بریده‌هایی از کتاب باز هم من

آنچه باعث برانگیخته‌شدن عواطف و هیجانات می‌شود عبارت است از: تجربیات و ادراکات مربوط به دنیای بیرون، همچنین خاطرات، تصورات، تخیلات و رؤیاها، که ما آنها را جزو دنیای درون محسوب می‌کنیم.

من می‌خواهم از این طرح‌های زندگی چه چیزی را اخذ کنم؟ آیا این شخص هنوز هم می‌تواند سرمشق من باشد؟ تا چه حد می‌توانم همچنان این انسان را سرمشق خودم قرار دهم؟ اگر ما بدون نقد از سرمشق‌های خود تقلید کنیم، اگر بدون تفکر و تأمل کافی با آنها همانندسازی کنیم، هیچ بعید نیست به یک خود دروغین نزدیک شویم.

همانندسازی را می‌توان فرایندی دانست که در جریان آن، شخص از روی نمونهٔ یک فرد دیگر که الگو و سرمشق قرار گرفته است، افکار و احساس‌ها و حالت‌های خود را نسخه‌برداری می‌کند. از روی الگو و سرمشق می‌توان آموخت و این فراگیری را نیز می‌توان درونی کرد.

حرکت از هویت اخذشده به هویت خودساخته، رسالتی است برای همهٔ عمر. ما پیوسته هویت‌هایی را اخذ می‌کنیم و سپس در طی گفت‌وشنود آن را تغییر می‌دهیم، تا بار دگر با آنچه ما آن را واقعآ از آنِ خود می‌دانیم مطابقت کند. این یک فرایند مداوم است که در جریان آن، هویت پدید آورده می‌شود و تغییر می‌یابد. این، حرکتی است به سوی فردیت‌یافتن، و درضمن یک فرایند خودتنظیم‌کننده است

موضع‌گیری‌های خشک و انعطاف‌ناپذیر در مورد اینکه تکامل هویت در دورهٔ بلوغ و نوجوانی به اتمام می‌رسد، بیش از حد آمارگونه است.

پویایی بحران هویت که در ارتباط با مقطع نوجوانی تعریف می‌شود، در این زمان کارایی چندانی ندارد. بحران هویت نه‌فقط یک بار در زندگی، بلکه همواره زمانی اتفاق می‌افتد که تغییر مهمی در هویت رخ دهد.

طبق نظر اریکسون، در پایان دورهٔ نوجوانی باید بتوانیم بگوییم: «من می‌دانم در این جامعه چه کسی هستم، و می‌دانم چه می‌خواهم.»

شخص باید برای راه ویژهٔ خویش فضایی بیابد که با او همنوا و همساز باشد؛ باید به جستجوی کسانی برود که افکار، برنامهٔ زندگی و عقاید مشابهی داشته باشند، تا احساس کند مورد قبول آنهاست، و البته ایشان هم تأییدش کنند. جامعه نقش‌هایی را عرضه می‌کند، که می‌توان آنها را پذیرفت. اگر این نقش‌ها با ماهیت خود شخص منطبق باشد، مشکل بزرگی پیش نمی‌آید. ولی ممکن است این عرضهٔ نقش‌ها به ایجاد یک هویت ظاهری منجر شود. این زمانی است که شخص خودش را بی‌چون‌وچرا وفق می‌دهد و آن‌قدر در خودش تغییر به‌وجود می‌آورد تا کاملا درون این نقش‌ها جای گیرد؛ و این اغلب به انتظار پذیرفته‌شدن از جانب دیگران و خوشایند آنان بودن، مربوط است.

او منشأ احساس ارزش به خود خوب را کم‌وبیش منحصر به دستاوردهای خوب می‌داند.

اریکسون معتقد است که کودک به سبب رشد روزافزون حسی ـ حرکتی و شناختی، ابتکار عمل‌های بسیاری پیدا می‌کند، به سوی اشیاء می‌رود تا آنها را در دست گیرد، همه‌چیز را بررسی می‌کند، و همچنین کنجکاوی جنسی پیدا می‌کند. چنانچه کودک برای این فعل مبتکرانه فضای همسویی پیدا نکند، احساس گناه خواهد کرد و وجدانی متوقع و به‌شدت قضاوتگر خواهد یافت. به‌جای آنکه دست به عمل بزند، مدت‌های طولانی این‌پا و آن‌پا خواهد کرد. درواقع می‌توان گفت که این تأمل‌ها و سبک‌وسنگین کردن‌ها ـــ که هرگز پایان نمی‌پذیرد ـــ جایگزین عمل می‌شود.