بریده‌هایی از کتاب چه نیازی است به علی؟

حق برای خودش ملاکی دارد که آن، شخصیت‌ها نیستند؛ پارسایان نیستند و برای تشخیص باید به آن ملاک‌ها برگشت و شخصیت‌ها را با آن سنجید

پنج سال مبارزه علی برای تحقق عدالت است، زیرا که در اینجا مشرک نیست تا برای مکتب مبارزه شود، و منافق و رند و خرمقدس است که علی باید با این‌ها در جمل و صفین و نهروان بجنگد و در جمل از همه مشکل‌تر.

اکنون علی آمده است و به همه این‌هایی که سیر و پُر چریده‌اند و بزرگ‌ترین قدرت‌ها را دارند، اعلام می‌کند که پول‌هایی را که این‌ها از مردم خورده‌اند اگر حتی ذره‌ای‌اش به قباله زنهاشان رفته باشد، پس می‌گیرم.

علی مقدس‌بازی راه نمی‌اندازد. وقتی چراغ را خاموش می‌کند، می‌گوید که ما می‌توانیم بدون اینکه چراغ داشته باشیم در تاریکی صحبت کنیم. نمی‌خواهد از این خشکه‌مقدس‌بازی‌ها در بیاورد، بلکه این جواب طلحه و زبیر است تا آن‌ها و همه قدرتمندها و غارتگرهایی که از سفره باز و پر از سخاوت عثمان لبریز ثروت و قدرت شده‌اند، بفهمند که آن دوره به سر رسیده است.

در یکی از این کارخانه‌ها ریحان کاشته بودند. کارگری می‌گفت: «مسئول آنجا خیلی آدم مقدس و مؤمنی است. بعضی از بچه‌های کارگرها که می‌رفتند یک کمی از آن ریحان‌ها جمع کنند و با نان بخورند، آن آقا می‌رفت و ریحان‌ها را از دست بچه‌ها چنگ می‌زد و می‌گرفت و داد می‌زد که این‌ها مال شما نیست، مال من هم نیست، مال بیت‌المال است! » این‌ها صندوق نسوز سرمایه‌داری و ظلم هستند. این جور مقدس‌ها که در خدمت نامقدسین در می‌آیند و مقدس‌بازی راه می‌اندازند، صندوق نسوز آن‌ها می‌شوند!

علی به خاطر وحدت اسلام حکومت آن‌ها را تحمل کرد و سکوت نمود. در این بیست‌وپنج سال، قهرمانی که همواره شمشیرش در صحنه‌های نبرد دشمن را درو می‌کرد و بازویی که یک ضربه‌اش به اندازه عبادت ثقلین ارزش داشت، باید ساکت باشد و حرکت نکند. حتی ببیند بر خانه‌اش حمله برده‌اند و به همسرش اهانت نموده‌اند و باز سکوت کند، سکوتی که خودش در یک جمله بسیار دقیق بیان می‌کند و می‌گوید: «همچون خاک در چشمم و همچون خار در حلقومم، بیست‌وپنج سال ماندم. »

باند علی را افرادی نظیر میثم تمار خرمافروش و سلمان فارسی که بیگانه‌ای از ایران است و ابوذر غفاری که نه اهل مدینه است و نه اهل مکه و از صحرا آمده است و بلال که یک برده غریب حبشی است و هیچ‌کدام‌شان در آنجا نفوذی ندارند تشکیل می‌دهند و تمام سرمایه‌های این‌ها، انسانیت، تقوی، معنویت و فداکاری‌شان به خاطر اسلام است و هیچ‌گونه پایگاه اشرافی و خانوادگی ندارند.

این مسایل است که همیشه زنده است و چه دردناک است وقتی که می‌بینیم اشخاص پاک و درست و سالم به خاطر غرض‌ورزی نسبت به فردی که با او هم‌عقیده هستند، آلت اجرای افتخاری دشمن مشترک می‌شوند

امروز می‌بینیم حتی پیروانش در این باره که علی به جای پیغمبر در مکه خوابیده، این همه تکرار و تجلیل می‌کنند ـ در صورتی که درست است که این فداکاری بزرگی است، اما نه برای علی ـ و حتی درباره اینکه درِ بزرگ خیبر را از جا کنده و سپر قرار داده به عنوان سمبل شهامت علی این همه مبالغه می‌کنند و ارزش و نقش آن را به رخ افکار عمومی می‌کشند. اما از بزرگ‌ترین دوره و سخت‌ترین رسالت علی که سکوت اوست، سخنی به میان نمی‌آورند

بیست‌وپنج سال ساکت بودن. این بیست‌وپنج سال سکوت متأسفانه سکوتی است که هم شیعیان درباره‌اش سکوت کرده‌اند و هم محققین اهل سنت، و این سکوت‌ها باعث شده که ارزش علی و بزرگ‌ترین تجلی علی و شهامت علی و فداکاری علی و حق‌پرستی او در این سکوتش بر اذهان و افکار مردم روشن نباشد.

و بعد سکوت علی آغاز شد. سکوت به این معنی که نمی‌تواند فریاد بزند، زیرا ناگهان می‌بیند کسانی که بیست‌وسه سال در کنارش بودند، نه عکرمه و ابوجهل و ابوسفیان‌ها، بلکه صمیمی‌ترین و نزدیک‌ترین یاران خود او و یاران پیغمبر که در بیست‌وسه سال مبارزه به خاطر مکتب همگام او و پیغمبر بودند، اکنون در برابرش ایستاده‌اند.

در مرحله‌ای خاص، یک مکتب، یک رهبر و یک پیام‌آور بر اساس مکتبش افراد را می‌سازد. این افراد ـ که بر اساس این مکتب ساخته و پرورده شده‌اند ـ یک گروه متعهد اجتماعی، فکری و انقلابی را تشکیل می‌دهند. در این مرحله دوره فردسازی تمام می‌شود. در مرحله بعد این گروه فکریِ اجتماعیِ اعتقادی می‌توانند جامعه را دگرگون سازند و نظام و هدف و حکومت تازه‌ای را بر اساس فکرشان در جامعه استقرار دهند و آنگاه است که جامعه، جامعه‌سازی خودش را آغاز می‌کند.

این بحث هنوز هم مطرح است که در یک نهضت آیا باید اول افراد را ساخت تا جامعه صالح داشته باشیم و یا از همان اول جامعه صالح بسازیم تا افراد سالم داشته باشیم؟ اساسا این بحث به هر دو صورت غلط است زیرا که با افراد غیر صالح چگونه می‌توان جامعه صالح بنا نمود؟ و از طرفی اگر بخواهیم همه افراد را صالح کنیم، جامعه فاسد هرگز امکان این کار را به ما نخواهد داد، زیرا قدرت‌های اجتماعی آنجا نایستاده‌اند تا مشغول ساختن فردفرد انسان‌ها شویم.

دکتر جرج جرداق، که بزرگ‌ترین انسانی است که علی را به بشریت امروز شناسانده است، در کتاب الامام علی صوت العدالة الانسانیه می‌گوید: «ای روزگار! کاش می‌توانستی همه قدرت‌هایت را، و ای طبیعت! کاش می‌توانستی همه استعدادهایت را در خلق یک انسان بزرگ، نبوغ بزرگ و قهرمان بزرگ جمع می‌کردی و یک بار دیگر به جهان ما یک علی دیگر می‌دادی. »

کسانی که به نام محبت علی و عشق به مولی، بدون شناختن مولی و فهم دقیق و درست سخن و راه و هدف او، مردم را معطل و سرگردان می‌کنند، نه تنها انسانیت و آزادی و عدالت را نابود می‌کنند، بلکه خود این چهره‌های عزیز را نیز تباه می‌سازند و شخصیت خود علی را در زیر این تجلیل‌های بی‌ثمر، مجهول نگه‌می‌دارند و باعث می‌شوند کسانی که تا آخر عمر در محبت مولی وفادار می‌مانند، هرگز از سخن و راهنمایی‌های او بهره‌ای نگیرند و متوقف و منحط بمانند؛ و آن‌هایی هم که کمی آگاه می‌شوند و با جهان امروز آشنا، اصولاً این‌گونه علیِ بی‌ثمر را و این محبت بی‌نتیجه را رها کنند و به دنبال شخصیت‌های دیگر، الگوهای دیگر، رهبران دیگر بروند.

بارها گفته‌ام و باز تکرار می‌کنم که انسان امروز به شناخت علی نیازمند است نه به محبت و عشق به او، زیرا که عشق و محبت بدون شناخت نه تنها هیچ ارزشی ندارد بلکه سرگرم‌کننده و تخدیرکننده و معطل‌کننده نیز خواهد بود.

اگر به یک مذهب خاص هم معتقد نباشی، باز به شناخت علی نیازمندی، که انسان امروز و بالاخص روشنفکر مسئول در جامعه‌های اسلامی، به شناختن علی بیش از هر قرن دیگر نیازمند است. درست به‌عکس آنچه روشنفکر می‌پندارد که «علی یک شخصیت بزرگ تاریخی است، متعلق به گذشته. و امروز، نیاز انسان، احساس انسان و هدف‌های انسان تغییر کرده و بنا بر این طرح مجدد آن سیما یک کار کهنه و بی‌ثمر است» می‌خواهم بگویم که هیچ‌گاه مانند امروز بشریت، و به خصوص روشنفکر گرفتار در جامعه‌های اسلامی، به شناختن انسانی به نام علی نیازمند نبوده است.

اگر به یک مذهب خاص هم معتقد نباشی، باز به شناخت علی نیازمندی، که انسان امروز و بالاخص روشنفکر مسئول در جامعه‌های اسلامی، به شناختن علی بیش از هر قرن دیگر نیازمند است. درست به‌عکس آنچه روشنفکر می‌پندارد که «علی یک شخصیت بزرگ تاریخی است، متعلق به گذشته. و امروز، نیاز انسان، احساس انسان و هدف‌های انسان تغییر کرده و بنا بر این طرح مجدد آن سیما یک کار کهنه و بی‌ثمر است» می‌خواهم بگویم که هیچ‌گاه مانند امروز بشریت، و به خصوص روشنفکر گرفتار در جامعه‌های اسلامی، به شناختن انسانی به نام علی نیازمند نبوده است.

عوام‌زدگی بیماری‌ای است که حقیقت یک فکر و یا یک انسان را دگرگون می‌کند، در قالب فکر کوتاه خودش می‌ریزد و رنگ سنت‌ها و عادت‌ها و سلیقه‌ها و تربیت‌های شخصی خودش را به این مکتب تازه، به این مذهب تازه می‌زند

به قول جرج جرداق: «کجا هستند نویسندگان حقوق بشر تا حقوق بشر را در عمل بفهمند؛ نه در سخنرانی و خطبه و مراسم و سازمان ملل و یونسکو که همه دروغ‌اند.