بریده‌هایی از کتاب تعلق

کسی به آخرت می‌رسد که هیچ‌گونه عُلوّی را نپذیرد: نه علوّ فرعونی، نه قارونی، نه هامانی و نه بلعم باعوری.

ریشهٔ تزلزل انسان، ارتباط او با آرزوهای آسیب‌پذیر است. وقتی به آسیب‌پذیر دل بستی، تو هم آسیب‌پذیر می‌شوی؛

اگر به جای پستی متعلق شدم، دیگر آگاهی من کاری نمی‌کند و به‌عکس، اگر به مقام منیعی متعلق شدم، اما به راه رسیدن به آن آگاهی نداشتم، در اینجا تعلق من مرا به کسب آگاهی وادار می‌کند. تعلقم به آن مطلب عالی و مسئلهٔ اعلا، به من هشدار می‌دهد که بروم وسایل این حرکت را آماده کنم و راهش را بشناسم.

وقتی من متعلق به حد محدودی باشم، از آگاهی‌ام به‌عنوان مانعی بر سر راهم عبور می‌کنم؛ یعنی از روی آگاهی‌ام می‌پَرم و به آن چیزی که به آن تعلق دارم می‌رسم؛ آگاهی‌ام را می‌پوشانم تا مزاحم من نباشد

(قَالُوا فَادْعُوا وَ مَا دُعَاء الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلَالٍ). به کافران بگو دعا کنند؛ اما دعای کافران جز در ضلالت و گمراهی نیست. یعنی چه؟ تو که رو به دنیا هستی، هرچه فریاد و نعره کنی که خدایا رحمتت را بر من ببار، [فایده‌ای ندارد]. این اِشکال از رحمت او نیست، امساک از او نیست؛ امساک از جهت‌گیری توست. باید جهت خود را عوض کنی و این، ریشهٔ رشد انسان و خلاقیت و آزادی انسان است. این خلاقیت نه بدین معناست که انسان چیزی می‌آفریند، بلکه طلوع انسان و بروز و شکفته‌شدن انسان است که ریشه‌اش حسن‌ظن به خداست.

ختلاف دنیا و آخرت زمانی نیست؛ اختلافشان ظاهری و باطنی است، اختلاف رویه و درون است.

اخلاق یعنی موضع‌گیری انسان در قبال مسائلی که با او مرتبط است. این موضع‌گیری نتیجهٔ دو چیز است: یکی آگاهی و دیگری تعلق.

[خدا] به هر کس که بخواهد حکمت می‌بخشد، و به هر کس حکمت داده شود، به یقین، خیری فراوان داده شده است؛ و جز خردمندان، کسی پند نمی‌گیرد.

ریشهٔ تزلزل انسان، ارتباط او با آرزوهای آسیب‌پذیر است. وقتی به آسیب‌پذیر دل بستی، تو هم آسیب‌پذیر می‌شوی؛ به لرزه‌پذیر دل بستی، لرزه‌پذیر می‌شوی. انسان اگر وحشت می‌کند، باید ریشهٔ این وحشت را پیدا کند. ریشهٔ آن در آرزوی اوست.

انسان با تعلق خود یک نوع اتحاد دارد، یعنی به هرچه دل ببندد، همان می‌شود

یعنی وقتی انسان کار خوب کرد و عُجب پیدا کرد، علتش هم این است که کار خوب مصنوعی کرده و نه طبیعی. کسی که ظرفیت عمل خیر ندارد، نمی‌تواند عمل خیر بکند و آن را باطل نکند. حتماً این کار را می‌کند.

ریشهٔ اخلاقیات را اعتقادیات می‌داند. وقتی جهت انسان عوض می‌شود، کل اخلاق انسان عوض می‌شود. نباید این‌چنین باشد که بگوید: من این‌قدر صفت خبیث دارم، چطور یکی‌یکی آن‌ها را از خودم دور کنم؟! این‌چنین نیست که مثلاً بگویی امروز با این صفت مبارزه کنم و روز دیگر با آن صفت. این تو را ناتوان می‌کند؛ متحیر می‌کند. علی (ع) به تو می‌آموزد که تو حسن‌ظن به خدا پیدا کن

اخلاق یعنی موضع‌گیری انسان در قبال مسائلی که با او مرتبط است. این موضع‌گیری نتیجهٔ دو چیز است: یکی آگاهی و دیگری تعلق.

اگر خودت تیشه برداری و این آرزوی ده‌طبقه را که عمارتی در ذهن توست خودت ویران کنی، قبل از اینکه ویرانش کنند، دیگر ضربه‌ها و زلزله‌ها تکانت نمی‌دهد؛

انسان وقتی خود را در معرض خطر مرگ می‌بیند، مضطرب می‌شود. ریشهٔ این حالت، تعلقات و آرزوهای اوست.

چگونه طوف کنم در فضای عالم قدس که در سراچهٔ ترکیب تخته‌بند تنم

مقام هر کسی یعنی مقام آرزوی او؛ منزل هر کسی یعنی منزل آرزوی او. رسول اکرم (ص) فرمودند: «الْمَرْءُ یطیرُ بِهِمَّتِه» (مرد به‌قدر همتش پرواز می‌کند)؛ یعنی آن چیزی که آرزوی انسان است، حد و درجه و رتبهٔ اوست.

آرزوی متناسب با انسان یعنی آرزویی که با عمل انسان و با امتداد هستی انسان تناسب داشته باشد. چرا؟ چون این آرزو، قلب معنوی انسان است. هروقت که این آرزو باشد، انسان از قِبَلِ آن آرزو کسب روحیه و کسب قدرت و نشاط می‌کند. همان‌طوری که قلب با ضربان خودش خون را در میلی‌متر به میلی‌متر بدن انسان، در کل حجم انسان، از لابه‌لای استخوان‌ها گرفته تا به رگ‌های مویینی که در اندرون انسان یا لایه‌های فقرات او قرار دارد، می‌برد تا همهٔ این‌ها تغذیه شوند. آرزوی انسان هم تلمبهٔ اوست که کل حرکات انسان را تغذیه می‌کند.

این انسان را هرچه بگردانند و بچرخانند و رها کنند، به‌سمت آرزوی خود می‌ایستد و این آرزو همان درجه و منزل اوست.

هرکس که می‌خواهد مقام خود را بسنجد، باید ببیند آرزویش چیست؛