بریده‌هایی از کتاب باران خوبی ها

می‌دانید عمل کنید، خدا آنچه را که نمی‌دانید به شما خواهد آموخت.

اگر ما در خوبی‌ها متوقف شویم و شروع کنیم به شمردن خوبی‌ها، یک دفعه به جای خدا پرستی، خوبی پرست می‌شویم! نباید خودِ خوب بودن را در نظر بگیریم و به دنبال رسیدن به آن باشیم. باید دنبال رسیدن به تقوا باشیم، خوب بودن از تراوشات تقواست و در میانهٔ راه، خود به خود به آن هم خواهیم رسید.

اگر استعداد عاشقی داشته باشی و بتوانی برای رسیدن به یک هدف بلند و لذت‌بخش که هنوز ندیده‌ای و نچشیده‌ای، خودت را از آسیب‌ها حفظ کنی، می‌توانی در این راه قدم بگذاری. آیا تا به حال اهل پروا (تقوا) شده‌ای، به گونه‌ای که خودت را برای چیزی نگهداری که نه آن را دیده‌ای و نه چشیده‌ای و تنها چیزهایی در مورد او شنیده‌ای؟

تقوا، محکم نگهداشتن یک گوهر گران قیمت است. وقتی درون کیف انسان چیزی نباشد، انسان با انگشت با آن بازی می‌کند. برایش خیلی مهم نیست که چگونه این کیف را حمل کند. اما وقتی چیز ارزشمندی در آن باشد، آن را محکم می‌گیرد، به حدی که دزدان حرفه‌ای که روانشناس هستند از روی عضلات دستش متوجه می‌شوند که چه مقدار پول درون این کیف هست. تقوا، یعنی چیزی را به خاطر قیمت درونی‌اش، به خاطر مصرف نهایی‌اش محکم گرفتن، نه محکم گرفتن به خاطر ترس از دزد.

طبیعت چشم این است که انسان را به اشتباه می‌اندازد. همین چشمی که برای آگاهی است، اگر بدون پشتوانهٔ تعقل باشد، در بیشتر موارد انسان را به اشتباه می‌اندازد. خطای چشم در رؤیت و برداشت‌هایی که صورت می‌گیرد، زمینه را برای خطا و اشتباه فراهم می‌کند.

به خصوص در زمینه‌های معنوی که اگر به یک علمی عمل کنی، معمولاً به بقیه‌اش هم معرفت پیدا می‌کنی

سؤال‌هایی که انگیزهٔ پسرفت دارند، سؤال‌هایی هستند که برای پشتیبانی از هواهای نفسانی پدید می‌آیند. اگر هوای نفس بر انسان مسلط باشد، انسان مدام در مورد آنچه که با هوای نفسش مخالف است سؤال می‌پرسد.

معارف دینی را نباید سرد و بی‌روح مصرف کرد. بلکه باید سعی کنیم معارف دینی را تنوری و تازه و با عطر و بو و زیبایی همراه آنها درک کرده و از آن استفاده کنیم. آدابی که برای قرائت قرآن بیان شده به همین دلیل است.

حضرت در ادامهٔ بیان ویژگی‌های متقین می‌فرماید: «وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَی الْعِلْمِ النَّافِعِ لَهُمْ؛ (متقین) گوششان را تنها برای علم نافع وقف می‌کنند.»

فضائل، یعنی شما کاری کرده‌اید که موجب ایجاد ارزش افزوده شده است. اگر مادرت صبور بوده و شما هم صبور شدی، این فضیلت چندانی نیست؛ چون ارزش افزوده ایجاد نکرده‌ای. اگر پدرت مهربان بوده و تو هم مهربان شدی، این هم فضیلت چندانی نیست، بلکه یک فرصت است.

امیرالمؤمنین (ع) در کلامی نورانی می‌فرماید: «الْعُیونُ مَصَائِدُ الشَّیطَان؛ چشم‌ها دام‌های شیطان هستند.» یعنی جای بسیار مهمی که شیطان از آنجا وارد می‌شود و انسان را به خطا می‌اندازد، چشم انسان است. چشم‌ها همیشه انسان را فریب می‌دهند، مثلاً یکی از دلایل ترس ما از مرگ، چشم ماست. چون با چشممان می‌بینیم که قبر تنگ و تاریک است و این آقا را هم در قبر گذاشتند و رویش خاک ریختند. اگر کسی بخواهد از مرگ نترسد، یا باید چشمش را از مردن و عملیات کفن و دفن دیگران ببندد، یا باید بعد از دیدن مرگ و دفن دیگران بسیار فکر کند تا چشمش او را به خطا نیندازد و این‌گونه به او القا نکند که خدا بی‌رحم است و انسان‌ها را بی‌جرم و تقصیر از بین می‌برد.

اگر کسی کمی اهل دقت باشد می‌تواند از نوع حرف زدن انسان‌ها تمام خصوصیات باطنی آنها و خلاصه‌ای از زندگی‌شان را بفهمد. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «المَرءُ مَخبوءٌ تَحتَ لِسانِه؛ شخصیت هرکس در زیر زبانش پنهان است.»

بعضی وقت‌ها خدا اخبار را به انسان می‌رساند. مثلاً یک نفر از کنار شما رد می‌شود و یک چیزی را تلفنی به دوستش می‌گوید، یا دو نفر در اتوبوس مشغول صحبت هستند و چیزی را می‌گویند که شما احساس می‌کنی الان باید این موضوع به گوش شما می‌رسید. انسان‌هایی که خداوند ادارهٔ زندگی آنها را به عهده می‌گیرد همین‌طور زندگی می‌کنند. این‌گونه نیست که تصادفی چیزی را شنیده باشند؛ هر چیزی می‌شنوند حتماً حکمتی داشته است. اساساً کل زندگی آنها را خدا طراحی کرده است.

داشتن قدرت تمرکز یکی از مهارت‌های لازم هر دین‌دار برای رشد و تعالی روح اوست. کسی که قدرت تمرکز نداشته باشد نمی‌تواند به اعماق روح خود پی ببرد. چنین شخصی دیگر نمی‌تواند صداهای آرامی را که از الهامات قلبی به گوشش می‌خورد، بشنود.

اینکه گفته می‌شود «هر کتابی ارزش یک بار خواندن را دارد» به هیچ وجه سخن درستی نیست. این یکی از غلط‌ترین سخنان رایج است. نه تنها هر کتابی به یک بار خواندنش نمی‌ارزد، بلکه هر آگاهی‌ای هم به یک بار توجه کردن به آن نمی‌ارزد. درست است که ذخیرهٔ ذهنی انسان نزدیک به بی‌نهایت است، ولی این اصلاً درست نیست که انسان این ذخیرهٔ ذهنی را جایگاه هر نوع آگاهی قرار دهد.

یکی از راه‌های به دست آوردن احساس عظمت خداوند متعال و به دل نشاندن آن، سجده و رکوع طولانی است. کسی که سجده و رکوعش را طولانی نمی‌کند، گویا به عظمت خدا سر زده و نگاهی کرده و بعد هم زود سر از سجده برداشته که مبادا شکوه و جلال الهی و قدرت الوهیت و مقام ربوبی خداوند، او را تحت تأثیر قرار دهد. گویا نمی‌خواسته که عظمت خدا را بپذیرد. هر کس سجده‌اش را طولانی کند، انگار خودش را در معرض این قرار داده که خدای بزرگ از او دلبری کند.

نباید رسیدن به فضائل اخلاقی را به عنوان هدف در نظر بگیریم. فضائل اخلاقی، فایده و نتیجهٔ طیّ طریق به سوی فضل الهی هستند، نه هدف آن

مهم‌تر از توجیه رفتار غلط، این است که انسان دیگر «زشتی» آن رفتار غلط و «زیبایی» رفتار صحیح را نمی‌بیند و نسبت به قبح آن رفتار غلط و حُسن آن رفتار درست نابینا می‌شود. از این پس نه فقط در خصوص آن رفتار، بلکه در مورد هر عمل دیگری که آن زشتی را داشته باشد، زشتی آن را نمی‌بیند و در نتیجه یک رفتار بدِ «زبانی»، منجر به صدها رفتار بد دیگر می‌شود. به همین دلیل است که زبان عامل اصلی بدبختی انسان و خراب شدن اوست. یکی از توصیه‌های رسول اکرم (ص) این بود که هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد یا سخن نیکو بگوید یا سکوت کند!

عشق زمانی خیلی قیمتی می‌شود که برای کسی که اصلاً او را ندیده‌ای، خودت را نگهداری. اینجاست که تقوا با عشق پیوند می‌خورد. در تقوا تو باید خودت را برای کسی که اصلاً او را ندیده‌ای حفظ کنی. این نقد نبودن به تقوا مزه می‌دهد.

وقتی درون کیف انسان چیزی نباشد، انسان با انگشت با آن بازی می‌کند. برایش خیلی مهم نیست که چگونه این کیف را حمل کند. اما وقتی چیز ارزشمندی در آن باشد، آن را محکم می‌گیرد، به حدی که دزدان حرفه‌ای که روانشناس هستند از روی عضلات دستش متوجه می‌شوند که چه مقدار پول درون این کیف هست