تاریخ ایران را نخوانید، آن را بشنوید!

محمدرضا رسولی

4,197 بازدید

«ملتی که تاریخ خود را نداند، محکوم به تکرار آن خواهد بود»؛ این جمله را بارها و بارها شنیده‌‌ایم و برای خیلی‌‌هایمان تبدیل به کلیشه‌‌ای شده است که به راحتی از آن عبور می‌‌کنیم. با این حال اگر به کُنه این عبارت برویم، شگفتانه‌‌ی آن برایمان بیش‌‌تر و بیش‌‌تر می‌‌شود. هر کشوری برای خود گذشته‌‌ای دارد که اهل تفکر برای ترسیم خط مشی آن کشور به تاریخش رجوع می‌‌کنند. ویژگی ایران که آن را با کشورهای دیگر متمایز می‌‌کند، این است که ایران جزء معدود کشورهای جهان است که تاریخی پرفراز و نشیب به قدمت هزاران سال را درون خود جای داده است. به همین خاطر شناخت تاریخ ایران نسبت به تاریخ دیگر کشورهای جهان از اهمیت بیش‌‌تری برخوردار است. در روزگار کنونی شاید خیلی از ماها نیاز به این داریم که کسی تاریخ ایران را برایمان گوشزد کند، به این دلیل در این یادداشت سراغ برخی از مهم‌‌ترین کتاب‌‌های صوتی درباره تاریخ ایران خواهیم رفت که این تاریخ را بیش‌‌تر و بهتر به مخاطبان معرفی می‌‌کنند.

‌

معرفی چند کتاب صوتی برای آشنایی با تاریخ ایران

آشنایی با تاریخ ایران

خیلی‌‌ها دوست دارند یک نفر در جلسات متمادی به آن‌‌ها تاریخ یاد دهد. ویژگی کتاب صوتی «آشنایی با تاریخ ایران» عبدالحسین زرین‌‌کوب دقیقا همین مورد است. این کتاب صوتی به صورت جلسه به جلسه، کنفرانس‌‌های زرین‌‌کوب را به صورت جلسات کلاسی دربرمی‌‌گیرد. این جلسات در میان سال‌‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۵ شمسی در مؤسسه‌‌ی روابط بین‌‌المللی وابسته به وزارت امور خارجه برگزار شده‌‌اند. برای کسی که دوست دارد گام به گام تاریخ ایران را یاد بگیرد، این کتاب صوتی به شدت توصیه می‌‌شود.

«آشنایی با تاریخ ایران» دو بخش دارد: بخش اول ایران قبل از اسلام را واکاوی می‌‌کند و بخش دوم ایران پس از اسلام را تحلیل می‌‌کند. عبدالحسین زرین‌‌کوب به عنوان یکی از شناسنامه‌‌های پژوهشی معاصر ایران در زمینه‌‌ی تاریخ، فرهنگ و هنر، در این کتاب صوتی هم دغدغه‌‌ی ایران را دارد. زرین‌‌کوب آن‌‌قدر دغدغه‌‌مند است که در همان ابتدای این کتاب صوتی و در جلسات ابتدایی منابعی را برای مطالعه‌‌ی تاریخ ایران نام می‌‌برد و اساس کار خود را روی نقد و تحلیل آن آثار قرار می‌‌دهد. او ضمن اشاره به این نکته که متأسفانه کتابی تحلیلی و جامع‌‌نگر درباره‌‌ی تاریخ ایران به دست ایرانی‌‌ها نگاشته نشده است، به مطالعاتی که اروپایی‌‌ها درباره‌‌ی تاریخ ایران داشته‌‌اند، توجه می‌‌کند.

زرین‌‌کوب هدف خود را برای به سرانجام رساندن این کتاب صوتی، ارائه‌‌ی تحلیلی همه‌‌جانبه از وقایع تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری و غیره در باب تاریخ ایران می‌‌داند. از این‌رو این کتاب صوتی برای کسانی که دغدغه‌‌ی یادگیری آکادمیک تاریخ ایران را دارند، توصیه می‌‌شود. «آشنایی با تاریخ ایران» عبدالحسین زرین‌‌کوب با گویندگی اکرم پریمون توسط آوانامه منتشر شده است.

اگر به روایت‌های تاریخی زرین‌کوب علاقه‌مندید پیشنهاد می‌کنیم کتاب صوتی دو قرن سکوت را هم بشنوید. این کتاب به شرح زندگی ایرانیان پس از حمله‌ اعراب به ایران می‌پردازد و نگاهی به سکوت ادبی، هنری و فلسفی ایرانیان پس از ورود اسلام به ایران می‌اندازد.

