کتاب ابله؛ جلد اول

احمقی با قلب پاک و بدون هوشمندی به همان اندازهٔ آدمی هوشمندِ بی‌احساس بدبخت است. این حقیقتی قدیمی است. من همان احمق پاک‌دلم بدون هوشمندی و تو احمقی هوشمند اما بی‌احساس، به همین دلیل هم تیره‌روزیم و هردومان رنج می‌بریم.

داوری‌کردن درمورد زیبایی دشوار است، هنوز خودم را برای این کار آماده نکرده‌ام. زیبایی یک معماست.

به بچه همه‌چیز را می‌شود گفت، مطلقآ همه‌چیز را. همیشه تعجب می‌کردم وقتی می‌دیدم آدم بزرگ‌ها چه اندازه کم بچه‌ها را درک می‌کردند، حتا پدر و مادرها بچه‌هاشان را. به‌نظر من درست نیست به این بهانه که آن‌ها خردسال هستند و دانستن بعضی چیزها هنوز برای‌شان زود است، خیلی چیزها را از آن‌ها پنهان کنند. چه فکر غم‌انگیز و ناراحت‌کننده‌ای. بچه‌ها خیلی سریع و به‌سادگی متوجه می‌شوند که پدر و مادر همیشه آن‌ها را دست‌کم می‌گیرند و می‌گویند چون خیلی کوچکند قادر به درک خیلی از مسایل نیستند، حال آن‌که آن‌ها همه‌چیز را می‌فهمند.

وقتی آدم دیگر کسی را به خانه‌اش دعوت نمی‌کند، خودش هم رفته‌رفته سرزدن به دیگران را از یاد می‌برد.

وقتی فاجعه‌ای بزرگ و بسیار وحشت‌آور به‌طور ناگهانی برای شخصی پیش می‌آید، ما آثار این ترس، دلهره، اندوه، دغدغه و پریشانی را در چهره و رفتار و احیانآ گفتارش می‌بینیم، اما آیا به‌راستی آن‌چه درون این شخص، در ذهنش و در احساس‌هایش رخ می‌دهد، به همین صورتی است که ما در چهره و رفتارش می‌بینیم؟ بی‌شک نه. آثار مخرب چنین حادثه‌ای اعضای درونی و وظایف و کارهای عادی‌شان را چنان به‌هم می‌ریزد و دگرگون می‌کند که قلب از تپیدن، ریه از نفس‌کشیدن، کبد و کلیه‌ها از تصفیهٔ خون و زدودن سم‌های ایجادشده (حتا برای لحظه‌هایی چند) بازمی‌مانند و به‌جرأت می‌توان گفت کاری خلاف وظایف عادی‌شان انجام می‌دهند.

انسان ماشین که نیست مدام و یکنواخت کار کند و فرآورده‌هایی همسان به‌وجود بیاورد، مانند همهٔ کارخانه‌های صنعتی. وانگهی خورشید زیر ابر باز هم خورشید است و نورفشانی می‌کند. در آن تغییری به‌وجود نیامده، فقط پاره‌ای ابرهای زودگذر بر آن سایه افکنده‌اند.

جوهر راستین ایمان از هرگونه منطق و استدلالی، از همهٔ اعمال زشت و جنایت‌ها، از همهٔ بی‌ایمانی‌ها جداست؛ پدیده‌ای سوای همهٔ این چیزها در آن وجود دارد و همیشه هم به همین روال خواهد بود، پدیده‌ای که بی‌ایمان‌ها برای ابد روی آن می‌لغزند و هیچ‌گاه هم با آن کنار نمی‌آیند.

داستایفسکی در دانش روان‌شناسی چنان پایه‌گذار اعجوبه‌ای است که فروید و نیچه و حتا یونگ خود را شاگردان او می‌دانند.

وقتی فاجعه‌ای بزرگ و بسیار وحشت‌آور به‌طور ناگهانی برای شخصی پیش می‌آید، ما آثار این ترس، دلهره، اندوه، دغدغه و پریشانی را در چهره و رفتار و احیانآ گفتارش می‌بینیم، اما آیا به‌راستی آن‌چه درون این شخص، در ذهنش و در احساس‌هایش رخ می‌دهد، به همین صورتی است که ما در چهره و رفتارش می‌بینیم؟

بااین‌همه همسری بود باتجربه و پدری دوراندیش و عاقل.