بریده‌هایی از کتاب تقوا؛ طرحی برای ادارۀ جامعه

به حافظه و استعداد انسان‌ها نمره داده نمی‌شود. بلکه سعی و تلاش آنها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که این همان روش تقواست.

مثلاً اگر کسی بسیار انسان باحیا و خوش‌اخلاقی باشد، اما این صفات را به صورت وراثتی به دست آورده باشد، یا اگر بر اثر رودربایستی از دیگران گناه نمی‌کند، صفات خوب و گناه نکردن او ارزشی ندارد.

فسادخیزترین مدارس مدارسی هستند که ایمان داشتن را به دانش آموزان آموزش می‌دهند، ولی تقوای قبل از ایمان (خودکنترلی) را آموزش نمی‌دهند! این مدارس انسان‌هایی تربیت می‌کنند که بعداً یا دین را تحریف می‌کنند، یا علیه دین قیام می‌کنند و قیامشان هم مؤثر است و مردم نیز این دین تحریف‌شده را از آنها می‌پذیرند! چون قبلاً در مدارسی مذهبی درس خوانده‌اند و به همین دلیل اطلاعات دینی آنها بالا است ولی تقوایشان صفر است.

یکی از اصحاب رسول خدا (ص) چند زن را دید که دور هم نشسته‌اند و با هم صحبت می‌کنند. او نیز رفت و کنار آنان نشست و شروع به صحبت و شوخی با آنان کرد. پیامبر اکرم (ص) او را دیدند و از او پرسیدند: چرا با زنان نشسته‌ای؟ او گفت شترم فرار کرده و طناب شترم را گم کرده‌ام و اینجا دنبالش می‌گردم. حضرت در چند نوبت از او در مورد طناب شترش سؤال کردند تا اینکه خودش به اشتباهش در شوخی کردن با زنان اعتراف کرد. حضرت در همان برخورد اول می‌توانستند بگویند این کار تو حرام است، چرا با زنان نشسته‌ای؟ اما این‌گونه سخن نگفتند و راه را برای توجیه او باز گذاشتند. ولیّ خدا با مؤمنین کریمانه و بزرگوارانه برخورد می‌کند و این باعث تقویت عزت نفس مؤمنین است. وقتی احترام و شخصیت انسان‌ها حفظ شود، همین باعث همراهی و اطاعت آنان از امام جامعه خواهد شد.

«ما که می‌گوییم مردم‌سالاری دینی، بعضی خیال می‌کنند این مردم‌سالاری فقط پای صندوق رأی و انتخابات است؛ این فقط یکی از جلوه‌های مردم‌سالاری دینی است. مردم‌سالاری یعنی بر اساس دین و بر اساس اسلام، سالارِ زندگیِ جامعه، خود مردم‌اند.»

قانونِ زیادی، خودش عامل «بی‌قانونی» است!

در دنیا عده‌ای هستند که هرچند تقوا دارند، اما در ظاهر همه آنها را بی‌دین می‌پندارند. عده‌ای هم هستند که به‌ظاهر دین‌دارند ولی تقوا ندارند. قیامت که می‌شود آنکه تقوا دارد بالا می‌آید و آنکه تقوا ندارد، ولو در دنیا ظاهراً دیندار بوده پایین می‌رود.

تقوا اجازه نمی‌دهد در مورد خودمان هم «قضاوت خوب» داشته باشیم! قرآن کریم می‌فرماید: «فَلا تُزَکوا أَنْفُسَکمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقی» (نجم/۳۲) یعنی خودتان را انسانِ خوبی ندانید! به خودتان نمرهٔ بیست ندهید و خودتان را زیاد تحویل نگیرید؛ چون خدا بهتر می‌داند چه کسی با تقوا است.

روان‌شناسان معتقدند هوش شناختی (IQ)، به‌صورت ژنتیک منتقل می‌شود و با تجربه‌های فرد در زندگی تغییر نمی‌کند. طبق تحقیقات، عده‌ای از کسانی که هوش شناختی بالایی دارند، در زندگی ضعیف عمل می‌کنند و بعضاً کسانی که هوش شناختی متوسطی دارند، به‌خوبی عمل می‌کنند. بنابراین ملاک موفقیت افراد هوش شناختی آنها (IQ) نیست.

تقوا بر خلاف تصور عمومی، یک موعظهٔ اخلاقی نیست؛ بلکه روشی برای انگیزه‌مند شدن انسان‌ها از درون است.