بریده‌هایی از کتاب آری این چنین بود برادر!

باورم نشد. گفتم او نیز همچون پیامبران دیگر (در ایران و چین و هند... ) شاهزاده‌ای است که به نبوت مبعوث شده است تا با قدرتمندی هم‌پیمان شود و قدرتی تازه بیافریند. گفتند: نه، یتیمی بوده است و همه او را دیده‌اند که در پشت همین کوه، گوسفندان را می‌چرانیده است. گفتم: عجبا! چگونه است که خداوند فرستاده‌اش را از میان چوپانان برگزیده است؟

تمدن یعنی دشنام، یعنی نفرت، یعنی کینه، یعنی شکنجه و شلاق، بهره‌کشی، خونخواری، جلادی، شهادت، فساد و شهوت و هوس و خودخواهی و اسارت و... بالاخره بنای سه طبقه ستم هزاران سال بر گرده خواهران و برادران من.

راست است که من از سرزمینی آمده‌ام و آن‌ها از سرزمین‌هایی؛ من از نژادی و آن‌ها از نژادی؛ اما این‌ها تقسیم‌بندی‌های پلیدی است تا انسان را قطعه قطعه کنند و خویشاوندان را بیگانه بنمایند و بیگانگان را خویشاوند. اما من، بیرون از این تقسیم‌بندی‌ها، از این سلسله و نژادم و خویشاوند و همدردشان.

و برادر! علی تمامی عمرش را بر روی این سه کلمه گذاشت: مظهر بیست و سه سال تلاش و جانبازی و جهاد برای ایجاد یک ایمان، در درون وحشی‌های متفرق. و بیست و پنج سال سکوت و تحمل برای حفظ وحدت مردم مسلمان در برابر امپراتوری‌های روم و ایران. و همچنین پنج سال کوشش و رنج برای استقرار عدالت، و برای این‌که همه عقده‌ها و کینه‌های ما را با شمشیر خویش بیرون کشد و آزادمان کند.

برادر! تو اربابت را به سادگی می‌شناختی و درد شلاقی را که می‌خوردی، به سادگی احساس می‌کردی و می‌دانستی که برده‌ای و چرا برده‌ای و کی برده شدی و چه کسانی برده‌ات کرده‌اند. و ما اکنون با سرنوشتی هم‌رنگ سرنوشت تو، بی‌آنکه بدانیم کی ما را به بردگی این قرن کشانده است و از کجا غارت می‌شویم و چگونه به تسلیم، به انحراف اندیشه و به عبودیت‌های زمینی دچار شده‌ایم.

ارزش‌ها را یا کتمان می‌کنند و یا اگر نتوانستند، بدنام؛

نثر امروز را در خدمت ایمان دیروز ما قرار داده است

خاندانش را فدای این سه کرد: مکتب، وحدت، عدالت.

شلاق، بهره‌کشی، خونخواری، جلادی، شهادت، فساد و شهوت و هوس و خودخواهی و اسارت و... بالاخره بنای سه طبقه ستم هزاران سال بر گرده خواهران و برادران من. در میان انبوه سنگ‌ها نشستم و دیدم چنان

می‌دیدم، به چشم می‌دیدم که تمدن یعنی دشنام، یعنی نفرت، یعنی کینه، یعنی شکنجه و

زیرا ارزش‌ها را یا کتمان می‌کنند و یا اگر نتوانستند، بدنام

برادر! تو قربانی این بناهای بزرگ بر گور شدی و من قربانی این قصرهای عظیم.

در کنار دخمه‌ها نشستم و ناگهان احساس کردم چه رابطه خویشاوندی نزدیکی است میان من و خفتگان این دخمه‌ها؛ و چه نفرتی میان من و آن اهرام! خود را بر سر گور خویشانم یافتم. گویی یکایک اینان را می‌شناسم؛ با یکایکشان رفیق بوده‌ام؛ شریک زندگی بوده‌ام؛ یکی ازاین خانواده مظلوم بوده‌ام؛ هستم!

ما اکنون به ظاهر برای کسی بیگاری نمی‌کنیم؛ آزاد شده‌ایم؛ بردگی بر افتاده است؛ اما به بردگی‌ای بدتر از سرنوشت تو محکوم شده‌ایم. اندیشه ما را برده کرده‌اند؛ دلمان را به بند کشیده‌اند و اراده‌مان را تسلیم کرده‌اند و ما را به عبودیتی آزادگونه پرورانده‌اند و با قدرت علم، جامعه‌شناسی، فرهنگ، هنر، آزادی‌های جنسی، آزادی مصرف و عشق به برخورداری و فردپرستی، از درون و از دل ما، ایمان به هدف، مسئولیت انسانی و اعتقاد به مکتب او را پاک برده‌اند.

او در همان حال که در محراب عبادت، رنج تن و نیش خنجر را فراموش می‌کند، به خاطر ظلمی که بر یک زن یهودی رفته است، فریاد می‌زند که: اگر کسی از این ننگ بمیرد قابل سرزنش نیست.

و این اهرام ثلاثه ـ که در چشم من، همان تثلیث شوم استبداد و استثمار و استحمارند و به نشانه سرگذشت مظلوم انسان، این فاجعه را ساخته‌اند

و چون دیگربار به اهرام عظیم نگریستم، دیدم که چقدر با آن عظمت و شکوه و جلال بیگانه‌ام. یا، نه، چقدر به آن عظمت و هنر و تمدن کینه دارم، که همه آثار عظیمی که در طول تاریخ، تمدن‌ها را ساخته‌اند، بر روی استخوان‌های اسلاف من ساخته شده است.

من که تجربه به من آموخته است که همه‌جا (در کتاب‌ها، آدم‌ها، آیه‌ها، روایت‌ها، آثار و افکار، و بیشتر در جامعه و تاریخ) به دنبال گمشده‌ها و متهم‌ها باشم، چه، بیشتر ارزش‌ها را در چیزهایی یافته‌ام که کمتر مطرح است، زیرا ارزش‌ها را یا کتمان می‌کنند و یا اگر نتوانستند، بدنام؛

ناگهان دیدم، برادر! که شمشیرهایی که به سینه‌شان آیات جهاد حک شده بود و معابدی که سرشار از سرود و نیایش اللّه‌ بود و مأذنه‌هایی که اذان توحید می‌گفت و چهره‌های مقدسی که به نام خلافت و به نام امامت و ادامه سنت آن پیام‌آور دست‌اندرکار بودند و ما را به بردگی و قتل‌عام گرفته بودند، پیش از من، کسی دیگر را قربانی مظلوم این شمشیرها و محراب‌ها کردند: علی!

و اکنون برادر! ما در برابر این نظام‌های حاکم، کوزه‌های خالی زیبایی شده‌ایم که هرچه می‌سازند، می‌بلعیم.