بریده‌هایی از کتاب زیباترین روح پرستنده، امام سجاد

باید خودمان را در حمایت قدرتی بالاتر از اراده خودمان قرار دهیم. یکی از کارهای نیایش همین است.

به قول کارل: «دوست داشتن را هر کس بفهمد خدا را به آسانیِ استشمام بوی گل می‌فهمد، اما کسی که فقط فهمیدن عقلی را می‌فهمد، خدا برایش مجهولی است دست نایافتنی. »

اما وقتی آن ضربه رسالت، وحی، به درون اندیشه‌ات بخورد و تو را به یادت بیاورد: که حتی با کی قوم و خویشی، کدام روح در توست، کدام امانت بر پشت توست و شاگرد چه آموزش و کدام آموزگار هستی، یک‌مرتبه متوجه می‌شوی که چه گوهر بزرگ و نابی داری، اما در لجن می‌لولی و مثل زاغ لجن‌خوار شده‌ای و به چه شعفی! آن وقت است که بیرون می‌آیی، با یک ضربه انقلابی، زندان چهارم را می‌شکنی: زندان خویش را.

هر چیزی را که خداوند باید به او می‌داده، داده‌است، در درونش و سرشتش گذاشته، خود خداوند در سرشت آدم نشسته‌است. او[ پیامبر ]آمده که فقط به یاد بیاورد. توی زندگی روزمره این درگیری‌ها، دشمنی‌ها، کینه‌ها، خواست‌ها، این لذت‌های پوچ و پست و پایین (دنیا) بی‌معنی، دائما و روزمره تو را به قدری مشغول کرده‌است که فراموش می‌کنی. بعد وقتی نگاه می‌کنی، می‌بینی که یک هفته است، راجع به چیزی مشغولی و رنجش را می‌بری و حسرتش را داری و لذتش را می‌بری که اصلاً به اندازه یک[ عطسه ]گوسفند و به اندازه آب بینی یک بز (به قول علی علیه‌السلام) ارزش ندارد ولی متوجه‌اش نیستی، یادت می‌رود.

«هیچ ملتی در تاریخ و هیچ تمدنی در گذشته به زوال قطعی فرو نرفت، مگر آنکه پیش از آن، سنت نیایش در میان آن قوم ضعیف شده بود».

«نیایش، بلندترین قله تعبیر را در شب ظلمانی عقل در پرواز عشق می‌یابد، آنگاه که کمیت عقل می‌لنگد».

غیر از این گونه[ صفات ]، صفات و اسامی و اصطلاحاتی هم هستند که اصیل‌اند و از صدر اسلام وجود دارند و ما هم آنها را به کار می‌بریم، اما نوع تلقی ما و مفهومی که از آنها احساس می‌کنیم، کاملاً با آنچه که اول بوده، فرق دارد. این اصطلاح «زین‌العابدین» را به طور معمول که به کار می‌بریم، هیچ احساسی از آن نداریم، هیچ فضیلتی و هیچ صفت مشخصی در این کلمه و در این لقب احساس نمی‌کنیم، در صورتی که اگر در محتوای دقیق و لطیف این معنی تجدید نظر کنیم و با یک نگاه تازه بدان بنگریم، می‌بینیم که چه صفت عالی و زیبایی است: زیباترین روح پرستنده، زیور و زینت پرستندگان.

خودت را نفی کن تا به اثبات برسی

بعد می‌گوید: «هیچ دری را نیایش نمی‌زند، مگر این‌که به رویش گشوده می‌شود» و «نیایش، بلندترین قله تعبیر را در شب ظلمانی عقل در پرواز عشق می‌یابد، آنگاه که کمیت عقل می‌لنگد».

عشق چیست؟ صدها تعریف در باره عشق کرده‌اند و می‌شود کرد، اما آنچه به نظر من بهترین و عمیق‌ترین تعریف از عشق است، این است که عشق زاییده تنهایی است و تنهایی نیز زاییده عشق است. تنهایی، به معنای این نیست که یک فرد بی‌کس باشد، کسی در پیرامونش نباشد. اگر کسی پیوندی، کششی، انتظاری و نیاز پیوستگی و اتصالی در درونش نداشته باشد، نسبت به هر چیزی، نسبت به هر کسی، اگر منفرد و تک هم باشد، تنها نیست. برعکس، کسی که نیاز چنین اتصال و پیوست و خویشاوندی‌ای در درونش حس می‌کند و بعد احساس می‌کند که از او جدا افتاده، بریده شده و تنها مانده‌است، در انبوه جمعیت نیز تنهاست. چنین روحی که ممکن است در آتش یک عشق زمینی و یا در آتش یک عشق ماورایی، بسوزد و بگدازد، پرستش را و در عالی‌ترین شکلش نوعی از دعا و یا نیایش را به وجود می‌آورد که به قول کارل، نیایشی است که زاییده عشق است.

احساس می‌کنیم که پرنده‌ای هستیم که یک بالمان رشد کرده و بال دیگرمان جوجه‌وار، لاغر و ضعیف مانده‌است؛

به قول کارل: «دوست داشتن را هر کس بفهمد خدا را به آسانیِ استشمام بوی گل می‌فهمد، اما کسی که فقط فهمیدن عقلی را می‌فهمد، خدا برایش مجهولی است دست نایافتنی. »

از لحاظ تعلیم و تربیت، این عالی‌ترین متد تعلیم و تربیت است. به‌جای این‌که به بچه امر و نهی کنی که تو باید این کار را بکنی، تو باید آن کار را نکنی؛ بکنی و نکنی... توصیف کن کسی را که این کارها را می‌کند و این کارها را نمی‌کند؛ به جای امر، جمله خبری به او بگو تا او خودش را مأمور نیابد، خودش را انسانی بیابد که دارد آگاهی نسبت به حقیقت پیدا می‌کند.

این انسان در برابر معشوق و در برابر معبود خود به خشوع و خضوع افتاده و ستایش و سپاس می‌گزارد و این نهایت است

«نیایش عبارت است از تجلی دغدغه و اضطراب انسانی، زندانی مانده در خویش که به زندانی‌بودن خویش آگاهی یافته‌است و آرزوی نجات و عشق به رستگاری او را بی‌تاب کرده‌است. نیایش، تجلی روح تنها و تنهایی است»

اسلام الآن مثل یک پرنده اسیر پرشکسته‌ای در دست بازهای جنایتکار خونخوار دنیاست و به هر شکلی که خواسته باشند با آن بازی می‌کنند،

عشق زاییده تنهایی است و تنهایی نیز زاییده عشق است

نیایش و دعایی که زاییده روح عاشق است: احساس عشق.

«نیایش، بلندترین قله تعبیر را در شب ظلمانی عقل در پرواز عشق می‌یابد، آنگاه که کمیت عقل می‌لنگد»

«نیایش همچون دم زدن و خوردن و آشامیدن، از نیازهای ژرفی است که از عمق سرشت و فطرت طبیعی انسان سر می‌زند؛ خوردن، نمو کردن، تکثیر نسل و نیایش، چهار بُعد اساسی روح انسان هستند»