فاشیسم را با چه کتاب‌هایی بشناسیم؟

340 بازدید

فاشیسم روشی برای حکمرانی است که در آن بر برتری نژادی یا ایدئولوژیک پافشاری و تأکید می‌شود. در رأس چنین سیستمی یک فرد خودکامه قرار دارد که توانسته با حذف رقبا کنترل اوضاع یا کشوری را به دست بگیرد. نمونه‌ی بارز فاشیسم، آلمان نازی تحت رهبری هیتلر، اتحاد جماهیر شوروی به رهبری لنین و استالین و ایتالیا در زمان موسولینی هستند که در این یادداشت از وبلاگ طاقچه، کتاب‌های جالبی درمورد آن‌ها معرفی خواهیم کرد.

فاشیسم یادآور وحشتی بزرگ است که از تراژدی‌ها، جنگ‌های خونبار و وحشتناک قرن بیستم به جا مانده و در این یادداشت با معرفی بهترین کتاب‌ها در ارتباط با فاشیسم توضیح می‌دهیم که فاشیسم چیست و آن را از نگاه نویسندگانی از طیف‌های متفاوت ارزیابی کرده‌ایم.

فاشیسم و دموکراسی

نویسنده: جورج اورول

مترجم: سودابه قیصری

انتشارات: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه

خرید کتاب

جورج اورول داستان‌نویس و روزنامه‌نگاری بود که اغلب با دو رمان ارزشمند ۱۹۸۴ و قلعه‌ی حیوانات در دنیا شناخته می‌شود، اما این دو پایان کار او با دروغ و سیاهی فاشیسم نبود. اورول کتابی به نام فاشیسم و دموکراسی دارد که یک اثری تئوریک است و در هر فصل از آن با صداقت زیرکانه و تیزبینی خاص خود دروغ‌هایی که راجع‌به کارنکردنِ دموکراسی گفته می‌شود و تبلیغاتی که سعی در منفی معرفی‌کردن دموکراسی و جلادادن فاشیسم دارد را عیان می‌کند. به همین دلیل ارکانی که چنین مهملاتی بر آن‌ها استوار است را در ادبیات، تاریخ و آینده جست‌وجو کرده.

فاشیسم و دموکراسی یک اثر غیرداستانی است که ۵ مقاله‌ی پراهمیت و روشنگر درمورد این دو مفهوم پراهمیت در قرن بیستم و بیست‌ویکم را موشکافی و بررسی می‌کند. او با تیزبینی خاص خود بر این تأکید می‌کند که به‌جای توهماتی که به‌جای ضرورت دموکراسی و آزادی‌خواهی به ما القا می‌کنند، باید بر آنچه واقعیت دارد پافشاری کنیم. چراکه رخت‌بربستن واقعیت از جهان از هر نوع بمبی ترسناک‌تر است.

برای درک‌کردن آنچه در قرن بیستم گذشت باید کتاب‌های جورج اورول را خواند. چراکه به قول مارگارت آتوود، نویسنده‌ی کانادایی، آثار جورج اورول درست مثل زمانی که نوشته شدند، هوشمندانه، امروزی و قابل‌فهم است.

علیه فاشیسم

نویسنده: آنتونیو گرامشی

مترجم: کامران برادران

انتشارات: نشر نیماژ

خرید کتاب

زمانی که آنتونیو گرامشی پسر کوچکی بود، از بیماری مرتبط با ستون فقرات رنج می‌برد. رنج‌بردن از بیماری، تبعیدشدن پدرش به جرم برهم‌ریختن نظم عمومی و دیدگاه‌های سوسیالیستی برادر بزرگ‌ترش توانست ذهن او را برای دشمنی با فاشیسم و طبقه‌ی بورژوا و خرده‌بورژوایی آماده کند که در سال‌های ابتدایی قرن بیستم بر ایتالیا تسلط داشتند.

گرامشی در بزرگسالی به روزنامه‌نگاری، نویسندگی و سیاست مشغولیت داشت. او از نظریات کارل مارکس، نظریه‌پرداز سوسیالیسمِ قرن نوزدهمی پیروی می‌کرد، اما با تعریف هژمونی فرهنگی توانست جای مهمی در ایدئولوژی چپ و مارکسیستی برای خود دست‌وپا کند. در اصل کلمه‌ی هژمونی توسط لنین دیکتاتور بدنام شوروی استفاده می‌شد و بعد پا به فرهنگ لغات کمونیست‌ها و سوسیالیست‌ها گذاشت و تبدیل به اصطلاحی محبوب میان آن‌ها شد و گرامشی هم با کتاب‌هایش به وزن آن اضافه کرد.

