بریده‌هایی از کتاب نیلوفر و مرداب

حتی اگر‌برنامهٔ تلویزیون اصلاً هم جالب نباشد، جرئت خاموش‌کردن آن را نداریم. به این دلیل که اگر تلویزیون را خاموش کنیم، ناگزیریم به خودمان بازگردیم و با دردهای درونمان مواجه شویم. امروزه بازارها گزینه‌های بسیاری را در اختیارمان می‌گذارند که به ما کمک می‌کنند از روبه‌رو شدن با رنج‌های رونمان طفره برویم.

بنابراین اگر از درون رنج می‌کشید و نمی‌دانید چرا، چه زمان، و از کجا دچار آن شده‌اید، اگر عمیقاً بنگرید، احتمالاً درمی‌یابید که این رنج از اجداد شما نسل‌به‌نسل به شما منتقل شده است. و از‌آنجایی‌که چگونگی شناسایی، روبه‌رو‌شدن، در‌آغوش‌گرفتن و دگرگون‌سازی آن رنج را نمی‌دانسته‌اند، آن را به شما انتقال داده‌اند. اما این نه تقصیر شماست، نه تقصیر‌نیاکانتان.

شیوهٔ درست بازگشت به خویش و روبه‌رو شدن با احساسات دردناک ـ‌بی‌آنکه دردها ما را به زانو درآورند‌ـــــ این است که با تمرین تنفس آگاهانه یا راه‌رفتنِ آگاهانه نیروی ذهن‌آگاهی را پدید آوریم. نیروی ذهن‌آگاهی این توانایی را به ما می‌دهد که احساسات دردناک درونمان را به‌درستی شناسایی کنیم و با آغوشی باز آنها را بپذیریم. با این تمرین انگار که داریم برای کودک گریانمان ـ‌یعنی همان درد و رنج‌ـــــ لالایی می‌خوانیم.

شادی نیز مانند هرچیز دیگری ناپایدار است. همان‌طور که بیان کردیم، هیچ‌چیز ‌بدون غذا زنده نمی‌ماند. برای آنکه شادی خود را وسعت ببخشیم و تجربهٔ آن را تکرار کنیم باید یاد بگیریم که چگونه بذر شادی را آبیاری کنیم و آن را پرورش دهیم. اگر‌ندانید که چگونه از گُل شادی‌تان نگهداری کنید و آن را پرورش دهید، این گُل خواهد پژمرد. این عمل را گاهی «آماده‌سازی» می‌نامند و برای تجربهٔ شادی بسیار ضروری است. به‌عبارتی، می‌توانیم ذهن و بدن را با پنج شیوهٔ خاص برای تجربهٔ شادی و تکرار آن آماده‌سازی کنیم. این پنج تمرین عبارتند از: رها‌کردن، پرورش‌بذرهای مثبت، ذهن‌آگاهی بر‌پایهٔ لذت، تمرکز‌کردن و بصیرت.

هنگامی که یاد بگیریم چگونه رنج‌هایمان را بپذیریم، در آغوش بکشیم، و درک کنیم، بسیار کمتر ‌رنج می‌کشیم. علاوه بر این، قادر خواهیم بود پیش‌تر ‌برویم و رنج‌هایمان را برای خودمان و دیگران به درک، لذت، و شفقت تبدیل کنیم.

آیا حقیقتاً فرد می‌تواند با «بی‌تفاوتی» به آرامش، آزادی و شادی دست یابد؟ فردِ بی‌تفاوت می‌پندارد که با کناره‌گرفتن از جهانِ خارج می‌تواند از صدمات و ارتباطات ناخشنودکنندهٔ ناشی از واقعیتِ آزارنده خلاصی یابد.

نخستین آموزه‌هایی که بودا، پس از روشن‌ضمیرشدنش، به بشریت تقدیم کرد دربارهٔ رنج بود. آنها را «چهار حقیقت ناب» می‌نامند. چهار حقیقت ناب بودا عبارتند از: انسان رنج می‌کشد؛ برخی اعمال رنج را پدید می‌آورند؛ می‌توان رنج را متوقف ساخت (می‌توان شادکام شد)؛ و اعمالی هستند که به توقف رنج‌بردن می‌انجامند (مرحلهٔ طلوع شادی).

افراد بسیاری به‌علت ترس از مرگ رنج می‌کشند. ما می‌خواهیم جاودانه باشیم و از فنا و نابودی می‌ترسیم. ما نمی‌خواهیم از هستی به‌سوی نیستی حرکت کنیم. این ترس‌ها قابل‌درک هستند. آری، اگر اعتقاد دارید که روزی حیات و زندگی شما کلاً از بین می‌رود، این اتفاق می‌تواند بسیار ترسناک باشد. اما اگر وقت بگذارید و عمیقاً به فعالیت‌های بدن و ذهن خود بنگرید، درمی‌یابید که در لحظه‌لحظهٔ زندگی در حال مردن هستید. ممکن است فکر کنید که در سال‌های نه‌چندان دور یا بیست یا سی سال بعد خواهید مُرد، اما این شیوهٔ تفکر درست نیست.

درواقع، هنگامی‌که رنج می‌کشیم، بیش از هر زمانی به دیگری نیاز داریم. این همان تعهدی است که در آغاز رابطه‌مان به یکدیگر‌داده‌ایم. وقتی رنج می‌کشید باید به دیگری بگویید که رنج می‌کشید و به یاری او نیاز دارید. اما ما خلاف این کار را انجام می‌دهیم. یعنی می‌خواهیم به دیگری نشان بدهیم که به او نیاز نداریم. ترجیح می‌دهیم به‌جای آنکه از دیگری یاری بجوییم خودمان را در اتاق حبس کنیم و اشک بریزیم. این تیره‌روزی‌ها و عادات نادرست ریشه در غرور شما دارد. حال‌آنکه در عشق جای هیچ غروری نیست.

شاید در گذشته به دلایلی دچار رنج بوده‌اید. حتی ممکن است تجربهٔ آن رنج را همچون بودن در نوعی جهنم احساس کرده باشید و توصیف کنید. اگر آن رنج را به یاد آورید، بی‌آنکه گرفتار و زمین‌گیر آن شوید، می‌توانید از آن بهره ببرید و به خودتان یادآوری کنید که اکنون چقدر خوش‌اقبال هستم که دیگر در آن وضعیت نیستم و می‌توانم شاد باشم. این شیوه از دیدن را «بصیرت» می‌نامیم. در همان لحظه‌ای که بصیرتمان را به کار می‌گیریم، بذر لذت و شادی در درون ما به‌سرعت شکوفا می‌شود.

عشق ورزیدن، پیش از هر چیز، به‌معنای پذیرفتن خودتان ـ‌همان‌گونه که واقعاً هستید‌ است. به همین دلیل است که در این مراقبهٔ عشق، گزارهٔ «خودت را بشناس» اولین تمرین عشق ورزیدن است. با تمرین این مراقبه شرایطی را می‌بینیم که ما را به کسی که اکنون هستیم، تبدیل کرده‌اند. این تمرین کار ما را در پذیرش خودمان، که شامل پذیرش هم‌زمان رنج‌ها و شادی‌هایمان است، آسان می‌کند.

اگر به اندازهٔ کافی لباس گرم نپوشیده باشید، هوای سرد می‌تواند آزاردهنده باشد. اما هنگامی که بیش از حد گرم شده باشید یا هنگامی که با لباس کافی قدم می‌زنید، احساس فرح‌بخش هوای سرد می‌تواند سرچشمـهٔ لذت و سرزندگی باشد. رنج یک منبع خارجی و عینی ایجاد درد و فشار روحی نیست.

هرجا که رنج باشد شادی هم حضور دارد.

این منظر، فرد خود را دارای هویتی مستقل از جامعه نمی‌داند. به‌عبارتی، شادی، آرامش و آزادی مسئله‌هایی صرفاً «فردی» نیستند. در این رویکرد تنها زمانی فرد زندگی‌اش را خوب می‌داند که زمانه‌اش نیز «خوب» باشد. بر خلاف رویکرد اول، انسان دیگر جهان خارج را انکار نمی‌کند و می‌پذیرد که خانه‌اش، غایتش و آرمان‌هایش تنها در جامعه و به میانجیِ دیگران تحقق می‌یابد. در این رویکرد ما به دنبال واقعیت زنده و انضمامیِ خود آزادی، شادی و خوشبختی خواهیم بود نه صرفاً مفاهیم انتزاعی و فردی آنها. در یک کلام، اگر رنجی هست، «رنج جمعی» است و اگر شادی‌ای هم هست «شادی جمعی» خواهد بود. هدف از ترجمهٔ این کتاب نیز، برداشتن گامی بسیار کوچک و ابتدایی است در جهت رسیدن به چنین برداشتی از شادی، آزادی و حتی آرامش.

انسان‌های بدون درک و شفقت موجودات شادی نیستند. شما بدون درک و شفقت، کاملاً تنها و غریب خواهید بود و نمی‌توانید با هیچ انسانی ارتباط برقرار کنید.

اما هیچ‌گاه اجازه ندادم ترس از فقدان عزیزان مرا از تصمیمم بازدارد و به عقب برگرداند، زیرا به‌درستی می‌دانستم که در مسیر تحقق ژرف‌ترین آرزوهایم هستم.

تنفس آگاهانه ما را یاری می‌کند تا با رهایی از افکار زائد و با ذهنی پاک‌تر‌بتوانیم دربارهٔ مسائل زندگی بهتر تصمیم بگیریم. با ذهنی رها و پاک بهتر می‌توانیم تصمیم بگیریم تا آنگاه که ذهنمان درگیر ترس، خشم، و نگرانی‌هاست.

غالباً والدینِ نگران و مهربان تنها با در آغوش گرفتن کودکشان برای چند دقیقه علت رنج او را پیدا می‌کنند. ممکن است کودک کمی گرسنه باشد یا اندکی تب داشته باشد. در‌مورد رنج‌هایمان نیز چنین است. بعد از آنکه برای مدت‌زمانی رنج‌هایمان را با محبت در آغوش می‌گیریم، می‌توانیم عمیقاً به آنها بنگریم و فرایند درک علت آنها را آغاز کنیم.

بودا می‌گفت هیچ‌چیزی بدون غذا زنده نمی‌ماند. این حقیقت نه‌تنها دربارهٔ حیات جسمانی موجودات زنده، که در‌مورد حالات روانی نیز صادق است. گُل عشق برای زنده ماندن به آبیاری، توجه، و پرورش نیاز دارد. و اگر رنج‌هایمان دوام می‌آورند و زنده می‌مانند به این دلیل است که خوراک آنها را تأمین می‌کنیم

شعار ما باید این باشد: «از مصائب مگریز، بلکه با جرئت بیشتر‌به مقابله با آنها بپرداز.» تا زمانی که فرجام واقعه‌ای خطرناک نامعلوم است، تا وقتی که هنوز این امکان هست که ورق برگردد و عاقبت کار نیکو باشد، نباید به ناامیدی اندیشید، بلکه فقط باید به فکر مقاومت بود؛