کتاب یادداشت‌های امیراسدالله علم؛ دفتر اول

کتاب ۷ جلدی یادداشت‌های امیر اسدالله علم در ۲ دفتر و به همت علینقی عالیخانی و همکاری انتشارات مازیار منتشر شده است. این یادداشت‌ها یکی از مهم‌ترین آثار تاریخ معاصر ایران به شمار می‌روند و قبلا بارها تجدید چاپ شده‌اند. مجموعه‌ای که پیش روی شما است، کامل‌ترین نسخه یادداشت‌های علم است.

درباره کتاب یادداشت‌های امیراسدالله علم

اسدالله خان عَلَم امیر قاینات متولد مردادماه سال ۱۲۹۸ در بیرجند و متوفی در ۲۵ فروردین ۱۳۵۷ در آمریکا، مشهور به اسدالله علم، یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضا شاه پهلوی و وزیر دربار و نخست‌وزیر ایران از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ بود.

در آذرماه ۱۳۴۵، عَلَم به‌جای حسین قدسی نخعی به وزارت دربار محمد‌رضاشاه منصوب شد و این سمت را قریب ۱۱ سال، یعنی تا چند ماه مانده به پایان عمرش حفظ کرد. در ۲۸ تیرماه ۱۳۵۶ عَلَم برای آخرین بار به‌عنوان وزیر در دربار حاضر می‌شود و سپس برای ادامه درمان راهی فرانسه می‌شود، ۲ هفته بعد شاه به عَلَم تلفنی توصیه می‌کند به علّت کسالتش بهتر است از کار کناره‌گیری کند و علم هم استعفای خود را می‌نویسد و ارسال می‌کند. ۲ روز بعد دولت جدیدی به ریاست جمشید آموزگار بر سر کار آمد و علم با شگفتی فراوان آگاه شد که امیر‌عباس هویدا به جانشینی او منصوب شده است. 

اسدالله علم از زمانی که وارد سیاست شد هر روز خاطرات خود را به‌صورت محرمانه در دفتری جداگانه ثبت می‌کرده است ولی آنچه را ما امروز به آن دسترسی داریم و به گفته علینقی عالیخانی خانواده علم در اختیارش گذاشته‌اند مربوط است به دی‌ماه سال ۱۳۴۷ تا شهریورماه ۱۳۵۶ است. 

عالیخانی در ابتدا خلاصه‌ای از مطالب این مجموعه را در حدود ۴ هزار صفحه به انگلیسی ترجمه می‌کند تا در اختیار انگلیسی‌زبانان قرار گیرد. در بهار ۱۳۷۱، گروه مترجمان انتشارات طرح نو متن انگلیسی را به فارسی ترجمه می‌کنند که در دو جلد زیر عنوان «گفتگوهای من با شاه؛ خاطرات محرمانه امیر اسداللّه علم» در ایران منتشر می‌شود. آنچه امروز خواننده در اختیار دارد، متن اصلی خاطرات اسد‌اللّه علم است که به علاقه‌مندان تاریخ معاصر ایران تقدیم شده است.

آنچه به عنوان یادداشت‌های علم منتشر شده، تنها حوادث ۱۰ سال از ۱۱ سال وزارت دربار او را در برمی‌گیرد و درباره یک سال اول وزارت دربار و همچنین ۲۰ ماه نخست‌وزیری که مهم‌ترین سال‌های فعالیت‌های سیاسی علم بوده است. مطلبی در این یادداشت‌ها دیده نمی‌شود.

خواندن کتاب یادداشت‌های امیراسدالله علم؛ دفتر اول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تاریخ معاصر پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب یادداشت‌های امیراسدالله علم؛ دفتر اول

«شنبه ۲/۲ /۴۶

صبح شرفیاب شدم، برخلاف دیشب حال شاهنشاه خوب بود. عرایض جاری عرض شد. نسبت به رفتن والاحضرت اشرف به سازمان ملل متّحد برای جلسه ( شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل) ٍEcosoc تصمیم گرفتند که برود. عرایض ( آیت‌الله محمّد رضا) گلپایگانی (آیت‌الله در قم) عرض شد. مخالفت ایشان بود با قانون حقّ خانواده. جواب‌هایی مرحمت فرمودند که بگویم. خلاصه این که شما آخوندها از زمان قدیم، یعنی زمان پدرم، با قانون عدلیه، نظام وظیفه، رفع حجاب و در موقع خودم با تقسیم املاک و رأی نسوان مخالفت نمودید. تحمّل کردم. بدانید حالا حرفتان به جایی نمی‌رسد، واقعاًً درست می‌فرمودند. خودم که نخست‌وزیر بودم این معنی را درک کردم .

بعد یک سفیر شرفیاب شد و اعتبارنامه تقدیم کرد. ناهار ( ریچارد) نیکسون معاون سابق رئیس جمهور آمریکا شرفیاب شد. بعدازظهر روضه ( در کاخ) گلستان رفتم، روز آخر بود. شب منزل ( اردشیر) زاهدی، وزیر خارجه، نیکسون مهمان بود، من هم دعوت داشتم. سیاست دنیا مطرح بود. چهار ساعت صحبت کردیم. ( امیرعبّاس هویدا) ، نخست وزیر، ( هم) بود. نیکسون مرد روشن‌بینی‌ست. سیاست حزب مخالف را در ویتنام و سایر نقاط جهان با کمال جرأت تایید می‌کرد. ساعت ۱۲ شب منزل آمدم.

مذاکرات امشب: وضع حزب دموکرات ممکن است در اثر کاندید شدن ( رابرت) کندی برای معاونت رئیس جمهوری و شکست ( هیوبرت) همفری اختلافی در آن جا پیش بیاید. ( لیندون) جانسون ممکن است کندی را به علّت آراء او کاندید کند. خودش در حزب جمهوری ( خواه نفر) پنجم است (نیکسون)، چون سال‌ها دفاع از سیاست حزب کرد. چهار نفر دیگر ممکن است جلو بیفتند. سیاست جهانی جانسون صحیح است.»