بخشی از کتاب صوتی آشنایی با تاریخ ایران را بشنوید.

آشنایی با تاریخ ایران عبدالحسین زرین‌کوب

گوینده: اکرم پریمون

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

همه‌‌ی مردان شاه

فاصله‌‌ی زمانی کوتاه میان شعارهای درود بر مصدق و مرگ بر مصدق، یکی از همان اتفاقات تاریخی عبرت‌‌آموز در تاریخ معاصر ایران است. کتاب‌‌های تاریخی متعدد و وقایع‌‌نگاری‌‌های پرشماری از این اتفاق در دسترس هستند اما کتاب صوتی «همه‌‌ی مردان شاه» یکی از خاص‌‌ترین آن‌‌هاست. کتابی بین داستان و تاریخ؛ این بهترین تعریفی است که می‌‌توان از «همه‌‌ی مردان شاه» استفن کینزر ارائه کرد.

کینزر در «همه‌‌ی مردان شاه» به سراغ یکی از مهم‌‌ترین کودتاهای نیمه‌‌ی دوم قرن بیستم یعنی کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ شمسی می‌‌رود. روزهایی که محمد مصدق به اسم، نخست‌‌وزیر ایران و به رسم، همه‌‌کاره کشور شده بود. این مورد به مذاق خیلی‌‌ها خوش نیامد و پس از خروج محمدرضاشاه از ایران، زمینه برای کودتا فراهم شد.

ظرافت کار کینزر در این کتاب در این است که روایت او بین رمان تاریخی و تاریخ‌‌نگاری حرکت می‌‌کند و این برای خواننده و شنونده‌‌ی کتاب، امری جدید به حساب می‌‌آید. «همه‌‌ی مردان شاه» با نگاهی تاریخی به کودتا از طریق اسناد طبقه‌‌بندی‌شده‌‌ی دونالد ویلبر (معمار، تئوریسین و مجری کودتای بیست و هشت مرداد در سازمان سیا) گام خود را در روایت این حادثه‌‌ی تاریخی محکم برمی‌‌دارد. نقش فضل‌‌الله زاهدی به عنوان عامل ایرانی کودتا از سمت آمریکایی‌‌ها هم در این کتاب بسیار پررنگ است.

نویسنده برای آشنایی مخاطب با کودتای بیست و هشت مرداد، ابتدا در دو فصل به تاریخ و فرهنگ سیاسی ایران می‌‌پردازد. سپس از چند مدت قبل از جریان ملی شدن صنعت نفت ایران در سال ۱۳۲۹، به طرح تاریخی استقلال نفتی ایران از انگلستان اشاره می‌‌کند. کینزر در ادامه با اشاراتی به نمایش‌‌نامه‌‌ها و داستان‌‌های جاسوسی، شخصیت «شعبان بی‌‌مخ» را تئوریزه می‌‌کند. به‌‌طور کلی تحلیل استفن کینزر از کودتا در ایران، بر سه پایه‌‌ی طرح و توطئه‌‌ی انگلستان، عملیات آمریکا و اوباش داخل ایران است. کتاب صوتی «همه‌‌ی مردان شاه» با ترجمه‌‌ی شهریار خواجیان و صدای تایماز رضوانی در آوانامه منتشر شده است.

بخشی از کتاب صوتی همه مردان شاه را بشنوید.

همه مردان شاه استفن کینزر

گوینده: تایماز رضوانی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

امپراتوری اندیشه: تاریخ ایران

زمانی وینستون چرچیل می‌‌گفت: «امپراتوری‌‌های آینده، به جای داشتن ساختار عینی، ذهنی خواهند بود». ترسیم امپراتوری ذهنی، نیازمند دانایی درباره‌‌ی آن امپراتوری است. برای مثال ما تا چه اندازه، اندیشه و فکر ایرانی را می‌‌شناسیم؟ تا به حال به این فکر کرده‌‌ایم که از خواندن تاریخ، چه چیزی از هویت و احساس ملی دستگیرمان خواهد شد؟ تا چه اندازه به یک ایرانی (به مفهوم ملی آن) نزدیک هستیم؟ آیا می‌‌دانیم ایرانی بودن یعنی چه؟ در طول تاریخ، هویت ایرانی تا چه میزانی تغییر کرده است؟ کسی که ایرانی است و با خود آن را به جای‌جای جهان می‌‌برد، حامل چه مفهوم و پشتوانه‌‌ی فرهنگی است؟ و… پاسخ سؤال‌‌هایی از این دست در کتاب صوتی «امپراتوری اندیشه: تاریخ ایران» نوشته‌‌ی مایکل آکسورتی پیدا می‌‌شود.

شیفتگی آکسورتی نسبت به تمدن ایرانی باعث نوشتن این کتاب مهم شده است. آکسورتی در این کتاب نه تنها تاریخ ایران را مرور می‌‌کند بلکه دلالتش روی زمان‌‌هایی است که ایران در جنگ‌‌های تاریخی، دچار تحول شده است. آکسورتی از قبل از اسلام آغاز می‌‌کند و رفته‌‌رفته شکوه و عظمت ایران در فرهنگ و تمدن را به نگارش درمی‌‌آورد. بعد از اسلام، تحولات زبانی و فکری ایرانیان را تحلیل می‌‌کند و در ادامه به تاریخ معاصر ایران رسیده و حتی به انقلاب اسلامی و تحولات فکری-فرهنگی این انقلاب و پس از آن ورود می‌‌کند.

همان‌‌طور که گفته شد «امپراتوری اندیشه: تاریخ ایران» یک تاریخ‌‌نگاری صرف نیست چون از جنبه‌‌های هویتی، فرهنگی و تفکری به تاریخ ایران توجه می‌‌کند، پس در این کتاب به‌‌طور مفصل شکل‌‌گیری فرهنگ ایرانی مورد توجه نویسنده قرار گرفته و حتی چند فصل از کتاب به شعرای ایرانی اختصاص دارد. ضمنا دین به عنوان یکی از ارکان تحولی در تاریخ ایرانی در این کتاب مورد توجه قرار می‌‌گیرد. کتاب صوتی «امپراتوری اندیشه: تاریخ ایران» با ترجمه‌‌ی شهربانو صارمی و با صدای اکرم پریمون در آوانامه منتشر شده است. شنیدن این کتاب صوتی برای کسی که می‌‌خواهد ایرانی بودن را درک و لمس کند، مفید است.

بخشی از کتاب صوتی امپراتوری اندیشه را بشنوید.

امپراتوری اندیشه مایکل آکسورتی

گوینده: اکرم پریمون

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

تاریخ ایران مدرن

به جرأت می‌‌توان گفت که یرواند آبراهامیان نقشی اساسی در شناخت تاریخ معاصر ایران به مخاطبان ایران و جهان داشته است. او با نوشتن چندین کتاب و مقاله و انجام چندین سخنرانی تاریخ معاصر ایران را از جوانب متعددی کنکاش کرده است. کتاب صوتی «تاریخ ایران مدرن» یکی از همین کتاب‌‌هاست که تحولات گوناگون در قرن‌‌های نوزدهم و بیستم میلادی در ایران را واکاوی می‌‌کند. کسی که این کتاب را می‌‌شنود، به خوبی درک می‌‌کند که چه اتفاقاتی باعث این شد که ایران با یک فرهنگ و قدرت محلی در دوران قاجار (انتهای قرن نوزدهم) به یک فرهنگ و قدرت منطقه‌‌ای در انتهای قرن بیستم برسد. شاید برای خیلی‌‌ها این مورد در رشد تکنولوژی خلاصه شود، اما آبراهامیان، نه تنها به تکنولوژی اشاره می‌‌کند که اساسا تغییر ساختار دولت را نتیجه‌‌ی فراز و نشیب ساختار قدرت در دو قرن گذشته‌‌ی ایران می‌‌داند. پس تمامی ارکان دولت در یک نظام بوروکراتیک یا دیوان‌‌سالار یا هر نوع ساختار دولت را در تاریخ معاصر ایران مورد مطالعه قرار می‌‌دهد.

خود آبراهامیان توضیح می‌‌دهد که هدفش مد‌‌ح‌‌گویی یا کلی‌‌گویی درباره‌‌ی تاریخ چند کشور نیست و با انتخاب تاریخ معاصر ایران (از قاجار تا جمهوری اسلامی) صرفا راوی اتفاقاتی است که سندیت آن برای او مسجل شده است.

