نگاهی به مهم‌ترین و بهترین آثار محمود دولت آبادی

در میان آثار او که هرکدام ویژگی خاص خود را داشته و به‌گونه‌ای شاخص‌اند، کلیدر اتفاقی متفاوت است. رمانی ۱۰ جلدی که نوشتن آن چندین سال به طول انجامیده است. او این داستان بلند را بر اساس واقعه‌ای حقیقی که در دوران کودکی‌اش رخ‌داده نگاشته است؛ قتل گل‌محمد که به ایستادگی در برابر ظلم و جور اربابان شهره بود. وقایع ماجرا در سال‌های پرتلاطم پس از جنگ جهانی دوم رخ‌داده‌اند. دولت‌آبادی با تردستی تمام داستان را پیش برده و با افزودن چاشنی‌های متفاوتی چون عشق، آن را خواندنی‌تر کرده است. ظرایف داستانی و جزئیات توصیفی که او در جای‌جای کتاب از آنها استفاده کرده چنان‌اند که با خواندنش گویی خود آنجا بوده‌ای. وصف آدم‌ها و حیوانات و جنگل و منظره‌ها همگی بی‌نقص و در حد کمال‌اند. من هنوز در پس سال‌ها، تصویر دقیق جنگل و درختان و نور تابیده بر زمین از میان شاخساران و اسب و سوارش را پیش چشمانم دارم.

دولت‌آبادی در میان آثارش کتابی با نام «وزیری امیر حسنک» نیز دارد که آن را ادای دینی به بیهقی دانسته است. او که در اکثر قریب به‌اتفاق نوشته‌ها و کتاب‌هایش به تاریخ بیهقی ارجاع داده است تصمیم گرفت این داستان بیهقی را با زبان خودش روایت کند. این کتاب در حقیقت بخش‌هایی برگزیده از داستان «حسنک وزیر» بیهقی به‌علاوه بخش‌هایی است که نویسنده به آن افزوده است. دولت‌آبادی با این کار خود تلاش کرده خوانندگان و به‌خصوص جوانانی را که از خواندن ادبیات کلاسیک فارسی بیم داشته و آن را سخت و دشوار می‌دانند با آن آشتی دهد. این کتاب در حقیقت فتح بابی بر این قصد اوست. به همین منظور او تلاش کرده تا بخش‌های داستانی و پرکشش ماجرا را حفظ کند. حتی اگر داستان «حسنک وزیر» بیهقی را خوانده و یا آن را از زبان دیگران شنیده‌اید هم به شما توصیه می‌کنیم این کتاب محمود دولت‌آبادی را بخوانید.

دولت‌آبادی که در اکثر داستان‌هایش رگه‌هایی از روستا و زندگی در مشقت و سختی‌های متعدد دیده می‌شود در کتاب «عقیل عقیل» نیز زندگی روستایی و گرفتاری‌های آن را دستمایه داستان خویش کرده است. سبک واقع‌گرایانه‌ی او در روایت ماجراهایی اینچنین به‌شدت کمک‌کننده است.

داستانی دیگر از این نویسنده تحت عنوان «آینه» از پیشنهادهای طاقچه برای شماست. نویسنده در این داستان ماجرای انسان و هویت را دستمایه قرار داده است. گم‌شدن شناسنامه و تلاش در داشتن آن بهانه‌ای برای پرداختن به هویت فراموش‌شده‌ی قهرمان داستان است. این جمله از داستان را شاید بتوان اتصالی زیبا به همین معنا دانست: «مردی که در کوچه می‌رفت هنوز به صرافت نیفتاده بود به یاد بیاورد که سیزده سالی می‌گذرد که او به چهره خودش در آینه نگاه نکرده است».

«روز و شب یوسف» داستانی است که سروکله‌اش در میانه نوشتن «کلیدر» پیدا شد. دولت‌آبادی درجایی گفته که نوشتن کلیدر را مدتی متوقف کرد چراکه داستان‌هایی در سرش می‌چرخیدند که دوست داشته آنها را نیز بر روی کاغذ بیاورد. دست‌نوشته‌های این کتاب پس از گذشت مدتی در میان دیگر یادداشت‌های نویسنده پیدا شد و به چاپ رسید.

برای بسیاری از مخاطبین ادبیات داستانی، اطلاع از زندگی و شرح احوال نویسندگان محبوب و مطرح یکی از لذتبخش‌ترین انواع مطالعه به حساب می‌آید و وقتی خود نویسنده با قلم و سبک نوشتاری خاص خود، در مورد احوال و افکار خود نوشته باشد، این لذت دوچندان خواهد شد. کتاب نون نوشتن نیز دقیقا از این نظر که خود دولت‌آبادی در قالب یادداشت احوالات و افکار خود را نوشته است، برای مخاطبین جذابیتی ویژه دارد.

اگرچه کتاب نون نوشتن نیز مانند تمام آثار محمود دولت‌آبادی مورد توجه اهل فن و مخاطبین قرار گرفته است، اما حقیقت آن است که علت این اقبال با دیگر آثار او متفاوت است. این کتاب برعکس دیگر کتاب‌های مولف، یک کتاب غیرداستانی است که در آن نویسنده به سراغ شرح احوال و وقایع زندگی خود رفته و تلاش کرده است با بیان شفاف و صادقانه، آنچه را که در ذهن و ضمیر داشته است بر روی کاغذ بیاورد. نون نوشتن در واقع یاداشت‌های گاه و بیگاه مولف هستند که بدون نظم خاصی به نگارش درآمده‌اند.