چگونه دیگران را به کتاب خواندن تشویق کنیم؟
ایجاد عادتهای خوب در خانواده، نیاز به آموزش دارد. کتابخوانی یکی از این عادتهای خوبی است که علاوه بر لذت بردن از خواندن، می‌تواند اعضای خانواده را به هم نزدیک کند. برای یافتن راه‌های تشویق فرزندان به مطالعه، اول باید در مورد فایده‌ی کتاب با آن‌ها صحبت کنیم. لازم است به فرزندانمان نشان دهیم کتاب و کتابخوانی می‌تواند حتی از بازی‌های ویدیویی سرگرم‌کننده‌تر باشد. در این یادداشت از وبلاگ طاقچه، راه‌های تشویق کودکان به کتابخوانی و روش‌هایی برای علاقه‌مند کردن خانواده و نزدیکان به کتاب را پیشنهاد می‌کنیم. همچنین توضیح می‌دهیم که برای کتاب‌خوان‌شدن کودکان، خرید کتاب کودک کافی نیست.
راه‌های تشویق به کتاب خواندن
برای آنکه خواندن را بخشی از زندگی کنید، چند راهکار جالب و جذاب و مفید به شما پیشنهاد می‌کنیم:
بخوانید تا بخوابید
سعی کنید قبل از خواب کتاب بخوانید. این یک راه خوب برای پایان‌دادن به روز است و راهی موثر برای آرامش قبل از خواب. اگر به این کار عادت کنید برای شما و خانواده‌‌تان لذت‌بخش خواهد بود.
بستن تبلیغبخوانید تا آرام شوید
برنامه‌ی روزانه‌ی منظمی برای کتاب خواندن تهیه کنید. هر روز یک ربع، نیم ساعت یا یک ساعت را به خواندن گروهی اختصاص دهید. تکرار و یکنواختی روزها، ارتباط افراد خانواده را سرد می‌کند. کتاب خواندن یکی از راه‌هایی است که می‌تواند ما را از این روزمرگی نجات دهد و روابط‌مان را صمیمی‌تر کند.
در سفرها کتاب بخوانید
چه در هواپیما باشید، چه در قطار باشید، چه در اتوبوس در جاده باشید و چه در زمستانی سرد روی کاناپه‌های گرم و نرم درزا کشیده باشید، جادوی کتاب‌ها شما را به سرزمین دیگری می‌برد. سفرها جان می‌دهند برای خواندن یک داستان یا روایت کوتاه و زیبا.
همه‌جا همراهتان کتاب داشته باشید
علاوه بر اسباب‌بازی‌های سرگرم کننده، چند کتابِ جدید و هیجان‌انگیز در کیفِ بچه‌ها بگذارید. اگر حمل کتاب‌ها سخت و سنگین است می‌توانید از کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های صوتی کمک بگیرید.
محلی برای کتاب خواندن تعیین کنید
گوشه‌ای از خانه با تعدادی بالش و وسایل راحتی همراه با چند کتاب برای فرزندتان تدارک ببینید. کودکان عاشق چنین مکان‌هایی در خانه هستند. در این مکان با او به کتابخوانی مشغول شوید. با کمک هم آنجا را به محلی تبدیل کنید که صرفاً برای مطالعه و کتابخوانی استفاده می‌شود. این‌گونه مکان‌ها به شما کمک می‌کنند تا کتابی را که در حال خواندن هستید بهتر درک کنید.
از زمان تولد، بچه‌ها را کتابخوان کنید
کودکا‌تان را از زمان تولد با کتاب آشنا کنید. شاید فکر کنید که نوزاد در این سن از کتاب‌ها چیزی نمی‌فهمد اما تحقیقات نشان داده که این تصور درست نیست. در بخش دوم این یادداشت، چند راهکار پیشنهاد داده‌ایم که چطور می‌توانید کودکان را کتابخوان کنید.
از کتابخانه‌ها بازدید کنید
خانواده‌ی خود را به بازدید از کتابخانه‌ها ببرید. کتابخانه‌ها جایی برای اکتشاف‌های بی‌پایان هستند و می‌توانید بی‌نهایت انتخاب هیجان‌انگیز داشته باشید! بیشنرِ کتابخانه‌ها قفسه‌هایی مخصوص کودکان دارند. وقتی همراه عزیزانتان در کتابخانه به سر می‌برید، بهترین زمان برای آموزش نحوه‌ی رفتار با کتاب‌هاست. کمک کنید یاد بگیرند خودشان کتاب موردعلاقه‌شان را پیدا کنند. گاهی تشویق‌کردن بچه‌ها به تهیه‌ی گزارشی از کتابخانه‌ی محله یا… می‌تواند اقدامی مفید برای مأنوس شدن با کتابخانه باشد.
کتاب هدیه دهید
برای تولدها، مناسبت‌ها و عیدی‌ها، کتاب هدیه بدهید. به راحتی می‌توانید برای هر رده‌ی سنی کتاب مناسب خودش را بخرید.
کتاب‌های صوتی را امتحان کنید
در عصری که همه‌چیز به‌سرعت در حال حرکت است، وقتی به‌جای آنکه منتظر رسیدن نامه باشید، می‌توانید پیامتان را در چند ثانیه به دوستان‌تان انتقال دهید، زمانی که همه‌چیز دست در دست هم داده است تا سریع‌تر تردد کنید، سریع‌تر برسید، سریع‌تر بخورید، سریع‌تر بخوابید و سریع‌تر بیدار شوید، شاید فرصت چندانی برای کتاب‌خواندن گروهی پدید نیاید. کتاب‌های صوتی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند. می‌توانید در هنگام رانندگی، یا انجام فعالیت‌های روزانه کتاب گوش دهید. می‌توانید کتاب‌ها را با دستگاه صوتی در محیط خانه پخش کنید. بسیاری از کاربران کتاب‌های صوتی، معترف‌اند که گویندگان آن‌ها، جان تازه‌ای به کتاب می‌بخشند. درواقع می‌گویند که لحن و گویش گوینده، در جذابیت داستان بسیار تأثیرگذار است.
اول کتاب بخوانید، بعد فیلم ببینید
کتابی را انتخاب کنید که از روی آن فیلم ساخته شده باشد. بعد از خواندن کتاب، خانوادگی به تماشای اقتباس فیلم از روی کتاب بنشینید. برای یادگیری بیشتر می‌توانید بعد از خاتمه فیلم و روشن کردن لامپ‌های اتاق، دربارهی تفاوت‌های میان کتاب و فیلم صحبت کنید.
باشگاه کتابخوانی برپا کنید
برای باشگاه کتابخوانی دو نفر هم کافی است. از فرزندتان بخواهید دوستانش را دعوت کند یا فقط خودتان و او کار را آغاز کنید. وقت و محلی برای کتابخوانی تعیین کنید. برای به‌جریان‌انداختن بحث، تعدادی سوال آماده کنید. مثلا از فرزندتان یا دوستانش بپرسید کدام قسمت داستان از همه بهتر بود؟ کدام قسمت را دوست داشتید؟ برای مشکل شخصیت داستان چه راه‌حلی پیشنهاد می‌دهید؟ از آن‌ها سؤالاتی بپرسید تا قوه خلاقیتشان برانگیخته شود.
آیا موفق شدید خانواده را عاشق کتاب کنید؟!
نگاهی به اعضای خانواده و قفسه‌ی کتاب‌هایتان بیندازید. آیا مادر شما به همان میزان که شما از خواندن فلسفه لذت می‌برید، لذت می‌برد؟ آیا پدرتان هم به اندازه‌ی شما رمان دوست دارد؟ آیا همسرتان تمایلی برای فهمیدن مسائل روان‌شناسی نشان می‌دهد؟ پس باید چه‌کار کنید؟ شما به‌عنوان یکی از اعضای خانواده، از علایق دیگران خبر دارید. دست به‌کار شوید و برای هریک، کتابی مطابق میل‌شان تهیه کنید. یک داستان عاشقانه برای مادرتان، یک کتاب دربارهی علم و سیاست برای پدرتان، کتابی دربارهی تاریخ فوتبال برای همسرتان و داستانی ساده و جذاب برای فرزندتان می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند.
چگونه کودکان را با کتاب خواندن آشنا کنیم؟
در بازه‌ی زمانی‌ای که منتظر کودکتان هستید تا زمانی که به دنیا بیاید، با انبوهی از جملاتی مواجه می‌شوید که دربارهی اهمیت کتاب‌خواندن برای کودکان می‌گوید. اگر شما هم به‌تازگی صاحب کودکی شده باشید یا منتظرِ کودکتان هستید، حتماً برایتان جالب است که بدانید به‌عنوانِ پدر و مادر، می‌توانید کودکانی را هم که تازه به دنیا آمده‌اند، به خواندنِ کتاب علاقه‌مند کنید. باید بگوییم که خوشبختانه، علاقه‌مندکردنِ کودکان به کتاب، هم بسیار لذت‌بخش است و هم بسیار آسان.
راهکارها و فعالیت‌هایی وجود دارند که با انجام‌دادنِ آن‌ها می‌توانید کودکتان را از همان نوزادی با کتاب آشنا کنید.
فعالیت اول: خودتان کتاب بخوانید
اگر زمانی شما هم فردِ کتابخوانی بوده‌اید و الان به دلیل مشغله و کار و یا هر دلیل دیگری، کتاب‌خواندن به فعالیتی حاشیه‌ای در زندگی شما بدل شده است، هرچه سریع‌تر آن را به متن زندگی خود وارد کنید. برای اینکه فرزندتان این عادت را از کودکی کسب کند، لازم است که از همان اول، شما را به‌عنوانِ شخصیتی کتابخوان بشناسد. اگر می‌خواهید فرزندتان کتابخوان بزرگ شود، اول باید خودتان کتابخوان شوید.
فعالیت دوم: از زمان تولد فرزندتان، کتاب خواندن را برایش شروع کنید
شاید تصور کنید کتاب‌خواندن فعالیتی است که باید فرزندتان به سنِ خواندن و نوشتن برسد تا بتوانید او را به این کار عادت دهید. اما باید بگوییم که اینطور نیست. کودکانِ تازه‌به‌دنیا آمده هم می‌توانند از شنیدن داستان‌ها لذت ببرند و حتی از آن‌ها تأثیر بگیرند. با این تفاوت که نمی‌توانند دربارهی کتاب‌ها نظر بدهند یا به سلیقه‌ی کتاب شما اعتراضی بکنند!
فعالیت سوم: خواندن را به کتاب کودک محدود نکنید
شما می‌توانید برای کودک تازه به‌‌دنیاآمده، هر کتابی بخوانید؛ کتاب آشپزی، رمان‌های اجتماعی، کتاب راهنمای فرزندپروری یا هر چیز دیگری. محتوای کتاب، اهمیتی ندارد! البته مزیت خواندنِ کتاب کودک، این است که آن کتاب می‌تواند در آینده، بخشی از کتابخانه‌اش بشود. اما نگران نباشید و خودتان را محدود نکنید. مطمئن باشید که خودتان هم از خواندنِ کتاب برای کودکان لذت خواهید برد. آنچه مهم‌تر از موضوعِ کتاب است، شنیدنِ صدای کلمات و حضور شما است؛ منظور، شنیدنِ آوای کلمات و جملات است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تعداد کلماتی که یک نوزاد در معرض آن قرار می‌گیرد، تأثیر مستقیمی روی ادبیات او و همچنین قدرت استفاده او از زبان را خواهد داشت.
آنچه برای کودک می‌خوانید، باید دو نکته مهم را داشته باشد. نکته‌ی اول اینکه کتاب خواندنتان باید به‌صورت زنده اجرا شود. اگر می‌خواهید از کتاب‌های صوتی استفاده کنید، خودتان هم در آنجا حضور داشته باشید. نکته‌ی دوم اینکه، باید برای نوزاد و رو به او خوانده شود. برای این کار، می‌توانید اسمش را در فرآیندِ خواندنتان بگویید و یا از او بپرسید که حواسِ او با شما هست یا نه. مطمئن باشید که پاسخِ او را خواهید شنید.
فعالیت چهارم: از احساسات خود در کتاب خواندن استفاده کنید
نوزادانی که والدین برایشان با لذت کتاب می‌خوانند، یاد می‌گیرند که کتاب‌خواندن فعالیتی لذت‌بخش است. نوزادان می‌توانند تمام احساس شما را بفهمند، صفحات کتابِ را درک کنند و رنگ‌های تصویرسازی‌های هر کتاب را تفکیک کنند و تشخیص دهند. امتحانش کنید!
فعالیت پنجم: حواستان باشد کسی که برایش کتاب می‌خوانید، کوچک است
با نوزادتان ارتباط چشمی برقرار کنید. البته منتظر واکنش به‌خصوصی از او نباشید. شاید به‌نظرتان بیاید که کودکان به حرف شما گوش نمی‌دهند، اما عادت به گوش‌دادن از همان زمانِ نوزادی در آن‌ها نهادینه می‌شود. عادات و رفتاری که کودکتان در این سن بیاموزد، تا آخر عمرش می‌تواند ادامه بیابد.
فعالیت ششم: با نوزادتان صحبت کنید
ممکن است نوزادتان در پاسخ به کتاب‌خواندنِ شما، صداهایی تولید کند و از خودش واکنش نشان بدهد. سعی کنید که واکنشِ آن‌ها را برانگیزید. این همان دلیلی است که محتواهای کتاب‌های کودکان، معمولاً حاوی محتواهای غیرمتنی است. محتواهایی مثل تصویر و یا حتی صدا. معمولاً کودک در جواب به اسمش واکنش نشان می‌دهد. تلاش کنید در صحبت‌هایتان با نوزاد در حین کتاب‌خواندن، اسمِ او را هم بگویید. یک بار امتحان کنید. کودکتان هم با شما صحبت خواهد کرد. شاید به نظرتان بیاید که آواهای او بی‌معنی است اما باید بدانید که این صداها، همان شیوه‌ی ارتباط برقرارکردن اوست.
شما چه راه‌هایی برای اینکه خانواده را عاشق کتاب کنید، پیشنهاد می‌دهید؟ آیا شما تجربه‌‌ای از کتاب‌خواندن برای کودکان دارید؟
پ.ن: ۱. بخش اول یادداشت ترجمه‌ی آزادی از سایت chroniclebooks و بخش دوم یادداشت ترجمه‌ای از مقاله‌ای در نیویورک‌تایمز با عنوان How to Raise a Reader است.
۲. بخش دوم این یادداشتْ نوشته‌ی نویسنده‌ی بلاگ، گلاره مرادی بود.
بستن تبلیغ
احمد راهداری
