بریده‌هایی از کتاب فلسفی زیستن

بنا به تعریف او، خشم، خواهشی‌ست که نفس برای تلافی رنجش بروز می‌دهد و همچون جنونی کوتاه‌مدت تظاهر می‌یابد.

یکی از راهکارها آن است که بیندیشیم چقدر محزون‌تر می‌بودیم اگر هرگز از مصاحبت عزیزِ از دست رفته‌ای برخوردار نمی‌شدیم. به‌جای آنکه در عزای او ماتم بگیریم، قدردان لحظاتی باشیم که با وی گذراندیم، این نگرش شاید ما را غمگین سازد، ولی حس قدردانی را نیز زنده می‌کند.

قدری اندوه الزام دارد. بنا بر نظر سنکا: «اندوهِ معقول زمانی‌ست که قوّ‌ّ‌هٔ استدلال ما، معنی و مفهوم خاصی را تأیید و تصویب می‌کند. این معنی و مفهوم نه با خونسردی و نه با دیوانگی تطابق دارد و ما را در حالتی نگه می‌دارد که نشان مهربانی ماست، نه اینکه در اثر آن، تعادل روانی را به‌کل از دست بدهیم.»

«طبیعت، مختصری اندوه ایجاب می‌کند، اما از حد که بگذرد، پوچ و بیهوده خواهد بود.»

آنچه که من از زندگی توأمِ با فضیلت دریافته‌ام، دستورالعملِ بسیار ساده‌ای‌ست: در هر لحظه، تمام کوششتان را به کار ببندید، بهترینِ خود باشید، سعی کنید بهترین واکنش‌ها و پاسخ‌ها را برگزینید. به زبان ساده، انسان نیکونهادی باشید که به هم‌نوعان و طبیعت نیز ارج می‌نهد.

دونالد رابرتسون «فرزانه» را این‌گونه وصف می‌کند: «او همواره استدلال می‌کند و آن بخش از سرنوشت را که از اراده و اختیارش خارج است، بزرگوارانه می‌پذیرد. از همین روست که زندگی او در هماهنگی حداکثری با خویش، دیگر هم‌نوعان و اساساً کل طبیعت، پیش می‌رود. او برای حصولِ خاطری آرام، بر امیال نامعقول و شوریدگی‌ها فائق می‌آید. شخصیت او بی‌گمان ستودنی، شریف و نیکوست.»

تأثیر مخرّبِ اهانت‌ها، از مفاهیم واژگان حاصل نمی‌شود، بلکه تعبیری‌ست که خود ما بر روی آنها می‌گذاریم.

تسلط بر خویشتن و واکنش‌هایمان در زمان دشواری، اصلِ اساسی‌ست.

«از بزرگ‌ترین عواملی که عمر را تباه می‌سازد، به تعویق انداختن کارهاست. این کار روزها را یک‌به‌یک از کف انسان قاپ می‌زند و می‌رباید و امروز را به امید فردا معوّق می‌گذارد. «انتظار» کورترین گرهی‌ست که بر طومار زندگی می‌افتد و امروز را به امید فردا، از کف ما چنگ می‌زند. از این طریق، شما آنچه را که در دایرهٔ بخت و اقبال است برای خویش ذخیره می‌سازید و در مقابل آنچه را که در پهنهٔ اختیار شماست از کف می‌دهید. ماهیت «آینده» با عدم‌قطعیت قرین است، امروز را زیست کنید.»

رواقیون برهمین اساس معتقد بودند که شمار سالهای زندگانی‌تان مطرح نیست، چگونه گذراندن آن مدنظر است.

من آرزو دارم آن زمان که به گذشته می‌نگرم، با خود بگویم: «به آنچه که می‌خواستم رسیدم، نیک زیستم. از لحظه‌لحظهٔ عمرم، ثمره به‌دست آوردم.»

