مشهورترین نامه‌های نویسندگان و شاعران ایرانی

تنها عشق است که فکر و ذکر به معشوق را حتی در زمان خطاطی به ذهن عاشق می‌اندازد و تمرین خطاطی را تبدیل به نامه‌های عاشقانه‌ای برای همسر می‌کند. این کتاب مجموعه‌ای از نامه‌های عاشقانه «نادر ابراهیمی» به همسرش، فرزانه منصوری است که با زبانی شاعرانه و احساسی عمیق، لحظات ناب زندگی مشترکشان را به تصویر می‌کشد. هر نامه‌ای دریچه‌ای است به دنیای درونی نویسنده و نگاه او به تحلیل عشق و زندگی. در این نوشته‌ها عشق فراوان دیده می‌شود؛ اما عشقی که با زندگی روزمره عجین شده است. بنابراین این نگاه واقع‌بینانه را به مخاطب می‌دهد که اگرچه ممکن است عشق در روزمرگی‌ها و سختی‌‌های زندگی کمرنگ شود؛ اما همیشه با کلماتی عاشقانه و صمیمی می‌توان آن را زنده نگه‌ داشت و به آن جانی دوباره بخشید. 

عشق‌هایی در دنیا وجود دارند که هرگز به سرانجام نمی‌رسند. عشق «غلامحسین ساعدی» به «طاهره کوزه‌گرانی» از این نوع است. این دو هرگز به هم نرسیدند؛ اما نامه‌های به‌جا مانده یادگاری‌ای است از این عشق دردناک. 

کتاب طاهره طاهره عزیزم شامل ۴۱ نامه‌ی عاشقانه‌ی غلامحسین ساعدی به عشق زندگی‌اش یعنی طاهره کوزه‌گرانی است. نامه‌هایی که با «طاهره عزیزم» شروع و با «طاهره‌ی عزیزم را می‌بوسم» پایان می‌یابد و صمیمیت ساعدی را در مکتب عشق نشان می‌دهد. این نامه‌ها پس از وفات طاهره کوزه‌گرانی در پستوی خانه‌اش پیدا شدند. درون این نامه‌ها رازهایی بود که طاهره سال‌های سال آن‌ها را پنهان کرده بود و بخشی پنهان از زندگی خودش و غلامحسین ساعدی را شامل می‌شد. پس از بررسی‌های انجام‌شده به نظر می‌رسد که پاسخی برای نامه‌های غلامحسین ساعدی از سمت طاهره ارسال نشده است.

نمی‌شود از نامه‌های عاشقانه صحبت کنیم و حرفی از شاملو و آیدا نزنیم. «مثل خود در رگ‌های من» بیست نامه از نامه‌های «احمد شاملو» به همسرش یعنی «آیدا سرکیسیان» است. بعضی از عشق‌ها منجر به تغییرات مثبتی می‌شوند و عشق شاملو به آیدا از آن نوع عشق‌هاست. خواندن این نامه‌ها و سیر زندگی شاملو و آیدا به جوانان این امید را می‌دهد که می‌شود با عشق ازدواج کرد و با عشق به زندگی ادامه داد. این نامه‌ها در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ نوشته شده است و احساسات خالصانه‌ی شاملو به همسرش را نشان می‌دهد. در انتهای کتاب، تعدادی نامه با دستخط خود شاملو قرار گرفته است. آیدا سرکیسیان پس از مرگ احمد شاملو اجازه انتشار این نامه‌ها را داد.

عادت «نیما یوشیج» در نگه‌داشتن نسخه‌ای از تمام نامه‌هایی که ارسال می‌کرد باعث خلق این کتاب شد. این کتاب که مجموعه‌ی کامل نامه‌هایی است که از نیما یوشیج باقی مانده است برای نخستین بار در سال ۱۳۶۸ به کوشش «سیروس طاهباز» منتشر شد. نیما یوشیج در نوشتن نامه سختگیری خاصی داشت. او برای هر کدام از نامه‌ها وقت زیادی گذاشته و به این فکر کرده است که حتما خوب بنویسد. او اکثر نامه‌های خود را برای اشخاص ادیب می‌نوشت. نامه‌های این کتاب نوشته‌های اولیه‌ی نامه‌های نیماست و تمام آن‌ها بعد از پاکنویسی به مقصد ارسال شده است. 

بعضی از افراد در دوره‌های تاریخی‌ای زندگی می‌کنند که خواندن نامه‌هایشان موهبتی است. نامه‌هایی که بین سیمین دانشور و جلال آل‌احمد ردوبدل شدند از این جنس هستند. سیمین دانشور و جلال آل‌احمد هر دو از بزرگ‌ترین نویسندگان و روشنفکران معاصر ایران بودند. این نامه‌ها مکانی برای بیان افکار، دغدغه‌ها و ایده‌های نو بودند. سیمین و جلال در این مکاتبات از مسائل روزمره تا موضوعات پیچیده‌ی فلسفی و اجتماعی سخن می‌گفتند و از این طریق به تبادل نظر و هم‌اندیشی می‌پرداختند؛ همچنین بازتابی هستند از نگاه نقادانه و تیزبین آن‌ها به مسائل اجتماعی و فرهنگی.

بعضی از نامه‌ها کوتاه و بعضی بلند هستند اما تا حالا نامه‌ی صد و چند صفحه‌ای دیده‌اید؟ شاید نامه‌ی ابراهیم گلستان به سیمین دانشور از بلندترین نامه‌های موجود باشد. ابراهیم گلستان در این نامه از آن دسته ساده‌انگاران پرمدعا می‌گوید که فضا را برای فکر آزاد در ایران تنگ کرده‌اند. ساده‌انگارانی که وعده‌های کاذب و جذابی از ایدئولوژی‌‌های گوناگون ارائه می‌دهند و یقینی سست‌بنیاد را جایگزین ریشه‌های شک و کنجکاوی می‌کنند. شک و کنجکاوی دو عنصری که شرط اول تفکر هستند. «نامه به سیمین» نقدی بر سلوک آل‌احمد و نوشته‌های او در این زمینه است. گلستان با زبانی مستقیم، رک و باصراحت نقد و تفکر و نظر خود را بیان می‌کند؛ علاوه‌براین گوشه‌هایی از زندگی و مراودات فکری گلستان و نسلی از روشنفکران و هنرمندان ایرانی در این نامه روشن می‌شود. 

بعضی از نامه‌ها بوی دلتنگی و عشق به فرزند را دارند. پنجاه نامه از احمد شاملو به پسرش سامان در کتاب «امید آفتابی من» با تلاش آیدا همسر شاملو گرد آمده است.

سامان در سال ۱۳۵۳ برای ادامه‌ی تحصیل راهی انگلیس شد و این آغاز روزگار غریب و تلخی برای پدر بود. نامه‌هایی که بین این پدر و پسر ردوبدل شده است رابطه‌ی بین آن‌ها را بازنمایی می‌کند. احمد شاملو در نامه‌ها پسرش را با عناوین مختلفی چون «آقای خوبم» و «سامی جان» خطاب قرار داده است. لحن پدرانه و محبت‌آمیز شاملو در این نامه‌ها خواندن آن‌ها را بسی لذت‌بخش ساخته است. سیر زندگی احمد شاملو و پسرش در این نامه‌ها تا حدی مشخص شده است.

«یکصد و ده نامه از دو سیمین» نامه‌های سیمین دانشور و سیمین بهبهانی به منصور اوجی است. ۴۵ نامه از دانشور، ۶۵ نامه از بهبهانی و ۱ نامه از جلال آل‌احد در این کتاب وجود دارد. یک نامه از جلال آل‌احمد به دلیل ارزش تاریخی‌اش در این کتاب آورده شده است. در این نامه جلال آل‌احمد به مقاله‌ای درباره‌ی صمد بهرنگی اشاره کرده است.

منصور اوجی در این کتاب نامه‌نگاری‌های خود با این دو بانوی شعر و قصه‌ی ایران را جمع‌آوری کرده است. نوشته‌ها از روح و جان و فکر نگارنده سر بلند می‌کنند؛ به خاطر همین در نامه‌نگاری روح و جان نگارنده نمایان است. منصور اوجی در مقدمه‌ی این کتاب درباره‌ی روحیات این دو بانوی بزرگ ایران سخن می‌گوید که چگونه آن روحیات حتی در نامه‌نگاری‌هایشان گویا و دیدنی بوده است. به گفته‌ی اوجی، سیمین دانشور با وجود اینکه فرزندی نداشت؛ اما روحیات مادرانه‌ و دلسوزانه‌‌ی بسیاری داشت؛ اما از طرف دیگر سیمین بهبهانی روحی دخترانه داشت؛ با وجود اینکه مادر سه فرزند بود. او شور و هیجانی دخترانه را از خود بروز می‌داد. این تفاوت در روحیات این دو بزرگوار در نامه‌ها کاملاً مشهود و ملموس بود.

نامه‌نگاری‌ها گاهی تاریخ را برای ما روشن می‌سازند. در عصر مشروطه شاهد جنبش‌هایی از جنس زنانگی بودیم. جنبش‌هایی که به‌دنبال آزادی بیشتر زنان و ورود آن‌ها به کارزارهای مختلف اجتماعی بودند. نامه‌نگاری‌هایی که از این زمان در مطبوعات مختلف از سوی زنان منتشر شده است و برای خوانندگان وجهی از تاریخ را نمایان می‌سازند که در آن زنان برای احیای حق خود در زمینه‌های مختلف تلاش می‌کردند. زمینه‌هایی چون پیگیری و پیروزی زنان ایرانی در ایجاد طرح مطالبات اجتماعی، مشروعیت‌بخشیدن به هویت شهروندی و مزایای اجتماعی، به‌کارگیری واژگانی چون زنان و خواهران به جای کلماتی چون مخدرات، کمینه و ضعیفه و مسئله‌ی سوادآموزی دختران در نامه‌نگاری‌های درج شده در مطبوعات دیده می‌شود. از میان مطبوعاتی که این نامه‌ها را منتشر کردند و پیشرو در نشان‌دادن سیمای حقیقی زن بودند، می‌توان از روزنامه «ایران نو» و «تجدد» نام برد.