معرفی بهترین آثار و کتاب‌های احمد شاملو

«مثل خون در رگ‌های من» مجموعه‌ای از نامه‌های شاملوست به همسرش آیدا. این نامه‌ها که در بازه‌ی زمانی دهه‌های ۵۰-۴۰ نوشته‌شده‌اند و هرکدام برای خود نامی دارند، شاملوی این دهه‌ها را به ما می‌نمایاند؛ تصویری که با گذشت سال‌ها از مرگ شاملو و پس از اجازه آیدا بر انتشار این نامه‌ها، برای ما روشن شد. عشق به آیدا وجه پررنگی از زندگی شاملوست. عشقی که شاملو از آن سخن می‌گوید نه‌تنها کلماتی آذین یافته که شرحه‌های جان او هستند که بر تن کاغذ جان گرفته‌اند. کلام موزون احمد شاملو جامه‌ی نامه بر تن کرده و از عشق سخن می‌گوید و از دیگر چیزها حتی. حرف‌های شاملو در هر نامه تازه است و او در هرکدام از این نامه‌ها برگی نو را از اعجاز کلامش رو می‌کند.

«هوای تازه» عنوان مجموعه شعری از احمد شاملو است که انتشارات نیل در سال ۱۳۳۶ برای نخستین بار آن را منتشر کرده است. این مجموعه شعر تاکنون بارها و بارها تجدید چاپ‌شده است. شاملو در این برهه و با سرودن شعرهایی در این قالب، شروعی تازه را برای شعر سپید و یا شعر آزاد رقم زد. اشعار این مجموعه نه‌تنها در قالب که در محتوا نیز حرف‌هایی برای گفتن دارند. اگر برای اشعار شاملو هویتی مستقل قائل شده و آنها را به‌طور خاص «اشعار شاملویی» بنامیم، این مجموعه بهترین آنها را در خود جای‌داده است. بسیاری معتقدند که اشعار این مجموعه را می‌توان بازتابی از اوضاع ادبی آن سال‌های ایران دانست. دورانی شکوفا که آثار خوبی در آن خلق‌شده‌اند. از میان اشعار این مجموعه بخشی از شعر مرگ نازلی را باهم می‌خوانیم:

شاملو در کنار تمام فعالیت‌هایی که درزمینه ادبیات فارسی انجام داد یک کار پژوهشی ارزشمند را نیز به ثمر رساند و آن اثری در باب فرهنگ عامه مردم ایران و با عنوان کتاب کوچه بود. دائره‌المعارفی چند جلدی درباره آنچه می‌بایست و می‌شد از فرهنگ عامه دانست. ازآنجاکه به سرانجام رسانیدن چنین اثری چندین دهه طول کشید به‌واقع می‌توان گفت که شاملو عمر خود را صرف چنین پژوهش عظیمی کرد و این اثر را می‌توان میراثی ارزشمند از او دانست. تا زمانی که او زنده بود ۱۴ جلد از این مجموعه به چاپ رسید. کتاب «قصه‌های کتاب کوچه» برگرفته از همان دائره‌المعارف و شامل بیش از ۴۰ داستان و قصه عامیانه است. این کتاب حاوی قصه‌هایی است که برخی از آنها را در کودکی‌مان، در کتاب‌ها خوانده‌ و یا آنها را از زبان بزرگتر‌هایمان شنیده‌ایم.

شاملو به حقیقت اشعار خود را گویا و شناسای خود به دیگران می‌دانست و حتی شعر را نه برداشت‌هایی از زندگی که یکسره خود زندگی می‌دانسته است. کتاب «باغ آینه» در سال ۱۳۳۹ منتشرشده است. این کتاب مجموعه‌ای از اشعار او در همان چند سال اخیر است. شاملو در یکی از اشعار خود در این کتاب چنین وصف حالی از خود ارائه می‌دهد:

«از رنجی خسته‌ام که از آن من نیست/ بر خاکی نشسته‌ام که از آن من نیست/ با نامی زیسته‌ام که از آن من نیست/ از دردی گریسته‌ام که از آن من نیست/ از لذتی جان گرفته‌ام که از آن من نیست/ به مرگی جان می‌سپارم که از آن من نیست».

احمد شاملو «روزنامه سفر میمنت اثر ایالات متفرقه‌ی امریغ» را در قالبی طنز به رشته تحریر درآورده است. او در توصیف این کتاب گفته «البته این یک سفرنامه‌ی شخصی نیست، بلکه از زبان یک پادشاه فرضی، احتمالا از طایفه‌ی منحوس قاجاریه روایت می‌شود تا برخورد دو جور تلقی و دو گونه فرهنگ و برداشت اجتماعی برجسته‌تر جلوه کند؛ و اینکه قالب طنز را برایش انتخاب کردم، جهتش این است که جنبه‌های انتقادی رویدادها را در این قالب بهتر می‌شود جا انداخت». البته او در مقدمه اظهار داشته که چیزی که در این کتاب تصویر شده بسیار کمتر از واقعیتی است که وجود داشته است و فضاحت درباریان و سفاهت پادشاهان بیشتر از آن چیزی بوده که او تصویر کرده است.

شاملو تاثیری چشم‌گیر بر شعر معاصر ایران داشته است. خود او در مصاحبه‌ای با روزنامه وقایع اتفاقیه در باب شرح شعر گفته است: «شعر یک حادثه است؛ حادثه‌ای که زمان و مکان سبب‌سازش است اما شکل‌بندی‌اش در «زبان» صورت می‌گیرد. پس تردیدی نیست که برای آن باید بتوان همه امکانات و همه ظرفیت‌های زبان را شناخت و برای پذیرایی از شعر آمادگی یافت» و چه آشنای دلپذیری بود این جان پذیرنده برای زبانی چون فارسی. شفیعی کدکنی در کتاب «با چراغ و آینه» در باب نگاه اکثریت به شاملو گفته: «شاملو «مختلف‌الاضلاعی» است که فقط «ضلعِ» شعریِ او را جوان‌ها می‌بینند و باز از «مختلف‌الاضلاعِ» شعرِ او هم فقط «ضلعِ» بی‌وزنی را و این ضلع، چون «امری عدمی» است دسترسی به آن برای همه آسان است». گرچه در همین حد هم بسیاری تلاش کردند تا مثال شاملو شعری بسرایند اما در آخر ماحصل مطلوبی به دست نیامده است که در ظاهر آسان می‌نمود اما در اصل و ریشه چنان استوار بود و چنان تکیه‌ی محکمی بر زبان و اصول داشت که هرکسی را یارای رسیدن به آن نبوده و حتی نیست.