بریده‌هایی از کتاب طلوع صحرا

مادرم چیزی در وجودش دارد که از تمام ثروت‌های دنیای غرب باارزش‌تر است و آن قدرت پذیرش اوست. در سایهٔ همین پذیرش است که زندگی به او آرامشی زیبا هدیه کرده است.

قبلاً گفته‌ام باز هم می‌گویم که خیلی دلم می‌خواهد زمان به عقب برگردد تا هیچ افسوسی در ذهنم باقی نماند. همهٔ ما در طول زندگی لغزش‌هایی داشته‌ایم. زمانی حتی کفش هم نداشتم تا وقتی روی سنگ و کلوخ صحرا راه می‌روم، از پاهایم محافظت کند اما سنگ و کلوخ صحرا را مقصر نمی‌دانم. بعضی قسمت‌ها سخت بود و بعضی قسمت‌ها عالی اما آنچه که از سفر زندگی باقی ماند، تجربه بود و این‌که هر چیزی زمانی و مکانی دارد.

مردم سومالی اعتقاد دارند درختی به نام درخت زندگی در کرهٔ ماه هست. هریک از ما برگی روی آن درخت داریم. وقتی برگ کسی از آن درخت بیفتد، یعنی وقت رفتنش فرا رسیده است. کسی که می‌میرد به بهشت می‌رود و مرگ پل ارتباطی برای رسیدن به خداست.

هر وقت که شما از یک سومالیایی بپرسید یک نفر چطور شد که از دنیا رفت، این پاسخ را دریافت می‌کنید که: «نکند فکر می‌کنید من خدا هستم. خدا می‌داند. من از کجا بدانم؟»

در آفریقا این شما هستید که باید خودتان را با محیط وفق دهید چون نمی‌توانید آن را تغییر دهید.

روی زمین زانو زدم و با خدا راز و نیاز کردم: «خدایا، خواهش می‌کنم... کمکم کن... انشاءالله... انشاءالله... خداوند همه‌چیز را روبه‌راه می‌کند.» این جملات را بارها تکرار کردم. با تمام وجود اعتقاد داشتم که در پس هر اتفاقی مصلحتی هست و دعا می‌کردم که پشت این سختی‌ها هم خبرهای خوب باشد

این نوع برخورد مرا ناراحت می‌کرد چون دلم می‌خواست دیگران مرا تأیید کنند و به من اعتماد داشته باشند نه این‌که بگویند داری بچه‌ات را خفه می‌کنی. دلم می‌خواست از من روش انجام این کار را بپرسد نه این‌که چون این روش آفریقایی است، آن را رد کند.

اصلاً مهم نیست بین شما و مادرتان چه گذشته و اصلاً مهم نیست که سفر زندگی‌تان چقدر متفاوت بوده؛ همین که بچه‌دار می‌شوید، مادرتان را می‌خواهید و به او نیاز دارید

او به من یاد داده بود که هیچ‌وقت حرف بد بر زبان نیاورم چون باور داشت با عنوان کردن هر حرف بد، درواقع آن را وارد جهان هستی می‌کنید و دیگر نمی‌توانید آن را برگردانید.

در فرهنگ من چیزهایی هست که نباید از آن‌ها سخن گفت. برای مثال ما از مُرده حرف نمی‌زنیم یا هرگز نمی‌گوییم کسی زیباست. ما رازهای زیادی داریم که اگر در موردشان صحبت به میان آید، اعتقاد داریم که حتماً به بلای سختی دچار می‌شویم.

بدترین فحش در سومالی این است: «الهی آهوان در خانه‌ات رفت‌وآمد کنند.» یعنی الهی بی‌خانواده بشوی چون آهو حیوان خجالتی و ترسویی است و به هیچ خانه‌ای نزدیک نمی‌شود مگر این‌که آن خانه خالی از سکنه باشد. برای ما تنهایی بدتر از مرگ است.

وقتی دور از شهر و کشورت هستی، حرف زدن دربارهٔ تابوها و آن‌ها را فریاد زدن کار آسانی است. حرف زدن دربارهٔ ختنهٔ زنان در حضور خارجی‌ها برایم کار آسانی بود و هست. اما شهامت و شجاعت واقعی آن زمانی است که ریسک طرد شدن از خانواده را بپذیری و از اعتقادات کسی که روبه‌رویت ایستاده سؤال کنی. مبارزهٔ واقعی آن است که در سومالی باشی و از ختنهٔ زنان سخن بگویی.

این‌جا جشن حنا بگیریم. نباید بدون حنا به خانه‌ات برگردی.» راستش من هم منتظر این جشن بودم. این یک سنت قدیمی است برای تجلیل از زیبایی یک زن. حنا نماد شادی است و شب عروسی یا پس از تولد بچه درست می‌کنند تا به آن نوزاد برای پا گذاشتن به این دنیا خوشامد بگویند. اگر زنی بیمار شود و بعد به یاری خدا شفا یابد، حنا درست می‌کنند تا زندگی دوباره‌اش را جشن بگیرند. ضمن این‌که وقتی زنان به جشنی دعوت می‌شوند، از حنا به‌عنوان آرایش و تزئین خودشان استفاده می‌کنند.

مادرم چیزی در وجودش دارد که از تمام ثروت‌های دنیای غرب باارزش‌تر است و آن قدرت پذیرش اوست. در سایهٔ همین پذیرش است که زندگی به او آرامشی زیبا هدیه کرده است.

وقتی برای کشور سومالی مرز مشخصی تعیین شد، نقشهٔ جدید باعث شد سومالیایی‌ها در چند کشور پخش شوند. پنج ستاره‌ای که روی پرچم سومالی وجود دارد اشاره دارند به سومالی، سومالی‌لند، جیبوتی، اوگاندا و کنیا. درواقع این‌ها کشورهایی هستند که مردم سومالی در آن‌ها زندگی می‌کنند.

در نیویورک آرامش، امنیت و راحتی همه‌جا حاکم است و اکثر مردم خیلی چیزها دارند که از ارزش‌شان بی‌اطلاعند. برای مثال غذا همه‌جا به فراوانی یافت می‌شود اما دارایی‌های والدینم آن‌قدر کم بودند که به‌راحتی می‌شد آن‌ها را شمرد. با این‌که غذا به‌سختی تهیه می‌شد اما آن‌ها همیشه خوشحال و شکرگزار بودند. به‌رغم همهٔ مشکلات، مردم سومالی در خیابان با لبخند با هم صحبت می‌کردند. از دیدِ من، مردم غرب کمبودهایی دیگری دارند و برای پر کردن جاهای خالی زندگی‌شان، مدام در فروشگاه‌ها و تلویزیون در جستجو هستند. کسانی را دیدم که در خانه‌شان اتاقی را به اتاق دعا اختصاص داده‌اند و آن را پر از شمع کرده‌اند. تصور کنید، یک اتاق پر از شمع فقط برای دعا کردن! این‌جا برای خوابیدن مجبوریم کنار هم در یک اتاق طوری دراز بکشیم که همه روی یک حصیر جا بگیریم ولی ما این‌ها را مشکل نمی‌دانیم و از این‌که با همیم لذت می‌بریم و

از کاری که کرده بودم خجالت کشیدم. من چپ‌دستم و عادت دارم همه‌چیز را با دست چپ بردارم. این موضوع در غرب اهمیتی ندارد اما در سومالی خیلی مهم است. از دست راست برای هر کاری جز لمس آلت تناسلی استفاده می‌شود. اما وقتی به دستشویی می‌رویم باید از دست چپ برای شستن خود استفاده کنیم.

شترمرغ را در نظر بگیرید. وقتی این پرنده در لانهٔ پرندهٔ دیگری تخم می‌گذارد، آن پرنده که در لانه‌اش تخم‌گذاری شده روی همهٔ تخم‌ها می‌نشیند. بعضی وقت‌ها سیزده تخم در یک لانه دیده می‌شود. شترمرغ همهٔ جوجه‌های لانه را بزرگ می‌کند.

شترمرغ را در نظر بگیرید. وقتی این پرنده در لانهٔ پرندهٔ دیگری تخم می‌گذارد، آن پرنده که در لانه‌اش تخم‌گذاری شده روی همهٔ تخم‌ها می‌نشیند. بعضی وقت‌ها سیزده تخم در یک لانه دیده می‌شود. شترمرغ همهٔ جوجه‌های لانه را بزرگ می‌کند.

اولین و البته تنها فیلم مستند ایرانی که در مورد ختنهٔ دختران در ایران ساخته شده، مستندی است با عنوان «به نام سنت» که آقای «کامیل احمدی» در خلال تحقیق خود در روستاهای کردنشین و همسایهٔ مهاباد و نیز برخی روستاهای استان کردستان و برخی مناطق اورامان (واقع در میان استان کردستان و کرمانشاه) فیلمبرداری کرده است. این مستند مردم‌شناختی که اکنون دوباره تدوین شده و در کنار این پژوهش در دسترس عموم قرار گرفته، حاوی مصاحبه‌ها و تصاویری است از زنان محلی و زنان ختنه‌کننده.