بریده‌هایی از کتاب خودشناسی

شخصیت امروزِ ما در بزرگسالی تا حدّ بسیار زیادی متأثر از رویدادهایی است که تا قبل از جشن تولد پانزده‌سالگی‌مان رخ داده است.

اعتمادبه‌نفس یک مهارت است، نه یک عطیهٔ الهی

کسی در مسیر خودشناسی موفق عمل می‌کند که در پایان به این درک برسد که چقدر شناخت ما از خودمان کم است و احتمالاً چقدر در شناخت خود ناتوان هستیم.

برای کسی که به فقدان خویشتن‌دوستی مبتلا است برقراری رابطهٔ عاشقانه تقریباً ناممکن است، زیرا برای این‌که فرد ظرفیت و لیاقت پذیرش عشق دیگری را داشته باشد باید قبل از آن بتواند خودش را دوست داشته باشد، و این علاقه به خویشتن میلی است که در طول سالیان و عمدتاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد.

- الان بابت چه چیزی مضطرب هستم؟ - الان بابت چه چیزی ناراحت هستم؟ - الان بابت چه چیزی هیجان‌زده هستم؟

میزان علاقهٔ ما به خودمان بیش از هر چیز در مواجهه با تهدیدهایی مشخص می‌شود که از جانب دیگران احساس می‌کنیم. وقتی با یک غریبه‌ای برخورد می‌کنیم که چیزهایی دارد که ما نداریم (شغل بهتر، یار/ همسر بهتر، و غیره)، اگر درجهٔ خویشتن‌دوستی ما پایین باشد، بلافاصله احساس بی‌ارزش بودن به ما دست می‌دهد. یا اگر درجهٔ خویشتن‌دوستیِ ما قابل‌ملاحظه باشد، از چیزی که داریم و اینی که هستیم احساس رضایت خواهیم کرد.

مراقبهٔ فلسفی با این پرسش آغاز می‌شود: الان بابت چه چیزی مضطرب هستم؟ زندگی عموماً فراتر از حدّ انتظار ما دلهره‌زا است. ما در این دنیای متزلزل مدام باید حواسمان باشد راه صحیح را پیدا کنیم. ما گروگانِ دائمیِ سرنوشتِ هوس‌باز هستیم. در هر دقیقه از بیداری، یک رادارِ بی‌قرار در بخشی از ذهن ما مشغول پاییدن یک افق گسترده و تا حدّی غبارآلود است تا منابع تازه‌ای از بلاتکلیفی و ریسک را ثبت کند: جلسه چطوری پیش خواهد رفت؟ کِی باید برویم؟ چه اتفاقی برای نامه‌ها افتاد؟ پنج سال دیگر اوضاعمان چطوری است؟ نزدیک‌ترین دستشویی کجاست؟ ما همیشه به اندازهٔ یک واحد ریسک (نه بیشتر) از آسیب، رسوایی، و تباهی فاصله داریم.

همچنین از اثرات روان‌شناسی این باور بوده که بلوغ یعنی تلاش مداوم برای تبدیل ناخودآگاه به خودآگاه؛ تا از این طریق بتوانیم خودمان را بشناسیم.

آیا به‌راحتی عذرخواهی می‌کنیم؟ اگر اندوختهٔ خویشتن‌دوستی ما قابل‌توجّه باشد، این حس را داریم که می‌توانیم به اشتباه خود اقرار کنیم بدون این‌که عزت نفسمان دچار خدشه شود. اما اگر خویشتن‌دوستی ما شکننده باشد، برای‌مان مقدور نیست که به گناه و اشتباه خود اعتراف کنیم؛ این اعتراف ته‌ماندهٔ حرمت نفسمان را هم از بین خواهد برد. در نتیجه، زودرنج و گوشه‌گیر می‌شویم.

کسی در مسیر خودشناسی موفق عمل می‌کند که در پایان به این درک برسد که چقدر شناخت ما از خودمان کم است و احتمالاً چقدر در شناخت خود ناتوان هستیم.

سطح خویشتن‌دوستی ما تأثیر بسزایی در زندگی ما دارد. این احساس ممکن است ما را وسوسه کند که خیال کنیم هرچه بیشتر به خودمان سخت بگیریم، حتا اگر عذاب هم بکشیم، نتیجه‌اش به نفعمان خواهد بود. با تازیانه‌هایی که به خودمان می‌زنیم ممکن است احساس کنیم که این شیوه ما را از خطرات آسان‌گیری و افراط‌کاری دور نگه می‌دارد. اما اگر این فقدان همدردی با خود مستمر شود خطراتی برابر، اگر نه بزرگ‌تر، ما را تهدید خواهد کرد. یأس، افسردگی، و خودکشی خطرهای کوچکی نیستند.

در طول مراقبه باید به تمام اضطراب‌های خود فرصت ابرازِ وجود بدهیم، زیرا سه‌چهارم تشویش‌های ما هیچ علّت بیرونی ندارند، بلکه چون به نگرانی‌های خود وقت کافی جهت بررسی و درک آن‌ها اختصاص نداده‌ایم به صورت تشویش درآمده‌اند. تنها با گوش دادن به آن‌هاست که می‌توانیم شدّت اضطراب خود را تخفیف دهیم

تقریباً همیشه باید بابت امتناع از تأمل در احوال خود هزینهٔ گزافی بپردازیم.

بلوغ یعنی تلاش مداوم برای تبدیل ناخودآگاه به خودآگاه؛ تا از این طریق بتوانیم خودمان را بشناسیم.

پژوهش و یادگیری دربارهٔ ویژگی‌های یک سیارهٔ دیگر برای‌مان از تلاش برای فهم اتفاقاتی که در لایه‌های مغز خودمان می‌افتد راحت‌تر است.

پژوهش و یادگیری دربارهٔ ویژگی‌های یک سیارهٔ دیگر برای‌مان از تلاش برای فهم اتفاقاتی که در لایه‌های مغز خودمان می‌افتد راحت‌تر است.

اگر می‌توانستیم قبول کنیم که چیزهای بخصوصی را می‌خواهیم، حتا اگر در نهایت به آن‌ها نرسیم، دست‌کم می‌توانستیم به بخشی از آن‌ها یا چیزهای کم‌وبیش مشابه آن‌ها دست یابیم.

ما در عالمِ نظر می‌دانیم که صِرفِ یک سخنرانی، بررسی عملکرد، شکست عشقی، یا مشکل مالی لزوماً تهدیدی برای زیست ما نیست، اما از حیث تأثیری که بر روان ما می‌گذارد هر کدامشان یک خطر بزرگ محسوب می‌شود.

خویشتن‌دوستی محترمانه به معنای خودخواهی نیست، بلکه احساسی است حاکی از احترام شایسته به خودمان.

حالا از خودتان بپرسید: اگر این اتفاق برای دوستتان می‌افتاد، چه توصیه‌ای به او می‌کردید؟ چی به او می‌گفتید؟