کتاب فلسفه پول

کتاب فلسفه پول نوشتهٔ گئورگ زیمل و ترجمهٔ شهناز مسمّی ‌پرست است و بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فلسفه پول

پول همه‌جا هست. برای برخی، پول همه‌چیز است. برای همه اما ضروری است. با این‌همه، پول به معنای دقیق کلمه فی‌نفسه و به‌تنهایی هیچ است. حتی سکه تقریباً تهی از فلزات گران‌بهاست و پول‌های کاغذی چیزی مگر کاغذهایی با تصاویر چاپی کدگذاری‌شده نیستند.

فلسفه پول نوشتهٔ گئورگ زیمل، جامعه‌شناس و فیلسوف آلمانی یک اثر میان‌رشته‌ای است که نمی‌توان آن را متعلق به هیچ رشتهٔ مشخصی دانست. اساس این کتاب را سخنرانی او دربارهٔ روان‌شناسی پول در یک سمینار علوم سیاسی در آلمان شکل می‌دهد.

کتاب شامل دو فصل و هر فصل حاوی سه بخش است که در آن زیمل پول را به هر پدیدهٔ اجتماعی که قابل تصور است ربط می‌دهد؛ به علاوه در مورد ارتباط حل‌نشدنی بین پول و فرد و جامعه مدرن در این کتاب بحث می‌کند.

بخش اول کتاب تحلیلی است و هدف آن تفهیم پیدایش پول فارغ از پیش شرط‌های زندگی اجتماعی است. زیمل در این بخش نوعی مطالعه از پول را پیشنهاد می‌کند که از رویکرد صرف اقتصادی فراتر می‌رود. او فراتر از جایگاه پول در بازار رفته و با ارتباط دادن آن به فرهنگ و جامعه، دربارهٔ فهم عمیق‌تری از «ارزیابی و روان‌شناسی رایج دربارهٔ پول» بحث می‌کند. بخش دوم «فلسفه پول» ترکیبی است و به بیان کارهای انجام شده در مورد پول در دنیا می پردازد. دنیای فردی، فرهنگی و جامعه؛ این موضوع زیمل را به سمت تحلیل پول در روابط آزاد افراد می‌کشاند.

به نظر زیمل، پول شخص را آزاد می‌کند؛ چون ضرورت استفاده از پول تنها با کار تولیدی یا فروشنده در بازار و نه خود شخص در ارتباط است و بالاخره زیمل شرح می‌دهد که چطور پول، فرهنگ و همه چیز را در زندگی تعیین می‌کند.

برجسته‌ترین ویژگی جامعه‌شناسی زیمل در بحث‌ او از پول، ارتباط پول با پدیده‌های گوناگون جامعه است. از نظر زیمل، پول آثاری رهایی‌بخش دارد؛ زیرا باعث آزادی فرد از محدود شدنش در هر نوع اجتماع می‌شود. پول آفرینندهٔ آزادی است.

خلاقیت زیمل، این فیلسوف و متفکر اجتماعی و فرهنگی، چنان است که نمی‌توان او را در محدودهٔ هیچ رشتهٔ خاصی گنجاند. سبک نوشتاری او که بیشتر به ادبیات نزدیک است تا مباحث علمی و فرم مقاله‌ای ظریف‌ترین تحلیل‌هایش، او را به هنرمندی درخشان نه فقط برای نسل زمان خود بلکه برای خوانندگان امروزی تبدیل کرده است. از آثار زیمل می‌توان به «شوپنهاور و نیچه»، «درباره تمایز اجتماعی» و «مقدمه‌ای بر علم اخلاق» اشاره کرد.

خواندن کتاب فلسفه پول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران رشته‌های جامعه‌شناسی و اقتصاد پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فلسفه پول

«گوستاف اشمولر، احتمالاً مهم‌ترین عضو از اعضای جوان‌تر مکتب تاریخی اقتصاد سیاسی در آلمان نقل می‌کند که «در ۲۰ ماه مه ۱۸۸۹، دکتر زیمل سخنرانی‌اش را که رساله‌ای دربارهٔ «روان‌شناسی پول» بود در سمینار علوم سیاسی من ایراد کرد. ... آن سخنرانی نطفهٔ کتاب مهمی بود که اکنون در مقابل ما نمایان است: فلسفهٔ پول.» این رساله متعاقب آن در همان سال در Jahrbuch (سالنامه) اشمولر چاپ شد و با سلسله‌ای از مقالات میان سال‌های ۱۸۹۶ و ۱۸۹۹ دنبال شد که طرح‌های کلی برای بخش‌هایی از فلسفهٔ پول را تشکیل داد و کل اثر در ۱۹۰۰ چاپ شد. در این مقالهٔ اولیه دربارهٔ روان‌شناسی پول، زیمل پیشاپیش به نحو بسیار اجمالی بسیاری از موضوعاتی را مطرح کرد که پس از آن قرار بود او را در اثر مفصل‌ترش به خود مشغول کند: رابطهٔ پول با دوگانگی هدف‌وسیله؛ تأثیر آن بر زنجیره‌های غایت‌شناختی کنش هدفمند انسانی؛ خصیصهٔ بی‌روح و ظاهراً خنثای آن؛ و مسائل مربوط به پرداختن نظریهٔ رضایت‌بخشی از ارزش. در اینجا، نیز، زیمل پیشاپیش به طور خلاصه به برخی از مثال‌های مربوط به طرز کار پول اشاره کرده است، از قبیل رابطه‌اش با نگرش بی‌اعتنایی و با فروش زنان. در یازده سال فاصلهٔ میان درآمدن نخستین مقالهٔ زیمل در این حوزه در ۱۸۸۹ و چاپ نخستین ویراست اثر حاضر در ۱۹۰۰، «روان‌شناسی» پول به «فلسفهٔ» پول تبدیل شد. سبک مقاله‌ای عادی‌تر او ساختار معمارانه‌ای در فلسفهٔ پول کسب کرد که اندکی از آثار اخیرش آن را داشت. نظرات زیمل دربارهٔ رابطهٔ میان پول و تقسیم کار با چاپ اثر خودش در این حوزه، Über sociale Differenzierung (دربارهٔ تمایز اجتماعی)، در ۱۸۹۰ کانون عملی‌تری اختیار کرد. دل‌مشغولی‌های فلسفی‌اش به سبب اثرش دربارهٔ فلسفهٔ تاریخ ــ Die Probleme der Geschichtsphilosophie ــ در ۱۸۹۲ و دربارهٔ فلسفهٔ اخلاق با Einleitung in die Moralphilosophie، که در دو مجلد در ۱۸۹۲ و ۱۸۹۳ چاپ شد ژرف‌تر شده بود. با این‌همه گرچه ابعاد روان‌شناختی علاقهٔ زیمل به پول کاملاً محو نشد و اگرچه علایق فلسفی‌اش وسیع‌تر بودند و هر چه بیشتر به جلو می‌آمدند، بُعد دیگری از اندیشهٔ او وجود داشت که به وضوح برای معاصرانش هنگامی که فلسفهٔ پول را می‌خواندند نمایان بود. در حقیقت در این دورهٔ میانی است که بیشتر مقالاتی که Soziologie (جامعه‌شناسی) او را تشکیل می‌دهد به صورت مقاله چاپ شدند. هنگامی که ماکس وبر نقد و بررسی انتقادی اثر جامعه‌شناختی زیمل را ــ احتمالاً در ۱۹۰۸ ــ که هیچگاه آن را تمام نکرد آغاز کرد، او نه فقط به Soziologie او، که در ۱۹۰۸ چاپ شد، بلکه به فلسفهٔ پول نیز پرداخت. وبر در صدد برآمد که اثر زیمل را به مثابه «جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز اقتصاد پولی» نقد و بررسی کند. وبر بعد از آن برخی از دیونش را به زیمل در کار چاپ‌شده‌اش تصدیق کرد، اگرچه اغلب این اعتراف با نقدی جدّی تعدیل می‌شد. با این‌همه وبر نیز مانند بسیاری از معاصران زیمل این امر را به وضوح دشوار یافت که اثر زیمل را در چارچوب معهود و حوزهٔ به سهولت شناخته‌شده‌ای جای دهد.

یکی از معاصران، در نقد سوگنامه‌ای مفصلی که بر آثار زیمل می‌نویسد، می‌گوید که فلسفهٔ پول اثری انتقالی در سلسلهٔ نوشته‌های زیمل است که از مشغول بودن به تأسیس جامعه‌شناسی تجربی تا تلاش برای تأسیس فلسفهٔ فرهنگ و نهایتاً، در آخرین آثارش، متافیزیک زندگی پیش می‌رود.  فریش‌آیزِن‌کُهلِر اظهار می‌کند که: 

نیت و قصد متفکر جوان مطمئناً تأسیس و پرورش دیدگاهی فلسفی به معنای دقیق کلمه نبود. ... او در جوانی برای نیل به جامعه‌شناسی‌ای اهتمام می‌ورزید که ویژگی متمایزش را او نه چندان در کشف واقعیتی جدید بلکه در بسط دادن روشی می‌دید که منظر کلی جدیدی را به جهان تاریخی‌اجتماعی بگشاید.»