بریده‌هایی از کتاب تعلق

اعتراض انسان به خدا، برمی‌گردد به انحرافی که از او کرده است؛ یعنی عیب و نقص خودش را به او نسبت می‌دهد و بعد شاکی می‌شود. در واقع انسان با شکایت از خدا، دو کار می‌کند: یک سوءرفتار با خدا دارد و یک حسن‌ظن و تعلق به خودش دارد. این دو وقتی در هم ضرب شد، نتیجه‌اش اعتراض به خدا می‌شود؛ یعنی اعتراض به خدا حاصل جمع دو قضیه است: یکی، سوءرفتار بنده با حق و دیگری، حسن‌ظن انسان و تعلق انسان به خودش. من وقتی به خودم تعلق دارم، اجازه نمی‌دهم ایرادی به خودم وارد شود. خودم را همیشه مبرا و منزه می‌دانم.

انسان وقتی خود را در معرض خطر مرگ می‌بیند، مضطرب می‌شود. ریشهٔ این حالت، تعلقات و آرزوهای اوست.

علو فی‌الارض چیست؟ مقامات زمینی کدام‌اند؟ اگر کسی خودش را برتر از دیگری بداند و خودش را به‌عنوان «من» مطرح کند و آرزویش این باشد که دیگران زیردستش باشند و حکمش نافذ باشد و بر دیگران مستولی و مسلط باشد، این فرد چه به آرزویش برسد و چه نرسد، محروم از آخرت است؛ یعنی به‌جرم آرزوکردن، فرد محروم می‌شود؛ چه این آرزو عملی شده باشد یا نشده باشد. به‌عکس اگر کسی به برترین مقام رسید، ولی این برتری آرزوی او نبود، از آخرت محروم نیست؛ چون آرزوست که مانع در راه اوست. اگر محترم‌ترین و مشهورترین و محبوب‌ترین انسان‌ها شد، ولی این آرزویش نبود، هیچ موجب حرمان او از آخرت نیست، چون سد راهش نیست؛

می‌خواهم معنای «من» در انسان روشن شود. این «من» جسم من و بدن من نیست؛ بلکه «من» یعنی آنچه به او تعلق دارم، یعنی متعلقات من.

انسان وقتی خود را در معرض خطر مرگ می‌بیند، مضطرب می‌شود. ریشهٔ این حالت، تعلقات و آرزوهای اوست.

با تعلق صحیح می‌توان آگاهی را به‌دست آورد؛ اما با آگاهی نمی‌توان تعلق را به‌سادگی اصلاح کرد. تعلق باید خودش عوض شود.

انسان با تعلق خود یک نوع اتحاد دارد، یعنی به هرچه دل ببندد، همان می‌شود؛ همان مقام او و منزل او می‌شود. وقتی انسان دل به فانی ببندد فانی است و وقتی دل به باقی ببندد باقی است. انسان نفس متعلق خودش است. به هرچه تعلق پیدا کرد، رنگ آن را می‌گیرد.

حرکت انسان، تابع تعلق او بحث جلسهٔ گذشته دربارهٔ این مسئله بود: ارادهٔ انسان است که وضع او را مشخص می‌کند. حرکت انسان، تابع تعلق اوست؛ یعنی انسان در جهت تعلق خود حرکت می‌کند. به این ترتیب، می‌توان انسان را چنین تعریف کرد: انسان موجودی است متحرک که حرکت او نتیجهٔ تعلق او و در جهت تعلق اوست؛ یعنی تعلق، هم علت موجدهٔ حرکت است، هم علت مبقیهٔ حرکت و هم جهت‌دهنده به حرکت و اگر قبول کنیم که تحولات انسان مستقیماً نتیجهٔ حرکت اوست، به این نتیجه می‌رسیم که «تحولات انسان نتیجهٔ تعلقات اوست». تحول یعنی دگرگون‌شدن عمیق و اساسی انسان و تبدیل‌شدن انسان خاکی به انسان مافوق خاکی. این تحول اساسی دقیقاً نتیجهٔ تبدیل‌شدن موضع تعلق انسان است

تعلق صحیح می‌توان آگاهی را به‌دست آورد؛ اما با آگاهی نمی‌توان تعلق را به‌سادگی اصلاح کرد.

تو به این دلیل که خانه‌ات در معرض هجوم این آسیب‌هاست، مضطربی

مرگ یعنی از حرکت و از پرواز افتادن انسان.

انسان هم‌رتبهٔ آن چیزی است که به آن تعلق دارد.

حد محدودی باشم، از آگاهی‌ام به‌عنوان مانعی بر سر راهم عبور می‌کنم؛ یعنی از روی آگاهی‌ام می‌پَرم و به آن چیزی که به آن تعلق دارم می‌رسم؛ آگاهی‌ام را می‌پوشانم تا مزاحم من نباشد؛ با آگاهی‌ام می‌جنگم برای اینکه به آن آرزوی خودم

سعی می‌کنم در جاهایی که ممکن است چیز تازه‌ای یاد بگیرم، قدم نگذارم تا در راه آن آرزو و تعلق، برای خودم مانعی درست نکرده باشم.

چگونه طوف کنم در فضای عالم قدس که در سراچهٔ ترکیب تخته‌بند تنم

تمام جوامع انسانی و تشکیلات اجتماعی و تمام برنامهٔ اجتماعیات برای انسان‌ها ورشکست می‌شود و در حال ورشکست‌شدن است، به‌جز آن نظام اجتماعی که بر این اصول پایه‌گذاری شده است: (آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا).