کرد.

کتاب «هفت فیلم‌نامه»، کتابی است که شامل ۷ تا از فیلمنامه های معروف اصغر فرهادی می باشد. این فیلمنامه‌ها عبارت‌اند از: جدایی نادر از سیمین، درباره الی، دایره زنگی، چهارشنبه‌سوری، رقص در غبار، گذشته و شهر زیبا است. این کتاب به تمام علاقه‌مندان به سینما و آثار فرهادی پیشنهاد می‌‌شود.

صفی یزدانیان، نویسنده، مترجم، منتقد سینما و فیلم‌ساز در اولین فیلم بلند داستانی‌اش، راوی رابطه‌ی عاشقانه‌ی یک‌طرفه‌ای است که بعد از سال‌ها مجال و امید برای زنده‌‌شدن می‌یابد. این فیلم که در سال ۱۳۹۴ براساس فیلمنامه‌ای به همین نام ساخته شد، داستان زن جوانی به اسم گلی (با بازی لیلا حاتمی) است که پس از سال‌ها زندگی در فرانسه، به رشت، شهر زادگاهش برگشته و آن‌جا با فرهاد (با بازی علی مصفا) روبه‌رو می‌شود. فرهاد که سابقاً در اظهار عشق به گلی ناکام بوده، سعی می‌کند بیشتر به او نزدیک شود و فیلم داستان همین تلاش عاشقانه و راوی گفت‌وگوها و معاشرت‌های شخصیت‌هاست.

آواز گنجشک‌ها، فیلمی به نویسندگی و کارگردانی مجید مجیدی است که زندگی مرد میان‌سال و عیال‌واری به نام کریم (با بازی رضا ناجی) را روایت می‌کند. کریم کارگر مزرعه‌ی پرورش شترمرغ است اما به‌خاطر فرار یکی از شترمرغ‌ها و ناتوانی در یافتنش اخراج و مجبور می‌شود تا کار دیگری پیدا کند؛ کاری که پای او را به تهران شلوغ و پرماجرا باز می‌کند و چالش‌هایی جدیدی پیش پای او و خانواده‌اش می‌گذارد. رضا ناجی برای این فیلم موفق به دریافت خرس نقره‌ای جشنواره‌ی فیلم برلین ۲۰۰۸ و مجید مجیدی نامزد دریافت خرس طلایی برلین در همین جشنواره شد. این فیلم جایزه‌ی بهترین کارگردانی جشنواره‌ی فیلم فجر را هم برای مجیدی به ارمغان آورد.