تاب صوتی «تاریخ ایران مدرن» مناسب افرادی است که علاقه‌‌مند به ریشه‌‌یابی و شناخت عوامل تغییرات گوناگون در تمامی ابعاد تاریخ معاصر ایران هستند. آبراهامیان در این کتاب، از جوانب مختلفی همچون تحولات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، جغرافیایی و حتی رشد تکنولوژی به دو سده‌‌ی گذشته‌‌ی ایران نگاه می‌‌کند. تمام سخن این است که شنونده‌‌ی «تاریخ ایران مدرن»، یک کتاب نمی‌‌شنود، بلکه چندین و چند کتاب را همزمان و با قلم شیوای آبراهامیان، درک می‌‌کند. یکپارچگی اطلاعات در جهت درک بیش‌‌تر به مخاطب، از ویژگی‌‌های مهم این کتاب صوتی است. کتاب صوتی «تاریخ ایران مدرن» با ترجمه‌‌ی محمدابراهیم فتاحی و گویندگی محمدرسول مجدآبادی در استودیو نوار منتشر شده است.

بخشی از کتاب صوتی تاریخ ایران مدرن را بشنوید.

تاریخ ایران مدرن یرواند آبراهامیان

گوینده: محمد رسول مجد آبادی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

امپراطوری ایران

معمولا زمانی که می‌‌خواهیم تاریخ ایران را بخوانیم یا بشنویم، به ما توصیه می‌‌شود که از سرچشمه‌‌های این ماجرا یعنی نحوه‌‌ی شکل‌‌گیری فلات ایران و حضور آریایی‌‌ها در این منطقه شروع کنیم. کتاب صوتی «امپراطوری ایران» اثر دان ناردو کتابی مناسب برای این کار است.

تمرکز اصلی ناردو در این کتاب، نحوه‌‌ی تشکیل سلسله‌‌ی هخامنشیان و مقایسه‌‌ی آن‌‌‌‌ها با دشمنشان یعنی یونانی‌‌هاست. با این حال، کتاب از قبل‌‌تر از آن وارد ماجرا می‌‌شود؛ زمانی که در چهارراه فرهنگ‌‌ها یعنی خاور نزدیک باستان چه اقوامی زندگی می‌‌کردند. ناردو در فصل‌‌های ابتدایی با آشور، سومر، عیلام و بابل روایتش از شکل‌‌گیری ایران را به ظهور مادها می‌‌رساند. همان‌‌طور که گفته شد عمده تمرکز کتاب روی سلسله‌‌ی هخامنشی است، پس چگونگی سقوط آشور و ظهور ماد، زمینه‌‌ساز تحلیل و تبیین ناردو برای درک ایجاد سلسله‌‌ی هخامنشی در این کتاب است.

«امپراطوری ایران»، پس از ثبات هخامنشیان و با شروع امپراتوری کوروش، به مقایسه‌‌ی میان آن دوره با یونان باستان می‌‌پردازد. هدف از این کار، تغییر نگرش نسبت به تاریخ ایران است. تلقی جهان از تاریخ آن دوران، بدین‌‌گونه است که یونانی‌‌ها خوب و ایرانی‌‌ها بد بوده‌‌اند اما این کتاب با نشان دادن فرهنگ ایران در آن زمان و گسترش عدل و داد در پهنه‌‌ی کشور وسیع ایران، این کشور را آن‌‌گونه که بوده است به مخاطبش می‌‌شناساند.

فصل‌‌هایی از کتاب به فراز و فرود جنگ‌‌های میان ایران و یونان در دوران هخامنشی و در نهایت شکست ایرانیان از یونانیان می‌‌رسد. سقوط هخامنشیان به دست اسکندر و اتمام این سلسله، پایان‌‌بخش این کتاب صوتی است. دان ناردو در انتها، به‌‌شکل بسیار مختصر به شکل‌‌گیری سلسله‌‌ی سلوکیان نیز اشاراتی می‌‌کند. کتاب صوتی «امپراطوری ایران» برای آن‌‌دسته از افرادی که نه به صورت موشکافانه که به صورت اجمالی قرار است امپراتوری وسیع هخامنشیان را بشناسند، بسیار شنیدنی است. این کتاب صوتی با ترجمه‌‌ی مرتضی ثاقب‌‌فر و گویندگی آرمان سلطان‌‌زاده توسط آوانامه منتشر شده است.

بخشی از کتاب صوتی امپراطوری ایران را بشنوید.

امپراطوری ایران دان ناردو

گوینده: آرمان سلطان‌زاده

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

ایران در جنگ جهانی دوم

وقتی رضاشاه به‌‌وسیله‌‌ی کودتای انگلیسی سیدضیاء طباطبایی بر تخت سلطنت نشست و سلسله‌‌ی قاجار را به پایان رساند، فکرش را نمی‌‌کرد دو دهه‌‌ی بعد و در میان جنگ جهانی دوم به‌‌وسیله‌‌ی همان انگلیسی‌‌ها از سلطنت کنار گذاشته شود و پسرش راه پادشاهی خاندان پهلوی را پیش بگیرد. در چنین وضعی ایران که در آغاز جنگ جهانی دوم اعلام بی‌‌طرفی کرده بود آن‌‌قدر مستأصل بود که به سرعت تحت تأثیر وقایع جنگ جهانی دوم قرار گرفت. کشوری که شاهش برکنار شده و ولیعهدش آماده‌‌ی سلطنت نبود، از شمال توسط شوروی و از جنوب توسط انگلیسی‌‌ها اشغال شد. بله، داریم از روزگاری حرف می‌‌زنیم که چهار سال کشور به‌‌کلی دست اشغالگران افتاده بود. از روزگاری که ایران بین سه قدرت شوروی، انگلیس و آمریکا تقسیم شده بود و وقتی که سران این سه کشور در کنفرانس تهران گرد هم آمدند، حتی شاه تازه سرِ کار آمده، اجازه حضور در جلسه‌‌شان را نداشت.

کتاب صوتی «ایران در جنگ جهانی دوم» اثر شیوا صابری، اتفاقات سال ۱۳۲۰ و شروع اشغالگری ایران را به‌‌خوبی توصیف می‌‌کند. شیوا صابری برای روایتگری از اوضاع ایران در جنگ جهانی دوم، ابتدا آغاز جنگ جهانی دوم و موضع ایران در قبال این جنگ را توضیح می‌‌دهد. سپس اوضاع فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن روزهای ایران را واکاوی می‌‌کند. در ادامه برکناری رضاشاه از سلطنت را واکاوی می‌‌کند و در نهایت به دوران اشغال چهارساله‌‌ی ایران و بحران هویتی آن روزها می‌‌پردازد. کتاب صوتی «ایران در جنگ جهانی دوم» روزهای اشغال ایران را به‌‌خوبی برای شنونده‌‌اش تصویر می‌‌کند. این کتاب صوتی با صدای اکرم پریمون توسط آوانامه منتشر شده است.

بخشی از کتاب صوتی ایران در جنگ جهانی دوم را بشنوید.

ایران در جنگ جهانی دوم شیدا صابری

گوینده: اکرم پریمون

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

تاریخ بیهقی

کتاب صوتی تاریخ بیهقی اثر ابوالفضل بیهقی، کتابی تاریخی هم از حیث موضوع و هم از جایگاه ادبی آن است. ابوالفضل بیهقی از سال ۴۱۲ تا ۴۷۰ هجری قمری در دربار حکوت غزنوی حاضر و ناظر رخ‌داد‌های تاریخی این دوره بود. او از این موقعیت به بهترین وجه استفاده کرد و کتابی جاویدان از خود به‌جای گذاشت. بیهقی با وجود هواداری‌اش از غزنویان کوشید روایتی منصفانه از رویداد‌های تاریخی آن دوره ارائه دهد. از آن‌جا که عمده‌ی قسمت‌های باقی‌مانده از کتاب تاریخ بیهقی (از وقایع پایانی جلد پنجم تا باب اول جلد دهم همراه بخش خوارزم) مربوط به دوره‌ی حکومت مسعود غزنوی است، آن را تاریخ مسعودی نیز می‌خوانند.

بخشی از کتاب صوتی تاریخ بیهقی را بشنوید.

تاریخ بیهقی ابوالفضل بیهقی

گوینده: احسان چریکی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

کتاب‌‌های صوتی زیادی درباره‌‌ی تاریخ ایران منتشر شده‌‌اند، در این یادداشت سعی شد برخی از مشهورترین این کتاب‌‌ها معرفی شوند اما آیا این تمامِ بضاعت نویسندگان برای شنوندگان و مخاطبانشان است؟ مسلما خیر و بایستی تاریخ ایران بارها و بارها به دست افراد مختلف مورد تحلیل، واکاوی و خوانش گردد. این یادداشت را با ذکر همان جمله معروف آغازین بحث به پایان می‌‌بریم که «ملتی که تاریخ خود را نداند، محکوم به تکرار آن خواهد بود».

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید