نقد کتاب چهار اثر از فلورانس اسکاول شین؛ آرامش یا توهم؟

4 بازدید

مجموعه‌ی چهار اثر فلورانس اسکاول شین، نویسنده‌ی کتاب‌های خودیاری، درباره‌ی قدرت کلام، تصویرسازی ذهنی، ایمان به قانون جذب و تکیه‌ به «بعد چهارم» و «ملکوت» برای تندرستی و رفاه مادی به‌جای ذهن استدلالی است. چهار اثر اسکاول شین یعنی بازی زندگی، کلام تو عصای توست، در مخفی کامیابی و قدرت کلام از زمان انتشار در ایران یکی از کتاب‌های بسیار پرفروش بوده و بیش از شصت بار تجدید چاپ شده است. در این یادداشت با جهان‌بینی نویسنده و آنچه خودیاری مبتنی بر متافیزیک خوانده می‌شود آشنا می‌شوید همراه با پاسخ به این پرسش که آیا چهار اثر کتاب زرد است؟

خلاصه کتاب چهار اثر از فلورانس

چهار اثر از فلورانس اسکاول شین

نویسنده: فلورانس اسکاول شین

انتشارات: انتشارات طاهریان

محور اصلی این چهار کتاب، نیروی خلاق کلام و باور، ایمان به هماهنگی جهان و قانون الهی و نقش تصویرسازی‌های ذهنی از طریق تکرار جمله‌های تأکیدی برای حل دغدغه‌های روزمره، تندرستی و ثروت است. ایده‌ی کتاب اول این است که زندگی مانند بازی قوانین خودش را دارد. ذهن و کلام انسان تعیین می‌کند چه چیزی در زندگی ظاهر شود و اگر یاد بگیرد با قوانین بازی هماهنگ شود کامیاب خواهد شد. تمرکز کتاب دوم بر قدرت کلام است؛ یعنی هر واژه مانند عصای جادویی است که واقعیت را شکل می‌دهد. در این کتاب جمله‌های تأکیدی زیادی در حوزه‌های مختلف ثروت، شغل، عشق و سلامتی آمده تا خواننده با تکرارشان آن‌ها را جذب کند. کتاب سوم درباره‌ی رمز درونی موفقیت است. این موفقیت از طریق هدایت الهی، شهود و ایمان بی‌چون‌وچرا به دست می‌آید. برای این منظور، «رهرو» باید به ندای درونی و نشانه‌های خداوند توجه کند. کتاب چهارم توضیح می‌دهد که چرا واژه‌ها مهم و حامل ارتعاش هستند و چطور تکرارشان بر ضمیر ناخودآگاه اثر می‌گذارد.

نقد کتاب چهار اثر از فلورانس اسکاول شین

مانند همه‌ی کتاب‌های انگیزشی و خودیاری اینجا نیز همه‌چیز به ذهن و کلام محدود می‌شود؛ اما پیش از ارزیابی و نقد، توضیح کوتاه سه موضوع لازم است تا خواننده بهتر جهان این کتاب و به طور کلی، کتاب‌های خودیاری انسان‌محور مبتنی بر «متافیزیک» و «کتاب مقدس» را درک کند.

متافیزیک نوین

کتاب‌هایی مانند چهار اثر در ذیل جریان‌های تفکر جدید (New Thought) قرار دارند که اصطلاحاً به آن‌ها متافیزیک نوین گفته می‌شود. موج‌های مذهبی و عرفانی جدید که تقریباً از قرن نوزدهم آغاز شدند و ترکیبی از مسیحیت پروتستان، اندیشه‌های شرقی، عرفان و اندیشه‌ی وحدت وجودی و روح مطلق هستند و هدفشان ارائه‌ی درکی تازه از دین و زندگی روزمره با تأکید بر این موضوع است که ذهن و روح انسان قدرت تغییر واقعیت بیرونی را دارد. عبارت‌هایی چون ذهن برتر، کلام خلاق، قانون جذب، شفا از طریق ایمان از عبارت‌های پرتکرار این جریان هستند که تأکید می‌کنند خداوند در درون همه‌ی انسان‌ها حضور دارد و هرکس می‌تواند مستقیماً به منبع الهی متصل شود، واژه‌ها انرژی هستند و هر چیزی شبیه خودشان را جذب می‌کنند و راه درمان همه‌ی بیماری‌ها (که سرچشمه‌ی آن‌ها را باورهای غلط ذهنی می‌دانند) تجسم ذهنی و باور قلبی است. این جریان‌ها کتاب مقدس، عرفان سنتی و متافیزیک را به سطح زندگی روزمره آوردند تا از پول، شغل و موفقیت شخصی بگویند.

جهان‌بینی اسکاول شین

در جهان‌بینی شین اعتقاد به خیر و شر وجود ندارد و پندار بیهوده‌ی انسان است. او وجود بدی را انکار می‌کند و می‌گوید فقط باید با کنترل ذهن امور مثبت را جذب کرد. (اما نمی‌گوید وجود مثبت در گرو وجود منفی است) شین حتی به قانون علت و معلول نیز اعتقادی ندارد و می‌گوید با قانون «بخشایش» باید آنچه را متعلق به خود می‌دانیم به سوی خود بکشانیم. او حق انسان را زندگی در تنعم و مشکلات زندگی انسان را متعلق به خدا می‌داند؛ بنابراین انسان باید رها کند و اجازه دهد وضعیت درست شود. شین اعتقادی به رنج کشیدن ندارد و آن را لازمه‌ی تعالی انسان نمی‌داند؛ بنابراین پیشامدها را باید پذیرفت، اندوهگین نشد و اعتراض نکرد. خداوند این حق را به انسان داده است تا از برکات زندگی کامل بهره‌مند باشد و او باید در هماهنگی با این وعده و اراده باشد. پس اگر نیست محدودیت‌ها و رنج‌هایش ناشی از باورهای غلط و ناهماهنگی با روح/ذهن هستند. انسان باید تابع ندای درون باشد نه ذهن منطقی. شین زندگی را یک بازی می‌بیند که هدفش آفریدن بهشت روی زمین به دست انسان از طریق نیروی اندیشه است. در نتیجه‌ی این جهان‌بینی، هیچ بار تاریخی به انسان تحمیل نشده است و وضعیت دشوار خارج از کنترل انسان وجود ندارد. شین در چهار اثر این باورها را به عنوان اصلی کلی برداشته و از آن‌ها یک نظام متافیزیکی ساده‌سازی‌شده ایجاد کرده است که دیدگاهی طلسم‌گونه و جادویی به کلام و زبان دارد.

تحریف کتاب مقدس

فلورانس اسکاول شین در چهار اثر، کتاب مقدس را در جهت اصول خود تحریف کرده است؛ یعنی زمینه‌ی وسیع‌تر آیات را نادیده گرفته و آن‌ها را به اصول و قواعدی تقلیل داده است که در جهت فرضیات سستش هستند. او الهیات را به آسایش مادی انسان فرو می‌کاهد و مسیح را آورنده‌ی قواعدی می‌داند که در خدمت خودشکوفایی و رفاه مادی انسان است. خواننده‌ای که تاکنون کتاب مقدس را از نزدیک هم ندیده باشد با دیدن تفسیرهای دل‌بخواهی شین تا حدی باید متوجه شود که چیزی این وسط درست نیست. او مقولات سنتی مسیحیت را همچون چیزی انعطاف‌پذیر تغییر شکل داده و در جهت تکنیک‌های خودسازی انسان و رفاه مادی او به کار برده است.

نقاط قوت کتاب

انگیزشی و موفقیت در اقناع خواننده و ایجاد احساس مثبت در او.

نقاط منفی کتاب

ساده‌سازی افراطی واقعیت؛
جهان‌بینی مضر و غیرواقعی؛
تحریف الهیات و گمراه کردن خواننده؛
سرکوب هیجانات طبیعی سالم؛
تمرکز بر فرد و حذف جامعه و ساختارها.

مضمون و درون‌مایه

مضمون اصلی کتاب، قدرت ذهن و کلام در خلق واقعیت زندگی و خودتوانمندسازی است. درون‌مایه‌ی کتاب پیوند میان آموزه‌های معنوی و زندگی روزمره است. شین می‌گوید مفاهیم متافیزیکی مثل شهود، بعد چهارم، ملکوت و هماهنگی با خدا و قدرت کلام در جزئی‌ترین مسائل زندگی روزمره مانند پول، اجاره‌ی خانه و خراب شدن چتر زیر باران کاربرد دارد.

هدف و پیام‌های کتاب

هدف اصلی کتاب این است که به خواننده نشان دهد با اتصال به ذهن فوق هشیار و ملکوت، جریان موهبت‌های از پیش تعیین‌شده به سمت انسان روانه می‌شود و او می‌تواند با باور، کلام و ایمان زندگی ایدئال خود را بسازد. مشکلات روزمره‌ی زندگی با تمرکز ذهنی و کلامی در جهت مثبت تغییر می‌کند. در هماهنگی با ملکوت، زندگی سرشار از برکت و موفقیت می‌شود. تغییر باور و کلام باعث بهبود وضعیت روحی و بیماری فرد می‌شود.

ژانر کتاب و سبک نگارش

چهار اثر در دسته‌بندی کتاب‌های خودیاری از نوع ‌معنوی قرار می‌گیرد. این گونه کتاب‌ها بیش از آنکه علمی یا متکی بر دانشی مشخص باشند انگیزشی هستند و بر کاربرد عملی آموزه‌های تحریف‌شده‌ی معنوی در زندگی روزمره تمرکز دارند. اسکاول شین در این کتاب از زبان ساده و قابل‌فهم برای مخاطب عام استفاده کرده است. در آن هیچ اصطلاح یا عبارت پیچیده‌ی فلسفی و تخصصی به کار نرفته است. کتاب مثال‌های فراوان از مراجعان نویسنده دارد که آن‌ها را به جمله‌های تأکیدی که باید تکرار شوند وصل کرده است.

زاویه‌ی دید و روایت

چهار اثر از دید یک راهنما یا معلم نوشته شده است که مستقیماً با خواننده صحبت می‌کند و او را به تجربه‌ای عملی در جریان «ملکوت» دعوت می‌کند. کتاب روایت خطی ندارد و مجموعه‌ای از آموزه‌ها، جمله‌های تأکیدی، مثال‌های عینی و نقل‌قول از کتاب مقدس است.

چهار اثر فلورانس کتاب زرد است؟

برای پاسخ به این پرسش، ارزیابی کلی کتاب لازم است. برخی نکات در این مجموعه وجود دارد که مخالفتی برنمی‌انگیزد؛ مثلاً اینکه آنچه بدان فکر می‌کنیم قدرتمند است یا مقید کردن خود به ایده‌های خاص ما را در مسیر دستیابی به آن قرار می‌دهد یا انسانی که نگرش مثبت دارد بهتر می‌تواند بر موانع غلبه کند. درواقع اینکه نگرش مهم است و مثلاً فردی با داشتن نگرش منفی به همه چیز قرار نیست در بیرون فراتر از آن ببیند، چیزی نیست که بشود با آن مخالفت جدی کرد. مشکل از جایی شروع می‌شود که بپذیریم اصلی کلی و ازلی وجود دارد و کلام فرد آن را محقق می‌سازد. گرچه چنین باوری برای کسی که احساس بی‌قدرتی می‌کند بسیار آرامش‌بخش است و اضطراب را از او دور می‌کند؛ اما آرامش موقتی ناشی از این باور، زهرآگین است. بر اساس داده‌های روان‌شناسی بیماری‌های روان‌تنی تا حدی با تغییر ذهن بهبود پیدا می‌کند اما هرگز دیده نشده که بیماری قلبی یا عفونت یا سرطان با تجسم ذهنی درمان شود. فقر، بیماری، ظلم، تبعیض فقط معلول باور غلط فرد نیست. مشکل شر و رنج را فقط ذهن و باور ما نمی‌سازد. تأکید مفرط بر اینکه تو خالق مطلق زندگی هستی جز فردگرایی افراطی، شکست در این راه و حال بدتر نتیجه‌ای ندارد. در کل، جهان هستی پیچیده‌تر از آن است که با فرمول فکر مثبت=موفقیت توضیح داده شود. نادیده‌گرفتن هیجانات منفی سالم مانند غم، خشم و اضطراب که بخشی از روان انسان هستند و سرکوب آن‌ها در درازمدت آسیب‌زا هستند.

کتاب‌هایی مانند چهار اثر و بعدتر قانون جذب و غیره میل به امید و ایمان و کشاکش معنوی در وجود انسان را تجاری‌سازی کرده‌اند. آن جهان ملکوتی که پاسخی به اضطراب بودن، مرگ و معنای زندگی بود در این کتاب تا سرحد حال خوب برای پیدا کردن صد دلاری گم‌شده، برگشت‌نخوردن چک هزار دلاری و اجاره‌رفتن خانه تنزل یافته است. این متافیزیک نوین فقط روی فرد و زندگی شخصی او در انقطاع کامل از سیاست، اجتماع و اقتصاد تمرکز دارد. با در نظر گرفتن این نکات و وعده‌ی جادویی برای حل همه‌ی مشکلات روزمره (اگر تصور کنی و هماهنگ شوی حتماً صدر دلاری گم‌شده‌ات را پیدا می‌کنی) چهار اثر فلورانس اسکاول شین یک کتاب زرد «معنوی» است.

بخشی از کتاب صوتی چهار اثر از فلورانس اسکاول شین را بشنوید.

چهار اثر از فلورانس اسکاول شین

نویسنده: فلورانس اسکاول شین

گوینده: عاطفه رضوی

انتشارات: انتشارات ماه آوا

نظر خوانندگان درباره کتاب چهار اثر از فلورانس

برخلاف بسیاری از کتاب‌های خودیاری نظرات منفی درباره‌ی این کتاب زیاد است. خوانندگان مخالف معتقدند چهار اثر شیوه‌ی تفکر بیماری را منتقل می‌کند که باعث سرخوردگی می‌شود و انسان را درگیر روزمرگی‌ها نگه می‌دارد. این گروه تأثیر مخرب آموزه‌ها را بر زندگی کسانی که آن را خوانده‌اند مشاهده کرده‌اند. در مقابل برخی نیز نوشته‌اند که از زمان خواندن این کتاب، روال زندگی‌شان بهتر شده است. بعضی هم نوشته‌اند که در وقت ناامیدی به سراغ خواندنش می‌روند تا حالشان بهتر شود. در صورت تمایل می‌توانید برش‌ها و بهترین جملات کتاب چهار اثر از فلورانس را در فروشگاه طاقچه بخوانید.

بازخوردها و نقدهای چهار اثر

نظرات مثبت درباره‌ی کتاب را نویسندگان خودیاری وابسته به همین جریان مانند لوئیز هی و وین دایر نوشته‌اند؛ مثلاً میچ هورویتز، سخنران و نویسنده‌ی انگیزشی نوشته است شین توانست ایده‌های متافیزیکی را به زبان ساده و دوستانه منتقل کند؛ طوری که برای مخاطب عام قابل‌فهم باشد. تام باتلر بودن، نویسنده‌ی کتاب‌های خودیاری آن را یکی از راهنمایان برجسته در زمینه‌ی موفقیت و رشد شخصی معرفی کرده است. انتقادها از کتاب از سوی مسیحیانی بوده که شین را متهم کرده‌اند در ترویج آموزه‌های خود از مذهب و متافیزیک عبور کرده و آن‌ها را نادقیق ارائه کرده است؛ مثلاً مارسیا مونته‌نگرو مؤسس سایت Christian Answers for the New Age آموزه‌های اسکاول شین را از منظر الهیات مسیحی نقد کرده و هشدار داده است که این آموزه‌‌ها با تعالیم مسیحیت ناسازگار هستند.

کتاب چهار اثر از فلورانس چه درس‌هایی به ما می‌دهد؟

اگر کسی با دید غیرانتقادی و صرفاً بر اساس شهرت و تجدید چاپ پیوسته‌ی کتاب آن را بخواند، درسی که می‌گیرد این است که با قدرت باور و ذهن می‌تواند تجربه‌ای متفاوت در زندگی داشته باشد، با نیروهای بزرگ‌تر در هماهنگی کامل است و می‌تواند جنبه‌های ملموس زندگی را به‌نفع خواسته‌های خود تغییر دهد اما غافل می‌شود که وعده‌های ساده‌ی کتاب در او انتظارات غیرواقعی از «جادوی ذهن» به وجود می‌آورد. او گمان می‌کند همه‌چیز به‌سرعت و بدون تلاش عملی حل می‌شود. در نتیجه، با تکرار تمرین‌های تأکیدی در همان حوزه‌ی فردی نیز انسانی منفعل می‌شود و وقتی با سیلی واقعیت یعنی چالش‌ها و سختی‌های زندگی مواجه شد مهارت کافی برای حلشان نخواهد داشت و سرگشته و ناامید خواهد شد.

جمع‌بندی؛ تذکر یک مسئله

این مسئله که کتاب خودیاری کاملاً متکی به باورهای مسیحی، ولو تحریف‌شده، محصول کشوری باثبات مانند آمریکا که در آن هرکس هرچه دل تنگش می‌خواهد، می‌گوید چطور در کشوری مانند ایران که دست‌کم الهیات مسیحی باور مسلط در آن نیست، چنین گسترده خوانده می‌شود، جای پرسش دارد. شاید خواننده‌ی ایرانی بگوید او آزاد است هر کتابی را بخواند (البته همین‌طور است) یا در جست‌وجوی آرامش روانی و کسب انگیزه سراغ آن می‌رود اما از این نکته غافل است که آموزه‌های کتاب در زمینه‌ای، بنا بر تحولاتی و برای مخاطبی نوشته شده‌اند که هیچ ربطی به انسان ایرانی در هیچ حالتی ندارد. به‌علاوه، وعده‌های جعلی ملکوتی و فردمحور آن، خواننده‌ی مستعد ایرانی را در فهم واقعیت‌های گریبان‌گیرش دچار توهم و خطای شناختی می‌کند و او را از تفکر انتقادی، مشاهده، استدلال، منطق و تعلق به جمع که بیش از هر چیز به آن نیاز دارد، دور می‌کند؛ یعنی همان چیزی که حاصل خواندن انبوه کتاب‌های خودیاری از این دست است.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید