معرفی کتاب‌هایی که فیلم‌های معروف را نقد می‌کنند

498 بازدید

بعضی از فیلم‌ها آن‌قدر شناخته و محبوب می‌شوند که سر از کتاب‌ها درمی‌آورند؛ فیلم‌نامه‌شان کتاب می‌شود، خود فیلم نقد می‌شود، با کارگردان مصاحبه می‌شود و… . اغلب این کتاب‌ها مجموعه‌ای از نقدها، تحلیل‌ها و نظرات درباره‌ی فیلم‌ها هستند و عموما بهترین منبع و مرجع برای کسانی‌اند که می‌خواهند به صورت حرفه‌ای به نقد سینما بپردازند یا می‌خواهند کارگردان بشوند و راه و روش دیگر کارگردان‌ها را بیاموزند. البته ناگفته نماند که برخی از شیفتگان سینما نیز به دلیل علاقه‌ای که به فیلم‌های محبوبشان دارند دوست دارند درباره‌ی آن‌ها بیشتر بخوانند و بدانند.

در این یادداشت از وبلاگ طاقچه، سراغ بهترین کتاب‌های نقد فیلم رفته‌ایم. برخی از این کتاب‌ها ترجمه‌شده هستند و برخی دیگر را منتقدان ایرانی درباره‌ی فیلم‌های شاهکار دنیا نوشته‌اند. این کتاب‌ها هم شما را به درک بهتری از فیلم‌ها می‌رسانند هم در زمینه آموزش نقد فیلم مفید هستند.

فیلم به مثابه فلسفه؛ کازابلانکا

نویسنده: صالح نجفی

انتشارات: نشر لگا

خرید کتاب

صالح نجفی از متفکران و مترجمان صاحب‌نام ایرانی است. از او کتاب‌های زیادی در حوزه‌ی ترجمه و تالیف منتشر شده که فلسفه در آن‌ها یا حضوری پررنگ دارد یا اگر پررنگ نیست نقشی مهم دارد و نمی‌توان رد پای آن را از کتاب حذف کرد. نجفی درخصوص سینما و نقد فیلم نیز آثار و سخنرانی‌های شاخص دارد. باتوجه‌به رویکردی که او دارد، این نقدها رنگ و بوی فلسفی دارند؛ البته نه به آن معنا که او فیلم‌ها را از منظر فلسفی بررسی کرده باشد، بلکه به این معنا که او سعی کرده با نگاهی جدید و موشکافانه‌تر به فیلم‌ها بنگرد و در آن‌ها تأمل کند؛ چون از نظر او تأمل در سینما یعنی تأمل در همه چیز.

مجموعه فیلم به مثابه فلسفه ۱۰ جلد دارد که از این قرار هستند:

کازابلانکا، همشهری کین، پرسونا، راشومون، سال گذشته در مارین‌باد، آنی هال، کپی برابر اصل، ماگنولیا، حرکت اشتباه، و سینما به‌مثابۀ تمثیلِ غار افلاطون .

این‌مجموعه سال ۱۳۹۷ در هشتمین دوره «کتاب سال سینمای ایران» به عنوان کتاب برتر در حوزه تألیف انتخاب شد و تندیس بهترین نویسنده به صالح نجفی تعلق گرفت.

برای نمونه، در کتاب کازابلانکا او در بخش اول می‌کوشد به مرور فیلم معروف کازابلانکا بپردازد و داستان را تعریف کند. در بخش بعد به واکاوی فیلم می‌پردازد. او لایه‌های زیرین فیلم را بیرون می‌کشد و نشان می‌دهد در کنه این فیلم عاشقانه چه نشانه‌هایی وجود دارد. نجفی برای تحلیلش سراغ پیش‌زمینه‌ی تاریخی فیلم می‌رود و توضیح می‌دهد در آن زمان آمریکا چه نقشی در دنیا داشته و درصدد چه اهدافی بوده است. همچنین او تناقض‌های موجود در فیلم را شرح می‌دهد. او در واکاوی این فیلم سراغ مباحث مارکسیستی، نقد سرمایه‌داری و بورژوایی، فاشیسم و فردگرایی می‌رود.

عشق در سینما؛ در حال و هوای عشق

نویسنده: صالح نجفی

انتشارات: نشر لگا

خرید کتاب

صالح نجفی در مجموعه‌ای دیگر سراغ مقوله‌ی مهم عشق در سینما رفته و ده فیلم شاخص عاشقانه‌ی سینمای جهان را بررسی کرده است: پل‌های مدیسن کانتی، شب من در خانه مو، بوسه‌های دزدکی، در حال و هوای عشق، در ستایش عشق، هیروشیما عشق من، عاشقان مصلوب، مثل یک عاشق، خانه خاکی و عشق.

این مجموعه تأملی در نسبت سینما و فانتزی (عشق) است. او می‌کوشد شرح دهد که هرکدام از فیلم‌ها چگونه عشق را نشان داده‌اند و البته خود عشق نیز با این فیلم‌ها چه کرده است؟

برای نمونه در کتاب در حال و هوای عشق، در بخش اول ماجرای فیلم را تعریف می‌کند. در بخش دوم به واکاوی فیلم می‌پردازد. در این بخش هم نگاه فلسفی نجفی در جای جای تحلیل‌ها نمود دارد. او بر تمام جزئیات، هنرنمایی‌ها و ریزه‌کاری‌هایی که کارگردان برای نشان‌دادن عشق میان دو شخصیت اصلی به کار می‌گیرد، دست می‌گذارد. شهر در تمام فیلم حضور دارد و بر روی عشق زن و مرد اثر می‌گذارد. قاب‌بندی‌ها و نورپردازی‌های کارگردان، حال و هوا را عاشقانه‌تر و اثیری‌تر می‌کند.

تحلیل‌های نجفی از فیلم‌های عاشقانه‌ی شاخصْ کلاس درسی است برای کسانی که می‌خواهند فیلم عاشقانه بسازند.

بستن تبلیغ

یک فیلم، یک جهان؛ سکوت بره ها

نویسنده: ایوون تاسکر

مترجم: سهند سلطان‌دوست

انتشارات: انتشارات خوب

خرید کتاب

مجموعه یک فیلم، یک جهان از آن دست مجموعه‌هایی است که هر منتقد سینمایی باید بخواند. بابک کریمی، دبیر این مجموعه، تلاش کرده برترین کتاب‌هایی را که در نقد فیلم‌های شاخص دنیا نوشته شده گردآوری کرده و آن‌ها را برای ترجمه به مترجمان بسپارد. این کتاب‌ها را منتقدان بزرگ سینما چون پالین کیل، لستر فریدمن، مارک سندرسن، لوسی فیشر، راجر لاک هرست و… نوشته‌اند.

کتاب‌های این مجموعه شامل تک‌نگاری‌هایی است دربارهٔ فیلم‌های شاخص و اثرگذار تاریخ سینما. هر کتابی از مجموعه‌ی یک فیلم، یک جهان تلاش می‌کند فیلم مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک جهان ببیند.

فیلم‌های این مجموعه از این قرار هستند: هفت سامورایی، درخشش، در حال و هوای عشق، پالپ فیکشن، شب مردگان زنده، ترمیناتور، همشهری کین، در بارانداز، اسکله، آینه، جن‌گیر، سوسپیریا، بانی و کلاید، حالا نگاه نکن، درخت زندگی، پول، سابقه خشونت، بودو از غرق‌شدن نجات یافت، سایه‌ها، امبرسون های باشکوه، آواز در باران، سانشوی مباشر، هیروشیما عشق من، آنی هال، آنها زندگی می‌کنند، طلوع، خون آشام، لولیتا، سکوت بره‌ها، نابخشوده.

سینمای عباس کیارستمی

نویسنده: روبرت صافاریان

انتشارات: انتشارات روزنه

خرید کتاب

روبرت صافاریان از منتقدان شناخته‌شده‌ی سینماست. او در کتاب سینمای عباس کیارستمی به فیلم‌های این کارگردان بزرگ ایران می‌پردازد. در بخش اول دوره‌ی نخست کاری عباس کیارستمی یعنی دوره‌ی پیش از انقلاب را بررسی می‌کند که شامل فیلم‌های پیش از مسافر، مسافر، فیلم‌های آموزشی، گزارش و چند اثر پراکنده‌ی دیگر اوست.

در بخش دوم صافاریان به سراغ آثار کیارستمی از اوایل انقلاب تا اوایل دهه‌ی هشتاد می‌رود. خانه دوست کجاست و فیلم مشق شب در این بخش بررسی می‌شوند. سپس در فصل بعد از این بخش، به چهارگانه‌ی مشهور کیارستمی می‌رسد که درباره‌ی زندگی‌اند.

بخش سوم کتاب دهه‌ی هشتاد تا دوران اخیر او را در بر می‌گیرد. در این بخش فیلم‌های ده، شیرین، پنج، راه‌ها و فیلم‌های خارجی او تحلیل می‌شوند.

صافاریان اطلاعات این کتاب را از فیلم‌ها، مصاحبه‌ها و گفتارهای کیارستمی جمع‌آوری کرده است. این کتاب زندگی‌نامه‌ی کیارستمی نیست؛ درباره‌ی فیلم‌های اوست، اما مگر فیلم‌های او از زندگی‌اش جدا بودند؟!

بنابراین اگر می‌خواهید فیلم‌ها و زندگی کیارستمی را بهتر و بیشتر بشناسید و درک کنید این کتاب را از دست ندهید.

فرهادی و سینمای پرسش

نویسنده: اسدالله غلامعلی

انتشارات: انتشارات ورا

خرید کتاب

اصغر فرهادی یکی دیگر از کارگردانان مطرح و مشهور سینمای ایران است. اسدالله غلامعلی در کتاب فرهادی و سینمای پرسش که به روش توصیفی‌تحلیلی نگاشته شده، همچون سینمای فرهادی به‌دنبال پاسخ نیست، چراکه در جهان معاصر پاسخ‌ها نیستند که نجات‌بخش‌اند، این پرسش‌هاست که انسانی را به بازاندیشی در خویش سوق می‌دهد؛ هر بخش از این کتاب حاوی تأویلی از سینمای اصغر فرهادی است: ۱. تکرار و توسعه‌ی عناصر، ۲. تراژدی ایرانی، ۳. فرهادی و طبقه متوسط، ۴. فرهادی، داستایوفسکی.

در فصل نخست، به اشیا، ژست‌ها، اشخاص و عناصری پرداخته که در آثار فرهادی نه‌تنها تکرار می‌شوند، بلکه توسعه می‌یابند. فصل دوم، شامل چهار بخش است: ۱. درآمد، ۲. تراژدی مدرن، ۳. فرهادی، هگل و قهرمان محق، ۴. فرهادی، ایبسن و تنهاترین مردم.

در این فصل نگاهی اجمالی به مفهوم و اندیشه‌ی موجود در تراژدی باستان و مدرن داشته و در این راستا، به دیدگاه فیلسوفان متعددی پرداخته است. از طرف دیگر، تراژدی مدرن و نظریه‌ی هگل درباب تراژدی و ردپای قهرمان محق را در فیلم‌های اصغر فرهادی جست‌وجو کرده است.

سینمای فرهادی، نه‌تنها به تراژدی مدرن نزدیک است، بلکه روایتگر انسان معاصر ایرانی است. توجه فرهادی به طبقات اجتماعی، رفتار و سبک زندگی آنها و تعاملشان با مردم دیگر طبقات، قابل تأمل است. درفصل سوم، به معنا، هویت و جایگاه طبقه‌ی متوسط شهری که از فیلم چهارشنبه‌سوری وارد سینمای فرهادی می‌شود، پرداخته است.

سینمای فرهادی به‌ویژه فیلم فروشنده‌اش، بر مفاهیمی همچون روشنفکری، آزادی، نبرد و ستیز من با من تأکید دارد که به نظر می‌رسد با اندیشه‌های فئودور داستایوفسکی در آثارش خویشاوندی دارد؛ فصل چهارم، به تحلیل دیدگاه این دو هنرمند – متفکر پرداخته است.

رازهای جدایی؛ سینمای اصغر فرهادی

نویسنده: سعید عقیقی

انتشارات: انتشارات روزنه

خرید کتاب

سعید عقیقی، فیلم‌نامه‌نویس، مدرس، منتقد و کارگردان سینما در کتاب رازهای جدایی، به الگوهای روایی و تصویری هفت فیلم بلند سینمایی اصغر فرهادی می‌پردازد. این فیلم‌ها عبارت‌اند از: رقص در غبار، چهارشنبه‌سوری، جدایی نادر از سیمین، گذشته، فروشنده، شهر زیبا و درباره الی.

عقیقی در این کتاب می‌کوشد به سه پرسش درباره‌ی سینمای اصغر فرهادی پاسخ دهد:

آیا رابطه‌ای میان سینمای کلاسیک و فیلم‌های فرهادی وجود دارد؟

آیا رابطه‌ای میان سینمای واقع‌گرا و فیلم‌های فرهادی وجود دارد؟

آیا این دو الگو در هر فیلم او به شکل توأمان قابل‌تشخیص است یا نه، و در هر دو صورت به چه شکل می‌توان ساختار کلی روایت را در فیلم‌های او توضیح داد؟

عقیقی در پاسخ به این سه سوال، الگوهای روایی و بصری فیلم‌های فرهادی را بررسی کرده و کوشیده است معیاری برای درک این الگوها به دست دهد. در انتهای کتاب نیز فهرستی از جوایز ملی و بین المللی اصغر فرهادی آورده است.

درس هایی که از «هفت سامورایی» آموختم

نویسنده: ریچارد دی پپرمن

مترجم: محمد ارژنگ

انتشارات: چتر فیروزه

خرید کتاب

ریچارد دی پیرمن در این کتاب به بررسی یکی از شاهکارهای سینمای دنیا می‌پردازد: هفت سامورایی اثر آکیرا کوروساوا. او در این کتاب به طرز تحسین‌برانگیزی فصل به فصل فیلم را تحلیل کرده و درس‌هایی که از آن آموخته را ذکر کرده است. بخش‌های کتاب بر اساس دقایق فیلم تقسیم‌بندی شده‌اند و خواننده با خواندن هر بخش گویی یک بار دیگر فیلم را مرور می‌کند؛ اما این بار با نگرشی تازه و عمیق‌تر.

داستان فیلم از این قرار است که اهالی یک روستا که از راهزنان و دزدها به تنگ آمده‌اند تصمیم می‌گیرند از چند سامورایی کمک بگیرند تا آن‌ها از روستایشان محافظت کنند. در ابتدا یک سامورایی شریف انتخاب می‌شود. او قبول نمی‌کند اما وقتی فلاکت مردم را می‌بیند به‌ناچار می‌پذیرد؛ اما می‌گوید که در این راه باید شش سامورایی دیگر کمکش کنند. داستان فیلم به پیداکردن این شش سامورایی می‌گذرد و بعد راهکارهایی که آن‌ها برای شکست راهزنان به کار می‌گیرند.

کسانی که شیفته‌ی سینمای ژاپن، به‌ویژه سینمای کوروساوا هستند با خواندن این کتاب می‌توانند به عظمت کوروساوا یک بار دیگر پی ببرند. درس‌هایی که او در فیلم‌هایش می‌دهد فقط به فیلم‌سازی مربوط نمی‌شود؛ درس‌های او برای تمام زندگی مفید است.

رنگین‌کمان رویاها

نویسنده: پیتر کووی

مترجم: حمید شاهرخ

انتشارات: نشر چشمه

خرید کتاب

اورسن ولز کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر شناخته‌شده و صاحب‌سبک آمریکایی، آن چنان تاثیر عمیقی بر سینمای جهان گذاشت که پس از گذشت سال‌ها از مرگ او هنوز درباره‌ی کارهایش می‌نویسند و از آن‌ها درس می‌گیرند.

کتاب رنگین کمان رویاها نوشته‌ی پیتر کووی، منتقد بزرگ، درباره آثار اورسن ولز است:

همشهری کین، امبرسون‌های باشکوه، بیگانه، بانویی از شانگهای، مکبث، اتللو، گزارش محرمانه/ آقای آرکادین، نشانی از شر، محاکمه، ناقوس‌های نیمه‌شب، حکایت بی‌پایان (قصه جاویدان).

و در انتها، نویسنده به بررسی بازیگری ولز می‌پردازد که آن هم برای بازیگران و کارگردانان خواندنی است.

در این کتاب می‌توانید شمایی کلی از تمام آثار ولز به دست بیاورید. نویسنده سعی کرده مختصری از داستان هر فیلم را شرح دهد و سپس به نقد آثار ولز بپردازد و راز و رمزهای کار او را فاش کند. همچنین درباره‌ی زندگی شخصی ولز نیز اطلاعاتی به دست می‌آورید.

اگر شیفته‌ی سینمای کلاسیک هستید این کتاب را از دست ندهید.

فلسفه استنلی کوبریک؛ جنگ، عشق، تکنولوژی

نویسنده: اسدالله غلامعلی

انتشارات: انتشارات رسم

خرید کتاب

استنلی کوبریک نیز یکی از بزرگ‌ترین کارگردانان و فیلم‌نامه‌نویسان صاحب سبک سینمای دنیاست. کتاب فلسفه استنلی کوبریک؛ جنگ، عشق، تکنولوژی شامل هفت مقاله است که شش مقاله‌ی آن از کتاب فلسفه‌ی استنلی کوبریک ترجمه شده است. این کتاب را که جرالد جی آبرامز گردآوری کرده، پژوهشی است با نگاهی فلسفی و اگزیستانسیالیستی به فیلم‌های کوبریک. فیلم‌هایی که او بررسی کرده از این قرار هستند:

بخش یک؛ جنگ

شناخت دشمن؛ مکالمه‌ی فیلم ترس و هوس و فیلم دکتر استرنج‌لاو؛

آشوب، نظم و اخلاق؛ تاثیر نیچه بر فیلم غلاف تمام فلزی

اخلاق اگزیستانسیالیستی؛ راه‌های افتخار به کجا هدایت می‌کند؟

بخش دو؛ عشق

جایی که رنگین‌کمان تمام می‌شود؛ چشمان باز بسته

ضربه فنی؛ بوسه قاتل، تن و کوبریک

بخش سه؛ تکنولوژی

ابرانسان نیچه در شمایل کودک‌ستاره؛ فراانسان در ادیسه فضایی

نگاهی بر تولید ادیسه فضایی

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید