چطور در خرید کتاب ترجمهی بهتر را انتخاب کنیم؟
در یادداشت «۶ نکته برای خرید کتاب مناسب» راهکارهایی پیشنهاد کردیم که بتوانید کتابِ مناسبِ حال و روزتان را انتخاب کنید. اما اگر به کتابهای غیرایرانی هم علاقه دارید، بهجز نکاتی که گفتیم، باید بتوانید ترجمههای خوب را تشخیص دهید. این یادداشت، قرار است راهکارهایی را به شما پیشنهاد دهد که بتوانید ترجمهی خوب را از بد تشخیص دهید و ترجمهی درست را هنگام خرید کتاب انتخاب کنید.
دو زبانِ متفاوت، نمایندهی دو بستر فرهنگی متفاوند. کتابی که به زبان انگلیسی و در آمریکا نوشته شده است، لحنِ تاریخِ پراتفاقِ آمریکا را در خود دارد و با کتابی که به همان زبان و در انگلستان نوشته شده است، تفاوتهای زیادی دارد. از تفاوتِ لحن گرفته تا کلمات و اصطلاحاتی که مختص به زبانِ آن کشور هستند و تاریخچهای طولانی را پشت سر گذاشتهاند. به همین دلیل است که میگویند ترجمه، کارِ بسیار دشواری است و ترجمهی خوب کمیاب است. مترجم، باید علاوهبر زبان، به مسائل فرهنگی جامعهای که کتاب آن را ترجمه میکند، آگاه باشد تا بتواند ترجمهی خوبی ارائه کند.
چطور ترجمهی مناسب را تشخیص دهیم؟
نامِ مترجم را در اینترنت جستوجو کنید
اگر در زمانِ خرید کتاب مترجم را نمیشناسید، نامِ او را از روی جلد بخوانید و آن را در اینترنت جستوجو کنید. معمولاً در این جستوجوها میتوانید تعداد کتابهایی را که ترجمه کرده است، ببینید یا مصاحبهای را از او بخوانید و شناختِ بیشتری پیدا کنید.
در شبکههای اجتماعی کتاب، دغدغهتان را به اشتراک بگذارید
مهمترین کارکردِ شبکههای اجتماعی کتاب، مبادلهی نظر شما دربارهی کتابها با بقیه است. به همین دلیل شبکههای اجتماعی کتاب، بسترهای خوبی هستند که در آنها میتوانید سؤالهایتان را بپرسید. اگر دربارهی کیفیتِ ترجمهی یک کتاب یا یک مترجم مطمئن نیستید، میتوانید در شبکههای اجتماعی کتاب سؤالتان را در بخشِ نظراتِ همان کتاب مطرح کنید و منتظرِ پاسخِ کاربرها بمانید. البته ممکن است در نظرات، بتوانید صحبتهایی را مربوط به ترجمهی آن کتاب هم پیدا کنید.
در یادداشت «کتابگردی، شبکه اجتماعی کتاب الکترونیکی و کتاب صوتی» در این مورد بیشتر توضیح دادهایم.
قبل از خرید کتاب یک صفحه را اتفاقی باز کنید و بخوانید
اگر نامِ مترجمِ کتاب برایتان آشنا نیست، میتوانید یکی از صفحههای کتاب را اتفاقی باز کنید و یک صفحه را کامل بخوانید. اگر توانستید تا انتها آن را ادامه دهید و زبانِ پیچیده و نامفهومی نداشت، صفحهی دیگری را انتخاب کنید و دوباره این فرآیند را تکرار کنید. تا جایی این کار را ادامه دهید که از روان بودن ترجمهی آن مطمئن شوید. اگر از کتاب الکترونیکی استفاده میکنید، میتوانید نمونه آن کتاب را بخوانید و ترجمه آن کتاب را ارزیابی کنید.
سراغ مترجمهایی بروید که کمی آشناتر هستند
اگر سراغِ مترجمهای آشناتر بروید، احتمالاً خیالتان راحتتر خواهد بود که ترجمهی خوبی را خواهید خواند. اما طبیعی است که تمامِ کتابها را نمیتوان با ترجمهی مترجمهای معروف و آشنا پیدا کرد.
تعدادی از مترجمهای معروف، نویسندههای معروفی هم هستند که یکی از فعالیتهایشان ترجمه بوده. برای نمونه؛ جلال آل احمد و نجف دریابندری دو نویسنده و مترجم معروفی هستند که بهطور مختصر آنها را در ادامه معرفی میکنیم:
نجف دریابندری، از سیر تا پیاز ترجمه
دریابندری از مترجمهای پیشکسوت و مهم فارسی است. نویسندهی صاحبسبکی که سبکش در ترجمههایش هم کاملاً مشهود است. بسیاری از منتقدان و اهل ادب ترجمههایش را منحصربهفرد میدانند. گاهی کلمههایی که در ترجمه استفاده میکند کاملاً ابداعی خودش هستند. دریابندری متولد سال ۱۳۰۸ و شهر آبادان است. او تحصیلاتش را در سال سوم دبیرستان رها کرد و وارد بازار کار در تأسیسات نفتی شهر آبادان شد. با این وجود بسیار کتاب میخواند و اولین ترجمهاش هم کتاب وداع با اسلحه از همینگوی در سال ۱۳۳۲ بود.
جلال آل احمد
احتمالا نام جلال آل احمد را زیاد شنیدهاید. نویسندهی کتابهای بسیار معروفی مثل «مدیر مدرسه»، «زنِ زیادی» و «غربزدگی». در کنارِ تمامِ کتابهایی که نوشته است، ترجمههایش هم در کنارِ کتابهایش بسیار ارزنده و خواندنی هستند. با خواندنِ ترجمههای آلاحمد، اگر کتابهایش را هم خوانده باشید، بهخوبی میتوانید نثرش را مقایسه کنید. کتابهایی که او ترجمه کرده است، معمولاً کتابهای معروف از نویسندههای معروف هستند؛ از نمونههای آنها میتوان به کتابهای «بیگانه» و «سوء تفاهم» از آلبر کامو و قماربازِ داستایوفسکی و «دستهای آلوده» سارتر اشاره کرد.
جلال آل احمد در سال ۱۳۰۲ و در یکی از محلههای قدیمی تهران به دنیا آمد. از کودکی روزها کار میکرد و شبها هم دور از چشمِ خانوادهاش در مدرسهی دارالفنون به تحصیل خود ادامه میداد. او در خانوادهای مذهبی بزرگ شده بود و پدرش، در زمان جنگ جهانی دوم، او را به نجف فرستاد تا تحصیلات حوزوی داشته باشد؛ اما جلال نتوانست بیش از دو ماه آنجا زندگی کند و بازگشت.
پیشنهاد میکنیم یادداشت «کتابها را با ترجمهی چه کسی بخوانیم؟» را هم بخوانید. در این یادداشت وبلاگ طاقچه سعی کردیم چند مترجم مطرح و معروف را معرفی کنیم.
زیبای خیانتکار
مثلی فرانسوی دربارهی ترجمه وجود دارد که میگوید: «ترجمه مثل زن است؛ یا زیبا و خیانتکار است یا زشت و وفادار!» این جمله را ابتدا ژرژ مونن، زبانشناس فرانسوی، در کتاب «روحِ زبانها» گفته است. مونن میگوید: «ترجمههای خوب، مرا یاد زنی میاندازند که خیلی دوستش داشتم؛ هم زیبا بود و هم بیوفا.» درواقع معتقد است که مترجمِ ادبی خوب، باید به متن خیانت کند و آن را با بسترهای فرهنگی و زبانی زبانِ دوم تطبیق دهد و تغییر دهد. و نهایتاً این خیانت به متن، باعث میشود که ترجمهی خوبی از آب دربیاید. مترجمهایی که برای نمونه معرفی شدند از همین دسته مترجمهای خوب و خیانتکار هستند! در یادداشتهای بعدی، باز هم دربارهی این دسته از مترجمها خواهیم گفت.