۱- فروتن باشید: براساس آموزهٔ اپیکتتوس: «محال است بتوان مطلبی را به کسی که خویش را دانای کل می‌داند، آموخت.» مارکوس هم در همین خصوص می‌گوید: «اگر کسی بتواند برایم اثبات کند که گفتار و کردارم نابه‌جاست، سرافرازانه تغییرشان خواهم داد؛ زیرا که در پی حقیقتم.» ۲- به عمل کار برآید: اپیکتتوس توصیه می‌کند که به آموختنِ صرف، تن در ندهیم و می‌گوید: «هر اندازه که زمان می‌گذرد، آموخته را به فراموشی می‌سپاریم و در نهایت برخلاف آن عمل می‌کنیم.» به‌عنوان جنگاورانی که در پی سرآمدی در اندیشه‌ورزی هستیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه به دنیای واقعی قدم گذارده و هرآنچه را که آموخته‌ایم، عمل بورزیم.

۱- فروتن باشید: براساس آموزهٔ اپیکتتوس: «محال است بتوان مطلبی را به کسی که خویش را دانای کل می‌داند، آموخت.» مارکوس هم در همین خصوص می‌گوید: «اگر کسی بتواند برایم اثبات کند که گفتار و کردارم نابه‌جاست، سرافرازانه تغییرشان خواهم داد؛ زیرا که در پی حقیقتم.» ۲- به عمل کار برآید: اپیکتتوس توصیه می‌کند که به آموختنِ صرف، تن در ندهیم و می‌گوید: «هر اندازه که زمان می‌گذرد، آموخته را به فراموشی می‌سپاریم و در نهایت برخلاف آن عمل می‌کنیم.» به‌عنوان جنگاورانی که در پی سرآمدی در اندیشه‌ورزی هستیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه به دنیای واقعی قدم گذارده و هرآنچه را که آموخته‌ایم، عمل بورزیم.

گران‌بهاترین دارایی شما، شخصیت برجستهٔ شماست. این گنجینه سبب می‌شود در آن اموری کامیاب شوید که به‌راستی ارزشمندند.

سنکا خاطرنشان می‌کند: «در خرج‌کردن پول و ثروت، بسیار مقتصد هستیم، اما به زمان که می‌رسد، بدون اندیشه آن را هدر می‌دهیم، تنها امری که بایست در آن خساست ورزید.»

سنکاست و در ادامه هم می‌افزاید: «فرد خردمند هرگز خویشتن را نالایق از دریافت نعمت‌هایی نمی‌داند که سرنوشت برای او رقم می‌زند. البته که او دل‌بستهٔ ثروت نیست، ولی ترجیح می‌دهد از آن برخوردار باشد. آن را در قلب خویش پذیرا نمی‌شود، اما در خانه‌اش آن را روا می‌دارد. او مال و مکنت را رد نمی‌کند، و حتی در نگهداری آن مداومت می‌ارزد، به این امید که بستری باشد تا او بتواند در آن، نیک‌نهادی، خویش را به منصهٔ ظهور برساند.»

سنکا تصریح می‌کند: «هیچ انسانی قادر نیست به هرچه میل می‌کند، دست یابد. اما می‌تواند آنچه را که ندارد، آرزو نکند و از آنچه که دارد، با خرسندی، بهره ببرد.»

سنکا تصریح می‌کند: «هیچ انسانی قادر نیست به هرچه میل می‌کند، دست یابد. اما می‌تواند آنچه را که ندارد، آرزو نکند و از آنچه که دارد، با خرسندی، بهره ببرد.»

بنابر تفکر اپیکتتوس: «آزادی از برآورده شدن امیال حاصل نمی‌شود، بلکه در نتیجهٔ چشم‌پوشی از آنها، خلق می‌شود.»

آنگاه که طعم تجمّل را یک‌بار بچشیم، در پی افزودن بر آن حرص و طمع خواهیم ورزید. مال‌اندوزی به شعف درونی ما منتج نمی‌شود. تنها برای اغناء طمع خود، مدام در پی اندوختن هرچه بیشتر خواهیم دوید