بهترین ترجمه کتاب کمدی الهی کدام نسخه است؟

1 بازدید

کمدی الهی منظومه‌ای عرفانی و حماسی است به قلم دانته آلیگیری، شاعر ایتالیایی‌تبار قرن چهارم. این منظومه با ۱۰۰ سرود بین سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۱ در سه بخش سروده شده است: دوزخ، برزخ و بهشت. دانته در منظومه‌ی خود سفری خیالی به دنیای پس از مرگ دارد، از اعمال قهرمانانه سخن می‌گوید و تمثیل‌های تاریخی شهر فلورانس ایتالیا را بیان می‌کند. نگارنده خود در داستان‌ها حضور دارد و تک‌تک وقایع را تجربه می‌کند.

در روزگاری که تمام کتاب‌ها به زبان لاتین نوشته می‌شدند، کمدی الهی به زبان ایتالیایی نگارش شد و به همین جهت بسیاری این شاهکار ادبی را نقطه‌ی عطف ادبیات ایتالیا می‌دانند. بااین‌همه، کمدی الهی نه شاهکاری ایتالیایی بلکه شاهکاری جهانی است. در ژرفای این منظومه سفری حماسی و عرفانی جریان دارد. سفری که از اعماق تاریک وجود انسان آغاز شده و به مقصد نور و ایمان می‌رسد. خرد را نمایان می‌کند و با همیاری عشق حقیقت را بر آدمی آشکار می‌کند.

هر بخش این منظومه ۳۳ سرود دارد به‌جز دوزخ که یک سرود اضافه را در بر می‌گیرد. توصیه می‌شود برای درک بهتر این منظومه آن را به همان ترتیبی که هست بخوانید. بااین‌حال،‌ اگر می‌خواهید کتاب کمدی الهی را بخوانید اما نمی‌دانید کدام ترجمه برای شما مناسب‌تر است،‌ در این یادداشت همراه ما باشید تا ترجمه‌های گوناگون از این اثر را بررسی کنیم.

بهترین ترجمه کمدی الهی کدام است؟

کمدی الهی پس از انتشار در قرن چهاردهم، بلافاصله به دوازده زبان اروپایی ترجمه شد و با گذشت زمان ترجمه‌های دیگری از آن به زبان‌های گوناگون در دسترس همگان قرار گرفت. در ایران، نخستین‌بار شجاع‌الدین شفا در ۱۳۳۵ با کمک انتشارات امیرکبیر نسخه‌ی فارسی این کتاب را منتشر کرد و تا دهه‌ی ۷۰ این نسخه تنها ترجمه به زبان فارسی بود. در دهه‌ی هفتاد فریده مهدوی‌دامغانی ترجمه‌ی دیگری از این کتاب را با همیاری نشر تیر منتشر کرد و پس از او مترجمان دیگری نیز دست به ترجمه‌ی این اثر زدند. برخی از این نسخه‌ها در ادامه ذکر شده‌اند.

ترجمه‌ی کاوه میرعباسی
ترجمه‌ی ابوالحسن تهامی
ترجمه‌ی محسن نیک‌بخت
ترجمه‌ی هنگامه دیانتی

در ادامه، محبوب‌ترین و معروف‌ترین این ترجمه‌ها را با جزئیات بیشتری با هم مقایسه کرده و تلاش می‌کنیم با مقایسه‌ی بخش‌هایی از متن کتاب بهترین ترجمه را برگزینیم.

مقایسه ترجمه‌های فارسی کمدی الهی

کمدی الهی سفری عرفانی به دنیای پس از مرگ است. دانته با همراهی شاعر معروف رومی، ویرژیل، سفرش را از دوزخ آغاز می‌کند. در حقیقت، ویرژیل به دانته کمک می‌کند تا از نُه حلقه‌ی برزخ عبور کند. پس از عبور از این نُه حلقه که انواع گناهان را در بر می‌گیرد، دو شاعر به برزخ وارد می‌شوند. برزخ نیز هفت حلقه دارد که باید از آن‌ها عبور کنند. آن‌ها در سفر خود در برزخ با ولخرج‌ها، خسیس‌ها، افراد عصبانی، تنبل و بدخلق روبه‌رو می‌شوند. بهشت سومین و آخرین بخش از این منظومه است. هنگامی که دانته در بهشت چشم می‌گشاید، زنی زیبا با نام بئاتریس بر او ظاهر می‌شود تا راهنمای او در بهشت باشد. آن‌ها به‌سوی خداوند حرکت کرده و در مسیر خود از نُه کره عبور می‌کنند که عبارت‌اند از: ماه، عطارد، زهره، خورشید، مریخ، مشتری، زحل، یک ستاره و یک کریستال. در نهایت، پس از گذر از این نُه مرحله دانته به آرزوی خود می‌رسد و عشق الهی را ملاقات می‌کند.

دانته در طول سفرهای خود با انواع گناهان و شخصیت‌ها آشنا می‌شود و آن‌ها را در قالب شعر و البته حماسه و تمثیل به مخاطب خود معرفی می‌کند. بیان نکته‌های اخلاقی و عرفانی در قالب شعر و داستان موجب تمایز اثر او از سایر آثار می‌شود و ترجمه‌ی کتاب او را نیز تا حدودی دشوار می‌کند؛ چراکه مترجم ضمن ترجمه‌ی متن باید تمام هنر خود را به کار بگیرد و تمام نکات مدنظر نویسنده را در قالب شعر به مخاطب خود ارائه کند. با‌توجه‌به متن کتاب و نظرات کاربران، بهترین ترجمه‌ی فارسی از کتاب کمدی الهی ترجمه‌ی شجاع‌الدین شفا است. بسیاری از خوانندگان کمدی الهی بر این باورند که ترجمه‌ی شجاع‌الدین شفا بهترین ترجمه‌ی فارسی از این اثر است. به اعتقاد آن‌ها این ترجمه کامل‌ترین نسخه از کتاب است و مترجم تا حد زیادی به متن اصلی کتاب پایبند بوده است، مطالب را به‌درستی ذکر کرده و مفاهیم را همان‌گونه که باید به مخاطب ارائه داده است.

بخش‌هایی از متن کتاب برای مقایسه

برای ارزیابی و مقایسه‌ی بهتر ترجمه‌ها ابتدا باید قسمتی از متن اصلی کتاب را به‌عنوان معیار سنجش انتخاب کنیم. ازآنجاکه کمدی الهی ابتدا به زبان ایتالیایی نوشته شده است بخش‌هایی از سرود نخست دوزخ از متن ایتالیایی را در ادامه ذکر کرده‌ایم. بااین‌همه، بسیاری از ترجمه‌های موجود از زبان انگلیسی برگردان شده‌اند، به همین سبب متن انگلیسی همان بخش را نیز ذکر کرده‌ایم. وفاداری به متن اصلی، روانی در خوانش متن، حفظ قالب شعری و انتقال درست معنا و مفهوم سرودها از معیارهای ما برای سنجش و مقایسه‌ی ترجمه‌های موجود است.

نمونه‌ی اول ایتالیایی

I’ non so ben ridir com’ io v’ entrai ;

Tant’ era pien di sonno in su quel punto

Che la verace via abbandonai.

Ma poi eh’ io fui al pie d’ un colle giunto,

Là dove terminava quella valle

Che m’ avea di paura il cor compunto,

Guardai in alto, e vidi le sue spalle

Vestite già de’ raggi del pianeta

Che mena dritto altrui per ogni calle.

نمونه‌ی دوم ایتالیایی

Ed io a lui : ‘ Poeta, io ti richieggio

Per quello Dio che tu non conoscesti,

Acciocch’ io fugga questo male e peggio,

Che tu mi meni là dov’ or dicesti,

Sì eh’ io vegga la porta di san Pietro,

E color cui tu fai cotanto mesti.’

Allor si mosse, ed io li tenni retro.

نمونه‌ی اول انگلیسی

I cannot well repeat how there I entered,

So full was I of slumber at the moment

In which I had abandoned the true way.

But after I had reached a mountain’s foot,

At that point where the valley terminated,

Which had with consternation pierced my heart,

Upward I looked, and I beheld its shoulders,

Vested already with that planet’s rays

Which leadeth others right by every road

نمونه‌ی دوم انگلیسی

And I to him: “Poet, I thee entreat,

By that same God whom thou didst never know,

So that I may escape this woe and worse,

Thou wouldst conduct me there where thou hast said,

That I may see the portal of Saint Peter,

And those thou makest so disconsolate.”

Then he moved on, and I behind him followed.

ترجمه‌ی کاوه میرعباسی

کمدی الهی (دوزخ)

نویسنده: دانته آلیگیری

مترجم: کاوه میرعباسی

انتشارات: كارگاه فيلم و گرافيگ سپاس

کاوه میرعباسی در ترجمه‌ی خود از کمدی الهی بیش از هرچیز بر حفظ حالت منظوم اثر توجه داشته است. او همانند اثر اصلی تمام ابیات را به همان شکلی که بوده ترجمه کرده است. در انتخاب واژگان دقت زیادی به خرج داده تا بتواند مفهوم را به‌درستی به مخاطب منتقل کند. ترجمه‌ی میرعباسی امروزه دردسترس‌ترین و شاید حتی یکی از جدیدترین ترجمه‌های کمدی الهی باشد که کارگاه فیلم و گرافیک سپاس آن را منتشر کرده است.

نمونه‌ی اول

وای چه دشوار است برایم بگویم شرح:

آن جنگلِ وحشی و زمخت و زورمند را؛

یادش به تنهایی تازه می‌کند ترسی را

که، فقط ذره‌ای کم از موت، شَرَنگِ جان می‌شود!:

لیکن، به پاس نیکویی‌هایی که نصیب بردم آنجا،

روایت می‌کنم دیگر چیزهایی را که دیدم.

نمی‌توانم بگویم به درستی چگونه درآمدم به آن مکان،:

چرا که دچار بودم به رخوتِ خوابی گران

آنگه که گم کردم راه راستین را.

نمونه‌ی دوم

پس گفتم خطاب به او: «شاعر التماست می‌کنم،:

ترا به خدایی که هرگز نشناختی‌اش، مرا بِرَهان

از این بلیه و بلاهای بدتر از آن،

مرا برسان به مکانی که هم‌اینک وصف کردی،:

تا بتوانم نظاره کنم دروازه‌ی پطرس حواری را

و آنان را که از مصائب هولناکشان گفتی!»

پس او به راه افتاد، و من روان شدم از پی‌اش.:

بخشی از کتاب صوتی کمدی الهی (دوزخ) را بشنوید.

کمدی الهی (دوزخ)

نویسنده: دانته آلیگیری

گوینده: فریبا فصیحی‌تاش

انتشارات: نشر صوتی نیک

ترجمه‌ی شجاع‌الدین شفا

ترجمه‌ی شفا نخستین ترجمه از کمدی الهی است و به نظر می‌رسد مترجم هنگام برگردان به نسخه‌ی ایتالیایی متن نیز توجه کرده است. این کتاب در دهه‌ی ۳۰ به چاپ رسیده و مترجم تمام تلاش خود را کرده تا حالت شعرگونه‌ی متن را حفظ کند؛ اما ترجمه‌ی نهایی بیشتر به نثری مسجع شباهت دارد تا شعر. مترجم متن را برای فهم بهتر مخاطب فارسی زبان تنظیم کرده است. این کار باعث شده تا ترتیب چیدمان بیت‌ها کمی تغییر کند؛ اما مفهوم را به‌سادگی منتقل می‌کند. می‌توان گفت این مجموعه کامل‌ترین نسخه از کتاب است. ترجمه‌ی شفا را انتشارات امیرکبیر منتشر کرده است.

نمونه‌ی اول

درست نمی‌توانم گفت که چگونه پای بدان نهادم، زیرا هنگامی که شاهراه را ترک گفتم سخت خواب‌آلود بودم.

اما چون به پای تپه‌ای در آخر آن دره که دلمرا چنین به وحشت افکنده بود رسیدم

روی به بالا کردم و دامنه‌های تپه را دیدم که جامه‌ای از انوار آن سیاره که در همه‌ی کوره‌راه‌ها راهنمای کسانست، بر تن کرده بود.

نمونه‌ی دوم

و من بدو گفتم: «ای شاعر، بنام همان خدایی که تواش نشناختی، از تو تقاضا دارم که برای نجات من ازین رنج و رنجی بدتر از آن، مرا بدانجا که هم‌اکنون وصفش را کردی راهنما آیی، چنانکه دروازه‌ی پترس مقدس را ببینم و آن‌هایی را که چنین اسیر رنجشان خواندی بنگرم.»

آنوقت وی براه افتاد و من در دنبالش روان شدم.

بخشی از کتاب صوتی کمدی الهی را بشنوید.

کمدی الهی

نویسنده: دانته آلیگیری

گوینده: علی عبدل‌پور اصل

انتشارات: نشر سماوا

ترجمه‌ی فریده مهدوی دامغانی

ترجمه‌ی مهدوی دامغانی دومین ترجمه از کمدی الهی به زبان فارسی است. مترجم در اثر خود تلاش کرده تا بیش از هرچیزی به متن پایبند باشد. ساختار ترجمه همانند متن اصلی است؛ اما درباره‌ی قالب شعری متن نمی‌توان چنین نظری داد. در حقیقت، در بسیاری از قسمت‌ها روانی ترجمه بر حفظ ساختاری منظوم ارجحیت داشته است. بااین‌همه، دامغانی در پایان هر سرود بخش‌هایی را با عنوان «شرح استعارات و کنایات»، «یادداشت‌هایی درباره‌ی سرود» و «توضیح ابیات دشوار» به نقل از سایر پژوهشگران ادبی به کتاب افزوده که درک مفهوم مدنظر دانته را برای مخاطب آسان می‌کند. ترجمه‌ی فریده مهدوی دامغانی را نشر تیر منتشر کرده است.

نمونه‌ی اول

آه، به راستی چه سخت است سخن گفتن

از آن جنگل وحشی و انبوه و خشن…!

حتی یاد آن نیز ترسی قدیمی را در دل و جانم پدید می‌آورد!

تلخی آن چنان است که مرگ نیز به پای آن نمی‌رسد!

لیک خیر و نیکی بس فراوانی از آن نصیبم شد که بازگویی آن

و مابقی آنچه را که بر من گذشت در اینجا خواهم نگاشت

نمونه‌ی دوم

بدو گفتم: «ای شاعر گرانقدر، تو را سوگند به آن خدای بزرگی

که هرگز نشناختی! هدایت و راهنمایی‌ام را برعهده گیر

و یاری‌ام رسان تا از این آوارگی و سرگشتگی رهایی یابم

و از این دام‌های خطرناک نجات یابم! همراه تو،

تا دروازه‌ی سن پیه‌ترو پیش خواهم رفت و از زجردیدگان

و کیفرشدگانی که وصفشان را برایم کردی دیدن خواهم کرد…»

بدینسان او به راه افتاد و من در پی‌اش گام برداشتم.

جمع‌بندی

کمدی الهی اثری فاخر است که طرفداران بسیاری در سراسر جهان دارد و به همین سبب، ترجمه‌های گوناگونی از آن در دست است. نسخه‌های متعددی از این کتاب به زبان فارسی نیز از دهه‌ی ۳۰ تاکنون به چاپ رسیده است. هرکدام از مترجمان این اثر تلاش کرده‌اند تا بهترین ترجمه را از این کتاب ارائه دهند. بیشتر ترجمه‌های موجود تلاش کرده‌اند به متن اصلی پایبند باشند، مفاهیم مدنظر نویسنده را به‌درستی منتقل کنند و حالت منظوم کتاب را نیز حفظ کنند. بااین‌همه، معرفی بهترین ترجمه از کمدی الهی امری نسبی است و به سلیقه‌ی خوانندگان بستگی دارد. اگر برای شما کامل‌بودن متن و فهم راحت آن مهم‌تر از سایر مسائل است توصیه‌ی ما ترجمه‌ی شجاع‌الدین شفاست. اگر می‌خواهید متن کتاب را به همراه توضیح استعاره‌ها و نکته‌ها بخوانید ترجمه‌ی فریده مهدوی دامغانی بهترین انتخاب است و اگر فقط می‌خواهید کمدی الهی را بخوانید و خود دست به اکتشاف بزنید، ترجمه‌ی کاوه‌میرعباسی بهترین انتخاب است. آنچه در این یادداشت ذکر شد تنها با تکیه بر بخش کوچکی از متن اصلی کتاب بود تا راهنمایی باشد برای شناخت بهتر کتاب و انتخاب بهترین ترجمه برای هر فرد.

1 بازدید

برچسب ها

بستن تبلیغ