بریده‌هایی از کتاب چه نیازی است به علی؟

در فلسفه خلقت انسان در اسلام می‌بینیم، خداوند با این صراحت یک مجلس امتحان بزرگ ترتیب می‌دهد؛ امانت خود را بر زمین و کوه‌ها و فرشتگان و حتی فرشتگان مقرب عرضه می‌کند. همه از پذیرفتن آن سر باز می‌زنند و انسان برمی‌گیرد. خداوند فرمان می‌دهد که همه فرشتگان و حتی فرشتگان بزرگ باید به خاک بیفتند و در برابر انسان سجده کنند. این نشان می‌دهد که در اسلام، انسان بزرگ‌تر از فرشته است و مقام آدم، مقام بشریت، مقام انسانیت اعلی و اشرف از مقام فرشته و حتی فرشتگان مقرب است.

امام گاه با سخنش حرف می‌زند و گاه با سکوتش؛ گاه با پیروزی‌اش درس می‌دهد و گاه با شکستش. خطاب او به ماست و رسالت ما نیز معلوم است: شناختن این درس‌ها، و خواندن این سخنان و شنیدن این سکوت‌ها...

از همه سخنانی که علی در مدت عمرش گفته است، جمله‌ای از همه رساتر، بلیغ‌تر، زیباتر، اثربخش‌تر و آموزنده‌تر وجود دارد و آن ۲۵ سال سکوت علی است، که خطاب به همه انسان‌هاست، انسان‌هایی که علی را می‌شناسند.

ما همیشه پیروزی را در پیروزی می‌بینیم و می‌شناسیم، اما علی درس بسیار بزرگی داده است و آن پیروزی در شکست است.

محبت به خودی خود نجات‌بخش نیست، بلکه معرفت است که نجات می‌بخشد.

علی اگر یک رهبر است، یک امام است و یک نجات‌بخش است و مکتب او اگر روح یک جامعه است، اگر راه یک جامعه است و اگر نشان‌دهنده مقصد حیات و کمال انسان است، در آشنایی با مکتب او و آشنایی با شخصیت اوست، نه محبت تنها نسبت به کسی که نمی‌شناسیم؛ زیرا اگر محبت تنها بدون آشنایی ثمری می‌داشت، باید به نتایج بزرگ می‌رسیدیم، زیرا امکان ندارد جامعه‌ای و ملتی علی را بشناسد و درست بفهمد و از شکنجه‌آمیزترین و سخت‌ترین محرومیت‌هایی که جامعه‌های عقب مانده دارند رنج ببرد.

این گونه مدح‌ها و محبت‌ها در میان همه ملت‌ها نسبت به معبودشان، پیغمبرشان، قهرمانان‌شان و مقدسات‌شان هست و هیچ ارزشی ندارد. معرفت است که باارزش است.

نمی‌دانیم! این، درد است؛ چه، قبل از هر شعر، هر ستایش و هر تجلیل از علی و حتی قبل از محبت علی، معرفت علی است که نیاز زمان ما و جامعه ماست. محبت بی‌معرفت ارزش ندارد، بت‌پرستی است

درباره علی یک کتاب که بتوان ادعا کرد این بزرگ مرد را لااقل برای دانشجویان و دانش‌آموزان و طبقه کتابخوان و روشنفکر به خوبی بشناساند یافت نمی‌شود. همه‌اش ستایش است و مدح و شعر. اما معلوم نیست که این کسی را که این همه می‌ستاییم کیست و چه می‌گوید. این مردی که ایمان ملتی را در این قرنهای سخت و دشوار به خودش وقف کرده و ملت ما سال‌های فراوان، محبت او را به قیمت زندان‌ها و شکنجه‌ها در دل خود مشتعل نگه‌داشته و نسل به نسل به بهای جان خود به دست ما سپرده و مردی که این همه تجلیل می‌شود و این همه دل‌ها برایش می‌تپد و این همه عشق‌ها نثارش می‌گردد، کیست.

ملت ما همواره چنان‌که باید، به ستایش علی و فرزندانش و بزرگداشت آن‌ها پرداخته است؛ اما به عنوان یک فرد عضو این جامعه باید از دانشمندان و فضلا و علمای خودمان سئوال کنیم که: چرا علی را درست به ما نشناساندید؟

یک ایرانی نیمه‌تحصیل‌کرده نیمه‌کتاب‌خوان و نیمه‌دانشمند باید بهتر از هر کس دیگر علی را بشناساند و معرفی کند و اگر محققی در دنیا خواسته باشد به جامعه‌ای برود که علی را بشناسد، آن جامعه باید ایران باشد و همچنین اگر بخواهد به کتابخانه‌ای مراجعه کند تا اثری درباره او مطالعه نماید، قاعدتا می‌بایستی به کتابخانه‌های ما بیاید و آثار دانشمندان ما را انتخاب کند.

آنچه را که ما فاقد آنیم ایمان و قدرت ایمان نیست، بلکه عدم معرفت درست و منطقی و علمی به مسایلی است که بدان ایمان داریم.

وارد کردن علم و صنعت در یک اجتماع بی‌ایمان و بی‌ایدئولوژی مشخص همچون فروکردن درخت‌های بزرگ و میوه‌دار است در زمین نامساعد و در فصل نامناسب.

اشتباه بسیاری از روشنفکران، به خصوص در کشورهای راکد، این است که می‌پندارند با علم و تکنیک جدید می‌توان جامعه مترقی و آزاد داشت، در صورتی که بینایی و آگاهی و دانش اعتقادی و ایدئولوژیک است که جامعه را حیات و حرکت و قدرت می‌بخشد.

جامعه اسلامی به یک آتش فکری انقلابی احتیاج دارد، به مکتب؛ و جامعه اسلامی در برابر استعمار به وحدت احتیاج دارد؛ و توده‌های مسلمان در نظام تبعیض، به عدالت. این است که به علی احتیاج دارد.

علی مردی است که بیست‌وسه سال برای ایمان و ایجاد یک هدف یک عقیده در جامعه‌اش مبارزه کرده است؛ بیست‌وپنج سال تحمل کرده است؛ خودخواهی‌ها و نقشه‌ها و خودپرستی‌های همگامان و هم‌صف‌ها و همیارانش را برای وحدت اسلام در برابر دشمن مشترک تحمل نموده است و سکوت کرده است، و پنج سال به خاطر تحقق عدالت و گرفتن انتقام مظلوم از ظالم و استقرار حق مردم و نابودکردن باطل حکومت کرده است.

در همه انقلابیون جهان این قانون است که همواره آن‌ها که انقلابی بوده‌اند و دوستدار عدالت و بارها جانشان را در این راه به خطر انداخته‌اند، به محض اینکه به حکومت می‌رسند محافظه‌کار می‌شوند و هم‌اکنون نیز در دنیا می‌بینیم که چگونه انقلابیون بزرگ جهان بعد از به قدرت رسیدن و به سیری رسیدن بازیگر حرفه‌ای سیاست می‌شوند (و بعضی هنوز به سیری نرسیده با شکم گرسنه سیاست باز می‌شوند)، و باز به قول جرج جرداق، تنها و تنها علی است که هم در دوره‌ای که یک فرد در گروه پیغمبر بود و برای مکتب مبارزه می‌کرد انقلابی بود و هم در بیست‌وپنج سال سکوتش که قدرت به دستش نبود انقلابی ماند و هم در پنج سال حکومتش که همه قدرت‌ها در دستش بود

«کجا هستند نویسندگان حقوق بشر تا حقوق بشر را در عمل بفهمند؛ نه در سخنرانی و خطبه و مراسم و سازمان ملل و یونسکو که همه دروغ‌اند. »

حقیقت ملاک دارد. نباید گول این چیزها را خورد. در همین‌جاست که عدالت آنچنان سخت است.

در نهروان، یکی از دشمنان در صف مخالف با صدای ملیح و رقت‌آور و بسیار اثربخشی قرآن می‌خوانده است. این صدای قرآن روی پیروان علی تأثیر می‌گذارد و یکی از آن‌ها به علی می‌گوید که «چگونه این‌ها می‌توانند بر باطل باشند؟ کسی که با این حال دارد دعا می‌خواند و تلاوت قرآن می‌کند؟ » علی می‌گوید که فردا به تو نشان خواهم داد. فردا جنگ آغاز می‌شود و همه این مقدسین از بین می‌روند و علی همان کسی را که دیروز تحت تأثیر قرار گرفته بود صدا می‌زند و نیزه‌اش را در لجن فرو می‌برد و یک هیکل مقدس‌مآب را بیرون می‌آورد و می‌گوید: «این است سرنوشت کسی که دیروز تو را تحت تأثیر قرار داد، و فردایش از این بدتر است. »