مارکس طبقه‌ای به نام بورژوا را معرفی کرد که به طبقه‌ی کارگر یا پرولتاریا تسلط دارد و با بهره‌کشی از آن‌ها برای خود رفاه می‌سازد. گرامشی به این تعریف از فاشیسم چیزی دیگر هم اضافه کرد. او از یک توهم دسته‌جمعی صحبت کرد که بورژوا به طبقه‌ی فرودست جامعه می‌خوراند تا آن‌ها را برده‌ی خود نگه دارد و در نهایت فاشیسم را حکومتی می‌داند که از برآورده‌کردن نیازهای کشور و مردم عاجز است.

چنین تعاریفی درمورد سیستم‌ حکمران بر ایتالیا در قرن بیستم به وضوح صدق می‌کرد، اما نکته‌ی مهم در عملی‌کردنِ این تعاریف فلسفی مارکسیستی و سوسیالیستی است. چراکه به اجرادرآمدن تمام نظریات کمونیستی و سوسیالیستی به بهترین شکل ممکن هم نتوانست اتحاد جماهیر شوروی را سرپا نگه دارد و در نهایت از هم فروپاشید.

کتاب گرامشی به‌خوبی فاشیست و مسائل تحمیل‌شده از سمت فاشیسم به طبقات آسیب‌پذیر و سخت‌کوش جامعه را نمایش می‌دهد. گرامشی در این کتاب در ۱۲ مقاله از سوسیالیست‌ها، کمونیست‌ها و دیالکتیک‌های واقعی‌شان، از فاشیسم و رشد آن، رهبران و توده‌ها، مسئله‌ی قدرت و قادرنبودن فاشیسم برای حکمرانی صبحت می‌کند. بنابراین برای شناختن دو سر طیف‌های چپ و راست بسیار مفید خواهد بود. به علاوه‌ی یادداشتی که اسلاوی ژیژک برای این کتاب نوشته است و ارزش خواندن آن را چند برابر می‌کند.

بستن تبلیغ

ساز و کار فاشیسم

نویسنده: جیسن استنلی

مترجم: بابک تختی

انتشارات: انتشارات نگاه

خرید کتاب

جیسون استنلی نویسنده‌ی سازوکار فاشیسم خود زخم‌خورده‌ی فاشیسم و افراطی‌هایی است که آتش جنگ خونین جهانی دوم را به راه انداختند. چراکه والدین او پناهجویان جنگ جهانی دوم بوده‌اند که مجبور به مهاجرت شدند تا زنده بمانند. بنابراین با حساسیتی ویژه ریشه‌های بنیادین فاشیسم در قرن گذشته و قرن حاضر را جست‌وجو کرده است.

سازوکار فاشیسم کتابی است که ده ستون را برای پیاده‌سازی یک حکومت فاشیستی و نژادپرستانه معرفی می‌کند که در اولین قدم مردم را به دو دسته‌ی ما و آن‌ها تقسیم می‌کند و آن‌ها را علیه یکدیگر می‌شوراند.

استنلی از گذشته و ظهور هیتلر شروع می‌کند تا به سال ۲۰۱۸ برسد یعنی جایی که ترامپ به‌عنوان یک قدرت سیاسی مطرح شد. او از تبلیغات، روشنفکرستیزی، قربانی‌شدگی، ناواقعیت و سلسله‌مراتبی صحبت می‌کند که زمینه را برای شکل‌گیری سازوکار فاشیسم آماده می‌کند.

استنلی تمام مواردی که منجر به روی‌کار‌آمدن فاشیست‌ها می‌شود را معرفی می‌کند و در نهایت توهمی به نام ما و آن‌ها را توضیح می‌دهد که عصای دست تمام کسانی بوده که اردوگاه‌های مرگ را به راه انداختند، سیاه‌پوستان را مجرم و بَرده خوانده‌اند و جنایات بی‌شماری علیه بشریت انجام داده‌اند.

ساختار روان شناختی فاشیسم

نویسنده: ژرژ باتای

مترجم: سمانه مرادیانی

انتشارات: نشر بیدگل

خرید کتاب

ژرژ باتای در کتاب ساختار روانشناختی فاشیسم به موضوعاتی می‌پردازد؛ مثل بخشی از جامعه که با فاشیسم حاکم موافق هستند می‌پردازد و آن را بخش هم‌سطح فاشیسم می‌خواند، دولت فاشیستی، نقش ارتش در شکل‌گیری فاشیسم، قدرت مذهبی و شرایط بنیادین فاشیستی.

ژرژ باتای فیلسوف و نویسنده‌ی فرانسوی بود که خلقیات و عقاید منحصر به فرد خود را داشت. مثلا داستان می‌نوشت، ادبیات کلاسیک را به‌کلی نادیده می‌گرفت و اتلاف واژگان می‌دانست. او سورئالیسم را به دیگر سبک‌های ادبی ترجیح می‌داد و ردپایی از این سلیقه در گرایش سیاسی او هم دیده می‌شد. او مارکسیست بود، اما با جوزف استالین ضدیت داشت. در واقع، از جمله افرادی بود که به مارکسیسمی اعتقاد داشت که نوع درست آن در شوروی به اجرا گذاشته نشده بود. او در کتاب ساختار روانشناختی فاشیسم از دیدگاه یک چپگرای فرانسوی معتقد به جمهوری سوسیالیستی به حکمرانی فاشیستی و ملزومات آن پرداخته است.

جنبش‌های فاشیستی

کتاب جنبش‌های فاشیستی یکی از کتاب‌هایی است که بدون قضاوت‌گری درمورد این جنبش‌های کوچک اروپایی صحبت می‌کند. یکی دیگر از نکات جالب این کتاب زمان نگاشته‌شدن آن است که در بحبوحه‌ی درگیری‌های جهان مدرن (سال‌ ۱۹۶۶) بر سر سوسیالیسم و فاشیسم منتشر شد.

کتاب جنبش‌های فاشیستی چهار فصل دارد که مقدمات بلافصل فاشیسم، سرآغاز جنبش‌های فاشیستی، فاشیسم و آنتی فاشیسم، جنگ و اضمحلال فاشیسم نام دارند. ارنست نولته نویسنده‌ی آلمانی کتاب است که به بحران‌های نظام‌های لیبرالی و تکامل فاشیسم می‌پردازد. او در این کتاب جنبش‌های مبتنی بر فاشیسم را که در سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۴۵ در اروپا شکل گرفت، مورد نقد و بررسی قرار داده و از سوی دیگر به خطراتی که نظام‌های لیبرال را تهدید می‌کند پرداخته است.

بخشی از کتاب صوتی جنبش‌های فاشیستی را بشنوید.

جنبش‌های فاشیستی

نویسنده: ارنست نولته

گوینده: اکرم پریمون

انتشارات: آوانامه

خرید کتاب صوتی

فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی

نویسنده: پرویز بابایی

انتشارات: انتشارات نگاه

خرید کتاب

فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی یک کتاب کامل و جامع است که اصطلاحات، نهادها، جنبش‌ها و مکاتب سیاسی را توضیح می‌دهد و به علاوه درمورد سیاست‌مداران، فیلسوفان و نظریه‌پردازان سیاسی هم اطلاعات درخوری را به خواننده ارائه می‌دهد.

گفتنی است که این فرهنگ اصطلاحات بر پایه‌ی فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد شکل گرفته است، اما به کوشش پرویز بابایی از به‌روزترین مراجع و منابع برای تکمیل تمام مدخل‌ها استفاده شده است.

دفترهای زندان (دفترهای اول و دوم)

نویسنده: آنتونیو گرامشی

مترجم: حسن مرتضوی

انتشارات: نشر چرخ

خرید کتاب

آنتونیو گرامشی دفترهای زندان را در تاریکی زندان‌های موسولینی نوشت. نوشته شدن این مجموعه از سال ۱۹۲۶ شروع شد و تا کمی پیش از مرگ گرامشی ادامه پیدا کرد. دفترهای زندان در نگاه اول ظاهری آشفته و پراکنده دارد، اما وقتی عمیقا به آن توجه شود نکاتی ریزبینانه از تاریخ جهان، روشنفکران ایتالیایی، ماکیاولیسم، فرهنگ، فلسفه، استقلال، ادبیات و روزنامه‌نگاری را به دست می‌دهد که در نوع خود شایسته‌ی تقدیر و توجه است.

آنتونیو گرامشی در طول نه سال بیش از سی دفتر نوشت که بعدها منتشر شد. در نهایت او در ۴۶سالگی دنیا را ترک کرد.

خودآموز دیکتاتورها

نویسنده: کارمینه دولوکا

مترجم: بیژن اشتری

انتشارات: نشر ثالث

خرید کتاب

دیکتاتورها اغلب از روی دست یکدیگر تقلب می‌کنند و در مواقع بحرانی دست به دامان تجربه‌های یکدیگر می‌شوند تا راه فراری برای خودشان پیدا کنند. خودآموز دیکتاتورها کتابی است بی‌رحمانه که واقع‌گرایی آن شباهتی بی‌حد به نگرش و فلسفه‌ی ماکیاولی دارد.

خودآموز دیکتاتورها به روشنی نشان می‌دهد که کسانی که به دیکتاتوری روی می‌آورند از تمامی ابعاد زندگی، مردم و تمدن بیزار هستند و کمر همت برای نابودی تمام دستاوردهای بشر دارند.

خودآموز دیکتاتورها اثری است که یک به یک وجوهی را که دیکتاتورها به آن‌ها آویزان می‌شوند مثل صندوق‌های انتخابات، ترس و نیروی ایجاد نظم، توضیح می‌دهد و عملکرد دیکتاتورهای معاصر و غیرمعاصر ما را به بوته‌ی نقد و بررسی می‌گذارد.

بخشی از کتاب صوتی خودآموز دیکتاتورها را بشنوید.

خودآموز دیکتاتورها

نویسنده: رندال وود

گوینده: تایماز رضوانی

انتشارات: انتشارات ماه آوا

خرید کتاب صوتی

موسولینی

نویسنده: کریستوفر هیبرت

مترجم: بیژن اشتری

انتشارات: نشر ثالث

خرید کتاب

شناخت موسولینی یکی از دروازه‌هایی است که منجر به شناختن فاشیسم و نحوه‌ی تولد آن می‌شود. مردی جاه‌طلب و فرصت‌شناس که توانست هم‌زمان مورد لعن و نفرین و ستایش مردم در ایتالیا قرار بگیرد. دسته‌ی اول مردم معمولی و فرودست ایتالیا بوند و دسته‌ی دوم کسانی نبودند به جز طبقه‌ی وفادار و همراه او. به همین علت شناخت موسولینی می‌تواند شناخت فاشیسم به‌شمار بیاید. چراکه جزئیات برملاشده از زندگی او مثل دو ازدواج نافرجام و حضور یک معشوقه به نام کلارا یا کشف دفترچه‌ای که در آن جوک‌های قومیتی و نفرت‌پراکنی درمورد مردم ایتالیا بود، می‌تواند یک راهنمای عالی برای تیز کردن شامّه‌ نسبت به فاشیسم و نفرت از مردم باشد.

براندا هاوگن نیز در کتابی به نام «بنیتو موسولینی» ابعاد مختلف زندگی این سیاستمدار را روایت کرده است. این کتاب نیز از آن دسته کتاب‌های زندگی‌نامه‌ای است که شما را با تمام وجوه زندگی یک دیکتاتور فاشیست آشنا می‌کند.

بخشی از کتاب صوتی بنیتو موسولینی را بشنوید.

بنیتو موسولینی

نویسنده: براندا هاوگن

گوینده: آرمان سلطان‌زاده

انتشارات: آوانامه

خرید کتاب صوتی

هیتلر و ظهور حزب نازی

نویسنده: فرانک مک دانو

مترجم: آرش کلانتری

انتشارات: نشر نی

خرید کتاب

وقتی درمورد آدولف هیتلر صحبت می‌کنیم، از پیشوای حزب نازی صحبت می‌کنیم که قرار بود امپراطوری هزار ساله‌ای را در آلمان بنا کند، نتوانست مدرسه را به اتمام برساند، تمایل داشت نقاش و هنرمند شود که مشخص شد استعداد کافی ندارد، میلیون‌ها نفر را به کام مرگ فرستاد، امپراطوری رایش سوم را تبدیل به کابوس نفرت‌آور قرن بیستم کرد و در نهایت خودش را کشت.

آدولف هیتلر موفقیت‌ها و شخصیت چشمگیری نداشت، اما خواندن دوران کودکی و نوجوانی که از سر گذرانده، بستر تاریخی که در آن زندگی می‌کرده، مقدماتی که منجر به ظهور او شد، مبنای تصمیماتش، دلایل او برای شعله‌ورکردن آتش جنگ و در نهایت ازبین‌بردن خود مقدمه‌ای است برای تشخیص خطرات فاشیسم و شناختن شخصیت‌های خطرناکی که می‌توانند دنیا را به آتش بکشند.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید